Karbon Ayak İzi Nedir ve Nasıl Azaltılır?

Karbon Ayak İzi Nedir ve Nasıl Azaltılır?

Güncelleme Tarihi: 25 Temmuz 2022


Karbon ayak izi nedir sorusunun yanıtını zihninizde canlandırdığınızda somut tanımlara ulaşamıyorsanız sahip olduğunuz bilgileri yerli yerine oturtmanın tam zamanı! Çünkü aslında gündelik hayatımızı ilgilendirmeyen teknik bir terim gibi görünen bu kavram, yaşamımızın sürdürülebilirliği adına hayati öneme sahip. Hatta iklim değişikliği üzerine çalışmalar yapan pek çok kuruluşa göre karbon ayak izimizi azaltmak için geç bile kaldık. O halde gelin, karbon ayak izi nedir ve daha da önemlisi karbon ayak izi nasıl azaltılır gibi soruların cevaplarına birlikte bakalım. Sürdürülebilir gelecek adına son derece önem taşıyan bu kavramı yakından tanıyalım, davranışlarımızı şekillendirirken gezegenimizde yarattığımız etkilerin sonuçlarını zihnimizde somutlaştıralım…

Karbon Ayak İzi Nedir?

Karbon Ayak İzi Nedir ve Nasıl Azaltılır?

Adından da anlaşılacağı üzere karbon ayak izi, en temel tanımıyla gezegenimizde gerçekleştirdiğimiz tüm faaliyetlerin karbon bakımından yarattığı etkileri ifade ediyor. Yani bireysel veya toplumsal olarak tüm davranışlarımızın ortaya çıkardığı karbon salımı, karbon ayak izi terimiyle tanımlanıyor. 

Karbon ayak izi kavramı, birim karbondioksit cinsinden ölçülüyor ve insan faaliyetlerinin ortaya çıkardığı sera gazının çevreye verdiği zararı somutlaştırıyor. Tabii bu noktada akıllara sera gazı nedir sorusu da gelebilir. 

Sera gazı nedir?

Sera gazı, gezegenimizde yer alan veya çeşitli faaliyetler sonucu ortaya çıkan, atmosfer içerisindeki kızılötesi ışınları muhafaza edebilme yeteneğine sahip gazlara verilen bir isim. Bir diğer deyişle gezegenimize ulaşan güneş ışınlarını atmosfer içerisinde tutan ve dolayısıyla sıcaklığı artıran gaz türleri, sera gazı olarak adlandırılıyor. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere sera gazı etkisi, iklim değişikliği ve küresel ısıtmanın en önemli nedenlerinden bir tanesi.  

Karbon Ayak İzi Kaça Ayrılır?

Karbon Ayak İzi Nedir ve Nasıl Azaltılır?

İnsan davranışlarının gezegenimizde yarattığı etkileri ölçebilmek için ortaya çıkan karbon ayak izi kavramı ikiye ayrılıyor. 

Birincil Karbon Ayak İzi – Doğrudan Karbon Ayak İzi

Gezegenimizdeki insan faaliyetleri, doğrudan veya dolaylı olarak sera gazı salımlarına neden oluyor. Bu iki türlü salımların daha net bir şekilde tanımlanabilmesi için karbon ayak izi ölçümü konusunda da ayrıma gidilmiş. Birincil karbon ayak izi ya da doğrudan karbon ayak izi terimiyle adlandırılan ilk kısım, bir bireyin direkt olarak davranışlarıyla ortaya çıkardığı karbon ayak izini tanımlıyor.

Birincil karbon ayak izini artıran faktörler arasında aşağıdaki davranışlar örnek olarak verilebilir:

  • Evlerde veya iş yerlerinde gerçekleştirilen enerji tüketimleri
  • Başta hava yolu olmak üzere her türlü ulaşım faaliyetleri
  • Bireysel kullanımlar sonucunda ortaya çıkardığımız atıklar

İkincil Karbon Ayak İzi – Dolaylı Karbon Ayak İzi

Direkt olarak ortaya çıkardığımız sera gazı salımları dışında, satın aldığımız ürünler veya aldığımız hizmetler dolayısıyla ortaya çıkan karbon ayak izleri de söz konusu. Bu tipteki salımlara, ikincil karbon ayak izi ya da dolaylı karbon ayak izi adı veriliyor.

