Sürdürülebilirlik Nedir?

Sürdürülebilirlik Nedir?

Güncelleme Tarihi: 3 Ağustos 2022


Öyle bir kelime düşünün ki neredeyse istisnasız her şeyin başına eklenebilsin… Öyle bir kelime düşünün ki 21. yüzyılın başlarından itibaren gelecek yüzyılların en önemli kavramlarından biri olacağına neredeyse herkes hemfikir olsun… Tahmin edeceğiniz üzere “Sürdürülebilirlik” kavramından söz ediyoruz. Artık bu terimi duymayanımız kalmadı ve iş dünyasından gündelik yaşama kadar her alanda bir sürdürülebilirlik akımı almış başını gidiyor. Peki, gerçekten sürdürülebilirlik nedir? Sürdürülebilir yaşam nasıl olur? Sürdürülebilirlik yalnızca çevreyle, doğayla, ekolojiyle mi ilgili? Gelin, şimdiden her yerde görmeye başladığımız ve yakın ve uzak gelecekte de sıklıkla göreceğimiz bu kavramı daha yakından tanıyalım…

Sürdürülebilir Ne Demek, Sürdürülebilirlik Nedir?

Sürdürülebilirlik Nedir?

Sürdürülebilirlik için yapılan en sade ve net tanım şu şekilde: 

Sürdürülebilirlik, bugünün ihtiyaçlarını gelecek nesillerin ihtiyaçlarını karşılama yeteneğine zarar vermeden karşılamak anlamına gelir.

Ancak tabii ki böylesine derin ve geniş kapsamlı bir kavramı yalnızca tek bir cümleyle tanımlamak kimi zaman yeterli olmayabilir. Dolayısıyla farklı sürdürülebilirlik akımları, bu kavrama bambaşka anlamlar yükleyebiliyor. Tüm bu çeşitli yaklaşımlara rağmen sürdürülebilirliğin tanımı denince ilk çağrışım yapan unsurun “gelecek” olduğunu unutmamakta fayda var. Kelime yapısı olarak da fark edileceği üzere sürdürülebilirlik, gelecekle doğrudan ilişkili. 

Sürdürülebilirlik kavramını kısaca tanımlamak istersek “yarını düşünmek” sonucuna da ulaşabiliriz. Bugün sahip olduklarımıza yarın da sahip olabilmek ve her anlamdaki kaynaklarımızı gelecek nesillere ulaştırabilmek için anahtar yaklaşım, sürdürülebilirlik olmalı. 

Sürdürülebilirlik Nasıl Ortaya Çıktı?

Sürdürülebilirlik Nedir?

Sürdürülebilirliğin derinlerine inmeden önce global anlamda bu kavramla nasıl tanıştığımıza bir göz atmamız gerekli. 

Sürdürülebilirlik kavramının ortaya çıkışı, Birleşmiş Milletler tarafından 1987’de yayınlanan Brundtland Raporu’na dayanıyor.

20. yüzyılın ikinci yarısının başlarından itibaren sürdürülebilirlik üzerine çeşitli görüşler dile getirilse de bugünkü anlamıyla sürdürülebilirliğin ortaya çıkışı olarak raporda geçen Sürdürülebilir Kalkınma ifadesi kabul ediliyor.

Günümüzde de fazlasıyla önem taşıyan bir kavram halini alan Sürdürülebilir Kalkınma, Brundtland Raporu’nda özellikle gelişmekte olan dünyayı etkileyen yoksulluk ve ekolojik sorunlarının temel çözümü olarak gösteriliyordu. “Ortak Geleceğimiz” (Our Common Future) ismiyle de anılan rapor, sürdürülebilirliğin tarihinde adeta bir kırılma noktası. 

Birleşmiş Milletler tarafından 1992 yılında Brezilya’nın Rio şehrinde gerçekleştirilen BM Çevre ve Kalkınma Konferansı ise sürdürülebilirlik tarihi için bir diğer önemli aşama. Burada gerçekleştirilen görüşmelerde sürdürülebilirliğin yalnızca çevresel faktörlerle sınırlı olmadığı, hayatın her alanında var olması gerektiği konusunda mutabık olunuyor. Dolayısıyla 1992 yılında gerçekleşen konferanstan itibaren sürdürülebilirlik yalnızca çevreyle mi ilgili sorusunun yanıtı oldukça net bir şekilde ortaya konmuş durumda: Sürdürülebilirlik, yaşamın her alanını kapsayan çok geniş bir kavram…

Sürdürülebilirlik Kavramının Boyutları Nelerdir?

