Güncelleme Tarihi: 27 Şubat 2025
Yaptığımız her seçim -ne yediğimiz, nasıl seyahat ettiğimiz, hangi ürünleri satın aldığımız ve tükettiğimiz enerji- atmosfere salınan sera gazı miktarını doğrudan etkiliyor. İklim krizi ile mücadelede sürdürülebilir yaşam ve karbon ayak izi nasıl azaltılır sorusunun cevapları hiç bu kadar önemli olmamıştı.
Karbon ayak izi nedir sorusuna basit bir cevapla ilerleyelim; karbon ayak izi, bireylerin ve toplumların üretim ve tüketim faaliyetleri sonucunda atmosfere saldığı sera gazı miktarını ifade ediyor ve karbon ayak izi hesaplama farklı yöntemlerle yapılıyor. Bir anlamda, dünyaya verilen zararın hesaplanması da diyebiliriz bunun için.
Karbon ayak izi azaltma için hükümetlere büyük rol düşüyor olsa da bireysel eylemler de göz ardı edilemeyecek kadar etkili. Küçük değişiklikler bir araya geldiğinde büyük farklar yaratıyor, biliyoruz. Bireysel karbon ayak izi azaltma için atacağınız her adım çevre için büyük kazanım olacak! İşte karbon ayak izi azaltma yöntemleri…
Beslenme Alışkanlıklarınızı Gözden Geçirin
Fotoğraf: Unsplash
Karbon ayak izi azaltma için yapabileceğiniz en etkili yöntem beslenme alışkanlığınızı gözden geçirmek. Peki bunun için ne yapabilirim diyorsanız sizlere birkaç tavsiyemiz var.
- Yerel ve mevsimsel gıdalar tüketerek bireysel karbon ayak izi azaltma işlemine başlayabilirsiniz. Yerel ürünler tüketmek, uzak mesafelerden gelen taşıma kaynaklı karbon salınımını düşürdüğü gibi yerel ekonomiyi de destekliyor.
- Kırmız et üretimi yüksek karbon salınımı yaratıyor ve kırmızı et yerine bitkisel beslenme tercih etmek karbon ayak izi azaltma yolları arasında yer alıyor. Daha az et tüketimine nasıl başlarım diyorsanız size önerimiz “etsiz pazartesi”!
- Süt tüketimini en aza indirmek karbon ayak izi azaltma konusunda oldukça etkili. Üstelik evde kolaylıkla kendi yulaf veya badem sütünü yapmanız mümkün!
- Mutfakta karbon ayak izi azaltma yöntemleri için size bir diğer önerimiz ambalajsız ürünler seçmeniz, paketli ve işlenmiş gıdalar yerine taze ürünlere yönelmeniz.
- Ev ekonomisi için tasarruf önerileri de bu konuda destekleyici olabilir. Örneğin markete gitmeden önce ihtiyaç listenizi hazırlamak yalnızca cebinizde tasarruf sağlamaz ayrıca gıda israfını önleme ve gezegen üzerindeki karbon salınımını azaltma konusunda da yardımcı olur.
Yiyecek Atıklarını Dönüştürün
Fotoğraf: Lenka Dzurendova
Dünya üzerinde evsel atıkların %50-60 civarının organik yani yiyecek atıklarından oluştuğunu biliyor muydunuz? Bu atıkların doğru yönetilmemesi çevre kirliliği, sera gazı emisyonları ve kaynak israfı gibi pek çok olumsuz etkiye sahip. Özellikle yiyecek atıkları çöplüklerde çürüdüğünde metan gazı salınımına neden olarak küresel iklim krizinin ateşini körüklüyor. Peki sera gazı salınımı en aza nasıl indirgeriz, karbon salınımını azaltmak için neler yapabiliriz?
- Çöpleri azaltın! Bunun için mutfaktan başlamak oldukça kolay.
- Atık meyve ve sebze kabuklarından doğal temizlik ürünleri hazırlayın. Ayrıca bu yöntemle “toxic-free” bir yaşam alanına sahip olun.
- Evde kompost yapın. Böylece oluşturduğunuz organik gübre ile atıkları çöp sahalarına göndermek yerine zengin bir bitki takviyesi elde edebilirsiniz. Daha detaylı bilgi için “Kompost Yöntemleri Hakkında Bilmeniz Gerekenler” yazımıza göz atabilirsiniz.