İkincil karbon ayak izini artıran faktörler arasında ise aşağıdaki gibi davranışlardan söz edilebilir:

  • Sürdürülebilir yöntemlerle üretilmeyen ürünleri satın almak
  • Lojistik açısından maliyetli ve fazlasıyla seyahat etmek zorunda olan ürünleri tercih etmek
  • Fazla et tüketimi ya da gereksiz kıyafet alışverişi gibi karbon ayak izi yüksek sektörler özelinde aşırı tüketimde bulunmak
  • Ortaya çıkardığı atık bakımından doğa dostu olmayan ürünleri tercih etmek

Karbon Ayak İzi Nelere Bağlıdır, Artıran Faktörler Nelerdir?

Karbon Ayak İzi Nedir ve Nasıl Azaltılır?

Karbon ayak izinin çevreye etkileri düşünüldüğünde söz konusu durumun son derece derinlemesine analiz edilmesi gerektiği ve pek çok farklı etkenin bir arada düşünülmesinin çok önemli olduğu aşikar. Ancak bireysel karbon ayak izi konusuna odaklanıldığında ortaya çıkan emisyonları üç temel başlıkta toplamak mümkün.

Gıda Tüketimi Nedeniyle Ortaya Çıkan Karbon Ayak İzi  

Kişisel karbon ayak izi konusunda en önemli paylardan birini tükettiğimiz besinler oluşturuyor. Hayvancılık sektörünün karbon salımı açısından son derece yüksek sonuçlara sahip olması, özellikle et tüketimini karbon ayak izini artıran faktörler arasına yerleştirmiş durumda. Bunun yanında tarım faaliyetleri sonucu elde edilen besinler de karbon ayak izimizin artmasına neden oluyor. Evlerdeki artan yiyeceklerin ve yiyecek paketlemesinde kullanılan ambalajların ortaya çıkardığı atıklar ve aynı zamanda besin tedariğinde gerçekleştirilen lojistik faaliyetleri de denkleme eklendiğinde bir hanenin karbon salımının yaklaşık %30’u, gıda tüketimi nedeniyle ortaya çıkıyor.

Evlerdeki Enerji Tüketimleri Nedeniyle Ortaya Çıkan Karbon Ayak İzi

Evde karbon ayak izini artıran faktörler arasında önemli paylardan bir diğeri ise enerji tüketimleri. Isınma başta olmak üzere, aydınlatma veya elektronik aletlerin kullanımı amacıyla gerçekleştirdiğimiz enerji tüketimleri, büyük oranda fosil yakıtlardan yararlanıyor. Sera gazı salımı konusunda en temel kaynağı oluşturan fosil yakıtlar, karbon ayak izini artıran en önemli faktörler arasında.  

Kişisel Ulaşım Faaliyetleri Nedeniyle Ortaya Çıkan Karbon Ayak İzi

Karbon salımı söz konusu olduğunda fosil yakıtlar, odaklanmamız gereken ilk ve en temel konu. Dolayısıyla bu yakıtların sıklıkla kullanıldığı alanlar da karbon ayak izini yükselten davranışlar arasında en üst sıralarda yer alıyor. Ulaşım alanında en yüksek karbon ayak izine sahip olan sektör havacılık sektörü. Ancak bunun yanında bireysel araç kullanımları da kişisel karbon ayak izi açısından son derece önemli bir paya sahip.

Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

Karbon Ayak İzi Nedir ve Nasıl Azaltılır?

Bireysel karbon ayak izi ölçümü yapılırken genellikle yıllık bazlı değerlendirmeler yapılıyor. Yıl boyunca gerçekleştirilen çeşitli davranışlar ve bunların etkileri, belirli formüllerle birlikte değerlendirilerek ortaya bir kişinin yıllık karbon ayak izi miktarı çıkıyor. Bir yılda gerçekleştirilen uçuş sayısı, kişisel arabayla kat edilen km mesafesi, ev içi enerji ve ısınma tüketimleri gibi kalemler, karbon ayak izi hesaplama konusunda önemli bir role sahip.

Karbon ayak izi hesaplama konusunda çeşitli kuruluşların web sitelerinde yer alan ücretsiz hesaplama araçlarını kullanabilirsiniz:

Garanti BBVA Mobil ile Karbon Ayak İzinizi Takip Edin!

Karbon Ayak İzi Nedir ve Nasıl Azaltılır?

Karbon ayak izi hesaplama konusunda dilerseniz cep telefonunuzda yer alan aplikasyonları da kullanabilirsiniz. Üstelik eğer Garanti BBVA müşterisiyseniz bunun için ekstra bir uygulama indirmenize de gerek yok.

Garanti BBVA Mobil’de “Durumum” alanında yer alan Ekolojik sayfasında, müşterilerin fatura ve akaryakıt harcamalarına göre karbon ayak izi hesaplamaları gösteriliyor. İlgili ekranda bireysel karbon ayak izinizi CO2, su ve ağaç cinsinden öğrenmeniz mümkün. Garanti BBVA, müşterilerine karbon ayak izlerini takip etmelerini sağlayarak bu konuda farkındalık kazandırmayı amaçlıyor ve sunduğu önerilerle tüm Garanti BBVA müşterilerinin karbon ayak izlerini azaltmalarına destek oluyor.