Sürdürülebilirliğin Boyutları

Sürdürülebilirlik kavramını yalnızca çevre veya ekolojiyle ilgili olmadığı konusunda küresel anlamda bir görüş birliği mevcut. Ancak sürdürülebilirliğin boyutları ya da sürdürülebilir kalkınmanın aşamaları anlamında çeşitli görüş ayrılıkları var. Tüm bunlara rağmen Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen sürdürülebilirlik boyutları şu şekilde:

  • Çevresel Sürdürülebilirlik
  • Sosyal Sürdürülebilirlik
  • Ekonomik Sürdürülebilirlik

Ekolojik ve Çevresel Sürdürülebilirlik Nedir?

Çevresel ve Ekolojik Sürdürülebilirlik

Ekolojik ya da çevresel sürdürülebilirlik, temelde insan yaşamının devamlılığını sağlarken Dünya’nın kaynaklarını sorumlu ve bilinçli bir şekilde kullanmak olarak açıklanabilir. Bu yaklaşımla hem gezegenimizdeki diğer canlıların hayatlarının devamlılığı sağlanır hem de gelecek nesillerin de bizim sahip olduğumuz doğal kaynaklara aynı miktarda sahip olması hedeflenir.

İklim değişikliği başta olmak üzere son yıllarda karşı karşıya kaldığımız ekolojik problemler, çevresel sürdürülebilirlik kavramının önemini artıran faktörler arasında yer alıyor. Gezegenimizin doğal kaynaklarının sınırlı olması ve modern yaşamın getirdiği tüketim alışkanlıklarının bu sınırları fazlasıyla zorlaması, ekolojik sürdürülebilirlik alanında gerçekleştirecek çalışmaların sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin temelinde yer almasına neden oluyor.  

Çevresel Sürdürülebilirlik Uygulamaları

Küresel çapta gerçekleştirilen çevresel sürdürülebilirlik uygulamaları için pek çok örnek verilebilir. Bunlar arasında en fazla öne çıkanlar ise şu şekilde sıralanıyor:

  • Sürdürülebilir Tarım
  • Sürdürülebilir Üretim
  • Sürdürülebilir Ormancılık
  • Sürdürülebilir Balıkçılık
  • Sürdürülebilir Moda
  • Sürdürülebilir Turizm
  • Sürdürülebilir Mimari
  • Sürdürülebilir Finans
  • Sürdürülebilir Gastronomi
  • Sürdürülebilir Teknoloji
  • Sürdürülebilir Ulaşım

Ekonomik Sürdürülebilirlik Nedir?

Sürdürülebilir kalkınma boyutları arasında yer alan bir diğer madde ise ekonomik sürdürülebilirlik. BM tarafından da belirtildiği üzere sürdürülebilirliğin boyutları, birbirinden bağımsız dinamikler olarak düşünülmek yerine birbirini tamamlayan kavramlar olarak ele alınıyor. Yani çevresel veya sosyal sürdürülebilirlik çalışmalarının gerçekleşmesini sağlayabilmek için ekonomik sürdürülebilirlik konusunda da önemli bir yol kat etmek gerekiyor.

Ekonomik sürdürülebilirlik, gezegenimizdeki doğal kaynakların devamlılığın korumayı gözeterek küresel çapta ekonomik kalkınmayı hedefleyen bir kavramı ifade ediyor. Bu doğrultuda gerçekleştirilen çalışmaların temelinde ise döngüsel ekonomi var. Aynı zamanda sürdürülebilir bankacılık, yeşil yatırımlar, sürdürülebilir teknoloji çalışmaları gibi uygulamalar da ekonomik sürdürülebilirlik kapsamında değerlendiriliyor.

Sosyal Sürdürülebilirlik Nedir?

Sürdürülebilirliğin üç boyutunu tamamlayan bir diğer unsur ise sosyal sürdürülebilirlik yaklaşımı. Çevresel ve ekonomik faktörlerin yanında sosyal ve toplumsal yaşamın devamlılığı için de bazı iyileştirmeler gerçekleştirilmesi gerekiyor. 