Yerel Olanı Tercih Edin
Fotoğraf: Kate Asplin
Yerellik sürdürülebilir yaşam için oldukça destekleyici olabilir; bireysel karbon ayak izi azaltma yolları arasında yerelliğe yönelim de sayılabilir. Yerel çiftçi pazarlarını desteklemek yalnızca sürdürülebilir tarım için önemli değil, karbon ayak izi azaltma konusunda da oldukça etkili. Peki neden?
- Ürünlerin nakliyesi başlı başına bir problem! Meyve ve sebzelerin nakliyesi için kullanılan araçlardan çıkan karbon salınımı düşündüğünüzden çok daha fazla. Küresel karbon salınımı %25’i tam olarak taşımacılık sektöründen oluşuyor!
- Kamyonlarda 1 ton malzeme kilometre başına 62 gram karbonmonoksit salgılarken gemiler 3 gram, trenler 14 gram ve uçaklar yaklaşık 500 gram karbonmonoksit salınımı yapıyor!
Suyu Verimli Kullanın / Su İsrafını Azaltın
Fotoğraf: João Paulo Carnevalli de Oliveira
Su israfını önlemek ve suyu verimli kullanmak karbon salınımı azaltmada atabileceğimiz adımlardan bir diğeri. Peki suyu verimli kullanarak karbon ayak izi nasıl azaltılır diyorsanız işte size tavsiyelerimiz…
- Daha kısa süreli duşlar alın ve musluk başlıkları, duş başlıkları konusunda “yağmurlama” sistemi tercih edin.
- Çamaşır ve bulaşık makinesi tam dolmadan çalıştırmayın.
- Sıcak su kullanımını azaltmak karbon ayak izi azaltma yöntemleri arasında, unutmayın.
- Evinizdeki sızıntıları onarın ve gereksiz su kaybını önleyin.
- Yağmur suyunu biriktirip bahçe ve bitki sulamada kullanın.
- Size daha önce su tasarrufu nasıl yapılır önerilerde bulunduk. Bunları incelemeyi unutmayın!
Plastiği Hayatınızdan Çıkarın
Fotoğraf: Ishan
Karbon ayak izi nasıl azaltılır diyorsanız plastiksiz yaşam nedir başlığı altındaki önemli maddeleri hayata geçirmek atabileceğiniz önemli adımlar arasında yer alıyor. Tek kullanımlık plastikleri hayatınızdan çıkararak çevreye daha az zarar vermek düşündüğüzden çok çok daha kolay. Yapmanız gereken sadece birkaç alışkanlığınızı değiştirmek…
- Plastik şişeler karbon ayak izi için en tehlikeli ürünlerden. Bunun yerine yanınızda matara taşımayı alışkanlık haline getirin. Evinizde ve ofisinizde filtreli su veya cam/çelik su şişeleri kullanın.
- İş yerinizde karton bardaklarda çay-kahve tüketmek yerine kendi bardağınızı kullanın.
- Alışverişte plastik poşetlerden uzak durmak bireysel karbon ayak izi azaltma konusunda oldukça etkili. Alışverişe giderken bez çanta veya file çanta kullanın.
- Plastik içermeyen temizlik ürünleri ve kişisel bakım malzemeleri tercih edin. Hatta evde yapabileceğiniz doğal kişisel bakım ürünleri olduğunu unutmayın.
- Ambalajlı ürünler yerine yeniden dolum istasyonları tercih edin. Yeniden dolum nedir diyorsanız bu yazımızdan ulaşabilirsiniz!
Seçtiğiniz Kumaşlar Hakkında Daha Dikkatli Olun
Fotoğraf: Mel Poole
Hızlı moda endüstrisi su kirliliğine hem üretim süreci hem de tüketim sonrası atıklar olarak büyük ölçüde neden oluyor ve endüstriyel su kirliliğine baktığımızda %20 oranında tekstil ürünleri etkisini görüyoruz. Bu demek oluyor ki seçtiğimiz kıyafetler de karbon salınımı azaltma için etkili! Peki karbon salınımı azaltma için kıyafetlerle ilgili neler yapabiliriz?
- Her şeyden önce sık kıyafet alışverişini azaltın ve uzun ömürlü ürünler tercih edin. Bu yalnızca ekonomik olarak size iyi gelmeyecek, karbon ayak izi azaltma konusunda da destekleyecek!