Karbon Ayak İzi Nasıl Azaltılır?

Karbon Ayak İzi Nedir ve Nasıl Azaltılır?

Karbon ayak izi nedir sorusunun yanıtını öğrenmek ve karbon ayak izini hesaplamak tabii ki önemli. Ancak elde ettiğimiz veriler ışığında bu konuda harekete geçmediğimiz sürece bu bilgiler yalnızca bir farkındalık olmaktan öteye geçemeyecektir. Dolayısıyla karbon ayak izini azaltmak için davranışlarımızı değiştirmemiz ve gündelik hayattaki tercihlerimizi doğa dostu alternatiflerden yana kullanmamız gerekiyor.

Karbon Ayak İzini Azaltmak İçin Neler Yapılabilir?

Gıda

  • Et tüketimi konusunda aşırıya kaçmamaya özen gösterebilirsiniz.
  • Mevsimine uygun, organik ve en önemlisi yerel besinleri tüketebilirsiniz.
  • Gıda alışverişlerinizde yalnızca ihtiyacınız kadar satın alabilir, ürün tercihi yaparken doğa dostu olan alternatiflere yönelebilirsiniz.
  • Gıda atıklarınızı ve ambalaj atıklarınızı minimuma indirgemeye çalışabilirsiniz.
  • Gıda israfını önlemek için çeşitli uygulamalar gerçekleştirebilirsiniz.

Enerji Tüketimi

  • İşe, evlerinizdeki tüm ampulleri tasarruflu modellerle değiştirerek başlayabilirsiniz.
  • Yaşam alanlarınızda gün ışığını optimize edecek düzenlemeler yapabilirsiniz.
  • Evinizin ortalama ısısını 1 °C düşürmeyi düşünebilirsiniz.
  • Çamaşır makinesi, bulaşık makinesi gibi elektronik aletlerinizi belirli bir düzende kullanarak tasarruf sağlayabilirsiniz.
  • Yaşam alanlarınızdaki mümkün olan yerlerde temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarına başvurabilirsiniz.
  • Evinizde kullandığınız tüm elektronik eşyalarda enerji verimliliği ön şartını arayabilirsiniz.

Ulaşım

  • Yıl boyunca mecbur kalmadıkça hava yolu ulaşımını tercih etmemeye özen gösterebilirsiniz.
  • Mümkün olduğu sürece ulaşım için yürümeyi tercih edebilir, mecbur kaldığınızda ise kişisel arabanızla trafiğe çıkmak yerine toplu ulaşım seçeneklerini değerlendirebilirsiniz.
  • Toplu ulaşım hizmetleri içerisinde otobüs ya da minibüs gibi karbon ayak izi yüksek seçenekler yerine metro gibi karbon salımı açısından daha az zararlı yöntemlere yönelebilirsiniz.
  • Yakıt tüketimi bakımından çok daha çevre dostu olan araçları kullanmaya özen gösterebilirsiniz. Özellikle son yıllarda popülerleşen elektrikli araçlar, benzinli araçlara göre çok daha az karbon salımı gerçekleştiriyor.
  • Kişisel aracınızın bakımlarını zamanında yaptırarak yakıt tüketimi konusunda israfın önüne geçebilirsiniz.
  • Araç kullanımı sırasında gereksiz fren ve gaz kullanımından kaçınabilir, böylece daha az yakıt tüketmek için adım atabilirsiniz.
  • Araç klimalarını mecbur kalmadıkça çalıştırmamaya özen gösterebilirsiniz.

Alışveriş

  • Her daim sürdürülebilir yöntemlerle üretilen ürünleri tercih etmeye çalışabilirsiniz.
  • Gerçekten ihtiyacınız olmayan hiçbir şeyi satın almamaya özen gösterebilir, tüm alışverişlerinizi bir ihtiyaç listesi ile birlikte gerçekleştirmeye çalışabilirsiniz.
  • Karbon ayak izi bakımından yüksek etkiye sahip sektörlerden biri olan tekstil konusundaki tüketimlerinizi sınırlandırabilir, kıyafet alışverişlerinizde çok daha bilinçli bir tüketim davranışı gerçekleştirmeye odaklanabilirsiniz.
  • Tüm alışverişlerinizde yeni plastik atıklar ortaya çıkarmamak için yanınızda götürdüğünüz bez çantaları kullanabilirsiniz.