Sosyal sürdürülebilirlik; sağlık hizmetleri, eğitim, barınma, toplumsal refah ve güvenli yaşam gibi konulara odaklanıyor ve tüm bunların küresel ölçekte sağlanması için adımlar atılmasını hedefliyor. Kurumsal sürdürülebilirlik, sürdürülebilir iş yaşamı, toplumsal cinsiyet eşitliği, adalet, demokrasi gibi kavramların pek çoğu, sosyal sürdürülebilirlik kapsamında değerlendiriliyor.

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları

Sürdürülebilirlik dendiğinde akla gelen bir diğer önemli terim de Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları. 

Birleşmiş Milletler tarafından 2000 yılında ilan edilen Binyıl Kalkınma Hedefleri’nin kapsamı 2016 yılında yine BM tarafından genişletildi. Birleşmiş Milletler üyesi 193 ülke tarafından kabul edilen Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, 17 farklı hedeften oluşuyor ve bu hedeflerin tümü, sürdürülebilirlik ilkelerini gözeterek her anlamda küresel gelişmeyi amaçlıyor. 

2016 yılının ocak ayında yürürlüğe giren ve 2030 yılına kadar tamamlanması planlanan Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları şu şekilde sıralanıyor:

  1. Yoksulluğa Son
  2. Açlığa Son
  3. Sağlık ve Kaliteli Yaşam
  4. Nitelikli Eğitim
  5. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği
  6. Temiz Su ve Sanitasyon
  7. Erişilebilir ve Temiz Enerji
  8. İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme
  9. Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı
  10. Eşitsizliklerin Azaltılması
  11. Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar
  12. Sorumlu Üretim ve Tüketim
  13. İklim Eylemi
  14. Sudaki Yaşam
  15. Karasal Yaşam
  16. Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar
  17. Amaçlar İçin Ortaklıklar

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ile ilgili daha detaylı bilgi almak için buraya tıklayabilir, her bir SKA’yı detaylıca açıkladığımız içeriğimize ulaşabilirsiniz.

Farklı Alanlardan Sürdürülebilirlik Örnekleri

Sürdürülebilirlik Nedir?

Sürdürülebilirliğin önemi, son yıllarda çok daha görünür ve kabul görür hale geldi. Bu anlamda hem devletler hem de özel sektörde faaliyet gösteren firmalar, sektör fark etmeksizin sürdürülebilirlik uygulamaları geliştirmeye devam ediyor. Ülkemizde ve dünyada gerçekleştirilen sayısız sürdürülebilirlik çalışması; çevresel, sosyal ve ekonomik anlamda sürdürülebilir kalkınmaya destek oluyor.

Sürdürülebilirlik örnekleri olarak sıralanabilecek en kapsamlı çalışmalardan bazıları ise şu şekilde:

  • Atık Yönetimi
  • Yenilenebilir Enerji Çalışmaları
  • Dikey Tarım ve Topraksız Tarım Uygulamaları
  • Yapay Et Çalışmaları
  • Yeşil Teknolojiler
  • Yeşil Mimari
  • Dijital Dönüşüm
  • Geri Dönüşüm ve İleri Dönüşüm Uygulamaları
  • Sorumlu Üretim ve Tüketim
  • Döngüsel Ekonomi Çalışmaları 
  • Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Çalışmaları
  • Gıda Güvencesi Uygulamaları

Sürdürülebilirlik Neden Önemli?

Sürdürülebilirliğin Önemi

Sürdürülebilirlik nedir sorusunu yanıtlarken bu kavramın önemini de detaylandırmak gerekli. Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın tümü, kalıcı ve uzun vadede çığ gibi büyüyecek pozitif etkiler yaratacak çalışmaları kapsıyor. Özellikle iklim değişikliğinin etkilerinin hızla kendini göstermeye başlaması, sürdürülebilirlik adına atılacak adımların hem önemini hem de aciliyetini artırıyor.

Sürdürülebilirlik neden önemli sorusunun en sade ve net yanıtı, bu yaklaşımın küresel çapta bir gelişme ve gezegenimizdeki yaşamın devamlılığını sürdürebilme için tek çaremiz olması. Ekolojik problemler başta olmak üzere sosyal ve ekonomik sorunların ortadan kaldırılabilmesi için sürdürülebilirlik bilincini yaşamın her alanına yerleştirmemiz şart. 