- Kıyafet alışverişi yaparken kumaşları inceleyin. Tekstil ürünlerinde kullanılan sentetik boyalar, ağır metaller ve toksik kimyasalların olmadığına emin olun. Organik pamuk, keten, yün, kenevir, bambu veya geri dönüştürülmüş kumaşlar gibi çevre dostu sürdürülebilir kumaşlar tercih edin. Çevreye en çok zarar veren kumaşlar hangileri bu konuda bilinçli olun.
- Seçtiğiniz markanın sürdürülebilirlik çalışmalarına göz atın. Plajda dahi sürdürülebilir giyim markaları bulmanız mümkün. Sizinle paylaştığımız sürdürülebilir moda yazıları eminiz ki size yardımcı olacak!
- Deri üretimi sera gazı emisyonlarının yaklaşık %14,5’inden sorumlu. Bir deri ceket üretimi ile bir arabanın 250 kilometre yol gitmesi eşdeğer ve 1 kilogram deri üretmek için 17.000 litre su harcanıyor. Bu demek oluyor ki deri ürünler karbon salınımı konusunda sınıfta kalıyor. Eğer karbon ayak izi azaltma yöntemleri arıyorsanız, deri ürünler yerine vegan deri alternatiflerine yönelin.
İkinci El Ürünlere Yönelin
Fotoğraf: Onur Bahçıvancılar
İkinci el kıyafetler tercih etmek için pek çok sebep var! Bunların en önemlilerinden bir tanesi de bireysel karbon ayak izi azaltma. İkinci el alışveriş uygulamalarının her geçen gün popülerleşmesi yalnızca ekonomik sebeplerden değil, ayrıca sürdürülebilir yaşam için.
- Giysi ve aksesuar alışverişlerinde ikinci el ürünler tercih etmek, döngüsel ekonomiye katkı sağladığı gibi yeni kaynak tüketimini durduğu için doğal ekosistemin korunmasını sağlıyor, sera gazı oranını düşürüyor ve böylece bireysel karbon ayak izi azaltma konusunda bize destek oluyor. İkinci el kıyafetler tüketmek, karbon salınımı azaltma açısından bakınca %82 etkili; o halde ikinci ele yönelin!
- Eski kıyafetlerinizi bağışlayın. Yeni üretim talebi azalırsa karbon ayak izi de önemli ölçüde azalır. “Eski Kıyafetler Nereye Verilir?” yazımız bu konuda size rehberlik edebilir.
- Elektronik ürünlerin üretiminde harcanan enerji ve suyu düşünürsek cep telefonu ve bilgisayar gibi elektronik cihazları ikinci el uygulamalardan ve dükkanlardan tercih etmek karbon ayak izi azaltma yöntemleri arasında. Ayrıca eski elektronik eşyaları nereye verebilirim diye düşünüyorsanız bu yazımız size yardımcı olabilir.
- Mobilya üretimi için ağaç kesimi, metal ve plastik işlenmesi, kimyasal kullanımı ve enerji tüketimi unutulmamalı! Kıyafet ve elektronik eşya dışında mobilya gibi ihtiyaçlarınızı ikinci el uygulamalardan tercih edin ve karbon ayak azaltma konusunda adım atın!
Daha Çevreci Ulaşım Yöntemlerini Tercih Edin
Fotoğraf: CHUTTERSNAP
Karbon ayak izini azaltan faktörler arasında ulaşım seçimleri de yer alıyor.
Çevre dostu ulaşım mümkün ve “Karbon emisyonunu azaltmak için neler yapılabilir?” sorusu için de çevre dostu ulaşım harika bir seçim. Sürdürülebilir yaşam için tercih edeceğiniz çevreci ulaşım seçenekleri bireysel karbon ayak izi azaltma konusunda büyük destek. Neler yapabilirsiniz, hemen bakalım!
- Özel araç kullanmak büyük rahatlık, bunda hemfikiriz! Şu da bir gerçek ki otomobil kullanımı bireysel karbon ayak izi konusunda en olumsuz gerçeklerden. Gidebildiğiniz her yere yürüyün veya otobüs, metro ve tramvay gibi toplu taşıma araçlarıyla gidin.
- Fosil yakıtlı araçlar yerine elektrikli araç veya hibrit araçlara geçiş yapın. Bireysel karbon ayak izi azaltma yöntemleri arasında en etkili adımlardan biri.
- Eko sürüş tekniklerine önem verin. Aracınızı orta hızda sürmek, ani hızlanmalardan kaçınmak daha iyi yakıt verimliliği sağlar. Ayrıca araç bakımını ihmal etmeyin ki yakıt tüketimi israfının önüne geçin.
- Şehirler arası yolculuk yaparken kendi aracınız yerine araç paylaşımı yapın. Bunun için araç paylaşımı uygulamaları kullanabilirsiniz.
- Kısa mesafelerde eğer imkanınız varsa bisiklete binin. Bisiklete binmek yalnızca çevre dostu yaşam için değil, sağlıklı bir yaşam için önemli.
- Hepimiz seyahat etmeyi seviyoruz bu bir gerçek. Uçuş tercih ederken direkt uçuşları tercih edin; çünkü kalkış ve iniş çok fazla karbon salınımı yaratıyor!
- Uçak firmalarının bagaj hakkı politikaları birçoğumuzu sinir ediyor olsa da, bunun karbon ayak izi ile bağlantısı büyük. Daha fazla bagaj = Daha fazla ağırlık = Daha fazla yakıt tüketimi = Daha fazla karbon ayak izi! Her ekstra kilogram yakıt tüketimini artırarak daha fazla karbon salınımı yapıyor. Hafif seyahat etmeye teşvik uçak firmalarının daha fazla gelir elde etmek istemesinden değil, karbon ayak izi azaltma politikalarından!
Enerji Tüketimini Kontrol Altına Alın
Ortalama bir evin yıllık 4-5 ton karbon salınımı yaptığı biliniyor. Karbon ayak izi nasıl azaltılır diyorsanız enerji tüketimini kontrol altına alın. Bu yalnızca ev ekonomisi için tasarruf sağlamıyor, karbon ayak izi azaltma konusunda da etkili oluyor.
- LED ampuller akkor ampullere kıyasla %75 daha az enerji kullanıyor, LED aydınlatma kullanın.
- Kullanılmayan elektronik eşyaların fişlerini çekin. “Açık değil ki!” diye düşünmeyin, fişteki her şey enerji tüketerek karbon salınımı yapmaya devam ediyor.
- Enerji verimliliği yüksek beyaz eşyalar ve elektronik cihazlar tercih edin.
- Evdeki yalıtımı güçlendirin. Isı yalıtımı, çift cam, enerji verimli kombi, ısıtma ve soğutmayı optimize etmek için akıllı termostatlar ve klimalar önemli ölçüde karbon ayak izi azaltıyor.
- Mümkünse güneş enerjisi veya rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapın.
Dijital Dünyada da Çevreci Olun
Fotoğraf: Brian J. Tromp
Sürdürülebilir yaşam için attığımız pek çok adımda karbon ayak izi nasıl azaltılır bahsettik; peki ya dijital dünya? Bazılarımız için kulağa ilk aşamada biraz garip geliyor olabilir ama karbon ayak izini nasıl azaltabilirim sorusunun bir cevap kanalı da dijital dünyada saklı.
Dijital dünya internet, veri merkezleri, bulut depolama derken ciddi bir karbon ayak izi sahibi! Dijital karbon ayak izi, küresel sera gazı emisyonunun %4’ünden sorumlu ve hatta internet kullanımından kaynaklı karbon salınımı uçak taşımacılığı ile eşdeğer noktada. Bu sebeple dijital sürdürülebilir yaşam da oldukça önemli bireysel karbon ayak izi azaltma yöntemleri arasında.
- Bir saatlik bir video izlemek 10-15 gram karbon salınımı demek. Daha düşük çözünürlükte video izleyerek veya çevrimiçi video izleme süresini azaltarak karbon salınımı azaltma için adım atmak mümkün.
- E-postalarını düzenli temizle! E-postalar düşünülenden çok daha fazla karbon salınımı yaratıyor ve spam e-postalar yıllık nereden baksanız 17 milyon ton karbon salınımı yaratıyor.
- Gereksiz bulut dosyalarını sil. Bu hem sunucu yükünü hafifletip enerji tüketimini azalıyor hem de kolay yoldan karbon ayak izi azaltma konusunda adım atmanı sağlıyor.
- Elektronik cihazlarını kullanılmadığında kapat. Böylece ev ekonomisine katkı sağlarken karbon ayak izi azaltmış olursunuz. Bilgisayarın açık kalması 200 kg karbon salınımı demek, unutma!
Kapak Fotoğrafı: Eutah Mizushima