Halihazırda mevcut olan tüketim alışkanlıklarımız, gezegenimizin doğal kaynaklarının bize sunduğu imkanların üstünde seyrediyor. Dolayısıyla Dünya’nın sağlayabildiği arz, üzerinde yaşayan canlıların talebini karşılayabilecek düzeyde değil. Bu gidişatın kısa süre içerisinde hem çevresel hem de pek çok sosyal probleme neden olması bekleniyor. Hatta bu problemlerin bir kısmı, iklim değişikliğinin etkileri ile ortaya çıkmaya başladı bile. Öte yandan önümüzdeki yıllarda dünyanın farklı coğrafyalarında; su kıtlığı, kuraklık, iklim değişikliklerine bağlı göç hareketleri, gıda arzında aksaklıklar gibi hayati sorunların da yaşanması fazlasıyla olası. 

Tüm bu sebepler ışığında tüketim alışkanlıklarımızı, Dünya’nın bize sunduğu kaynaklarla uyumlu bir şekilde sürdürecek şekilde değiştirmemiz gerekiyor.

Sürdürülebilir Yaşam Önerileri

Sürdürülebilir Yaşam Örnekleri

Sürdürülebilirlik, hem makro hem de mikro düzeyde incelenmesi gereken bir konu. Devletlerden özel sektörde faaliyet gösteren firmalara kadar toplumsal yaşamın tüm dinamikleri, sürdürülebilir yaşam konusunda adımlar atıyor. Ancak bireysel olarak sürdürülebilirlik için de yapabileceğimiz bazı şeyler var. Sürdürülebilir yaşam ipuçları olarak verilen ve her geçen yıl daha çok sayıda kişi tarafından hayat tarzı haline getirilen önerilerin pek çoğu, çevresel sürdürülebilirlik alanına odaklanıyor. Doğa dostu yaşama geçiş yapmak, gezegenimize ve onu paylaştığımız diğer canlılara duyarlı bir şekilde hayatınızı sürdürmek istiyorsanız aşağıda derlediğimiz sürdürülebilir yaşam önerileri işinize yarayabilir:

Enerji Tasarrufu

Enerji tüketimi konusunda fosil yakıt kullanımı, iklim değişikliğinin nedenleri arasında en önemli unsurlardan biri olan karbon salımı konusunda çok önemli rol oynuyor. Bu nedenle sürdürülebilir yaşam adına bireysel yaşamımızda enerji tasarrufu yapmak son derece faydalı.

Evsel Atık Yönetimi

Tüketimlerimiz sonucunda ortaya çıkardığımız atıklar, çevreye farklı düzeylerde zarar veriyor. Evsel atık yönetimi konusunda adımlar atarak sürdürülebilir yaşam için önemli bir adım atabilirsiniz.

Geri Dönüşüm ve İleri Dönüşüm

Geri dönüşüm ve ileri dönüşüm uygulamaları, aynı zamanda atık yönetiminin de bir parçası. Bu konularda duyarlı davranmak, yalnızca ortaya çıkardığımız atıkları azaltmakla kalmayıp aynı zamanda tekrar kullanıma da kazandırabilir.

Su Tasarrufu

Dünya’daki en önemli doğal kaynaklardan biri olan su, tüm canlıların yaşamı için vazgeçilmez. Ancak ne yazık ki su tüketimi konusunda da sürdürülebilir alışkanlıklara sahip olduğumuz söylenemez. Yakın zamanda ortaya çıkması beklenen su kıtlığının önüne geçebilmek adına bireysel olarak su tasarrufu yapmak son derece önemli.

Gıda İsrafının Önüne Geçmek

Gıda israfı, uzun yıllardan beri süregelen küresel sorunlar arasında yer alıyor. Tüm dünyada mevcut olan bu durumun önemli bir kısmı da evsel tüketimlerde gerçekleşiyor. Bu konuda bilinçlenerek ve evlerinizdeki gıda israfını minimuma indirerek sürdürülebilir yaşam konusunda önemli bir adım atabilirsiniz.

Sorumlu ve Doğa Dostu Tüketim

İhtiyacımız olmayan ürünleri almak veya tüketmek, hem üretim aşamaları nedeniyle karbon salımına neden oluyor hem de ortaya çıkan atıklar nedeniyle doğaya zarar veriyor. Satın aldığınız ürünlerin doğa dostu olanlarını tercih ettiğinizde ve sorumlu tüketim alışkanlıklarını benimsediğinizde bireysel karbon ayak izinizi kayda değer oranda azaltabilirsiniz.