Her şeyin sürdürülebilirliği olur ama bazı şeylerin daha fazla ve daha öncelikli… Ulaşım, iklim değişikliğinin temel nedeni olan karbon salımları konusunda %16.2 ile çevreye en çok zarar veren sektörler arasında bulunuyor. Hava, kara ve deniz yolu ulaşımı için tercih ettiğimiz konvansiyonel yöntemlerin pek çoğu, uzun vadede gezegenimizin ve üstünde yaşayan canlıların ömründen çalıyor. Pek çok sektör için bunu söylemeye başladık ancak ulaşım, gerçekten bu haliyle sürdürülemez. Peki, sürdürülebilir ulaşım mümkün mü? Daha da önemlisi sürdürülebilir ulaşım nedir ve bireysel olarak bunun için biz neler yapabiliriz? Gelin, birlikte inceleyelim…
Sürdürülebilir Ulaşım Nedir ve Neden Önemli?
Sürdürülebilir ulaşım; çevresel, sosyal ve ekonomik etkileri bakımından uzun vadede de devam etmesi mümkün, kaynakların bilinçli ve efektif kullanımının öncelendiği, karbon salımlarının olabildiğince minimize edildiği ulaşım yöntemlerini ifade ediyor.
Fosil yakıtların tercih edildiği araçlar, kişisel kullanımın ön plana çıktığı ve ulaşım gerçekleştiren her bireyin ayrı ayrı karbon salımlarına neden olduğu ulaşım yöntemleri, sürdürülebilir ulaşımın dışında kalıyor. Tüm bunların aksine sürdürülebilir ulaşımda erişilebilirlik ve çevresel etkilerin azaltılması odak noktasına alınıyor.
Mevcut ulaşım yöntemlerimiz ve gezegenimizin geldiği nokta düşünüldüğünde çevre dostu ulaşım kavramının sürdürülebilir ulaşım ile tamamen aynı anlamlara geldiği düşünülebilir. Ancak aslında sürdürülebilir ulaşım, çevre dostu ulaşım yöntemlerini de kapsamakla birlikte ekonomik ve sosyal anlamda eşitlik sağlamayı da gözetiyor. Engelli bireylerin ulaşıma erişebilirliği, farklı ekonomik grupların aynı kalitede ulaşım imkanlarına sahip olması, bölgesel ekonomilerin kalkınmasına yönelik ulaşım yöntemlerinin tercih edilmesi gibi pek çok farklı konu, sürdürülebilir ulaşım kavramı altında değerlendiriliyor.
Sürdürülebilir Ulaşımın İlkeleri
Küresel Kalkınma Araştırma Merkezine göre sürdürülebilir ulaşımın sekiz temel ilkesi var. Bu ilkeler şu şekilde sıralanıyor:
- Erişilebilirlik:
Tüm insanlar; diğer insanlara, mallara, hizmetlere ve farklı bölgelere erişme hakkın sahip olmalıdır.
- Eşitlik
Yoksul kesimler, engelliler veya kadınlar fark etmeksizin tüm insanlar aynı ulaşım imkanlarına sahip olmalı ve bu konudaki temel ihtiyaçlar karşılanmalıdır.
- Sağlık ve Güvenlik
Ulaşım sistemleri, tüm canlıların fiziksel, zihinsel ve sosyal sağlığını koruyacak ve güvenliğini sağlayacak şekilde planlanmalıdır.
- Bireysel Sorumluluk
Bireysel tercihlerde ulaşımın sürdürülebilirliği öncelenmeli, doğal çevrenin korunmasına uygun olarak hareket edilmelidir.
- Tümleşik Planlama
Ulaşım sistemleri, birbirini tamamlayıcı şekilde planlanmalı ve sürdürülebilir ulaşımda gözetilen tüm kriterler birbirleriyle uyumlu şekilde işlemelidir.
- Kirliliğin Önlenmesi
Halk sağlığını ve iklim dengelerini tehdit eden ulaşım kaynaklı kirleticilerin önüne geçilmelidir.
- Arazi ve Kaynak Kullanımı
Sürdürülebilir ulaşım sistemleri, biyoçeşitliliğin korunmasını hedefleyerek arazi kullanımı gerçekleştirmeli ve sistemlerin sürdürülmesini sağlayan kaynak kullanımında en verimli yöntemleri tercih etmelidir.
- Maliyet Planlaması
Ulaşım sistemlerini kullanan kişiler, adil bir ücret ödeyerek ulaşım hakkına sahip olmalıdır. Tüm sistemler sosyal, çevresel ve ekonomik maliyetleri göz önünde bulundurularak planlanmalıdır.
Sürdürülebilir Ulaşım İçin 5 Öneri
Ulaşımda sürdürülebilirlik yaklaşımının kavramsal ilkelerinin farkında olmanın yanında bireysel olarak ulaşım tercihlerimizle de değiştirebileceğimiz pek çok şey var. Özellikle şehir içi ulaşım konusunda sürdürülebilir yöntemleri tercih etmek, yakın geleceğimizde her birimizin hızla aksiyon alması gereken konular arasında yer alıyor. Peki, sürdürülebilir ulaşım için neler yapabiliriz?
Ayaklarınıza Güvenin!
Motorlu taşıtlar ve hatta tekerlek icat edilmeden önce insanlar, bir yerden bir yere ulaşmak için ekstra bir araca ihtiyaç duymuyordu. Evet, şehirler arası gerçekleştireceğiniz bir seyahat için yürüyecek haliniz yok; peki, ya size yalnızca beş dakika mesafedeki markete giderken?
Sürdürülebilir ve çevre dostu ulaşım konusunda ilk olarak gündelik yaşamınızda sıklıkla gitmek durumunda kaldığınız güzergahların uzaklığını gözden geçirmekle başlayabilirsiniz. Yalnızca birkaç duraklık bir metro yolculuğu ya da beş dakika bile sürmeyen bir araba yolculuğu yerine yürümeyi tercih etmek, hem gezegenimizin geleceği hem de sizin sağlığınız için oldukça faydalı olacaktır.
Bisikletler Dostunuzdur!
Dünyanın pek çok gelişmiş ülkesinin büyük şehirlerinde bisiklet kullanımı son derece yaygın. Son yıllarda ülkemizde de yavaş yavaş artmaya başlayan bisiklet kullanımının pek çok farklı faydası var. Eğer iş yeriniz veya okulunuz yürüyemeyeceğiniz kadar uzak ancak arabaya binmeyi gerektirmeyecek kadar yakınsa bisiklet sizin için harika bir seçim olabilir. Bisiklet kullanmak, hem ulaşım sırasında spor yaparak sağlıklı kalmanıza yardımcı olur hem de herhangi bir yakıt tüketmediği için karbon ayak izi salımını azaltır.
Elektrikli Scooter Tercih Edin!
Sağlık durumunuz veya gideceğiniz güzergahın uzaklığı, bisiklet kullanımı veya yürüyüşü imkansız hale getiriyor olabilir. Ancak sürdürülebilir ulaşım için hala tercih edebileceğiniz yöntemler var. Son yıllarda neredeyse şehrin her yerinde gördüğümüz elektrikli scooter’lar, pek çok geleneksel ulaşım yöntemine göre çok daha çevreci. Üstelik oldukça da keyifli!
Araç Paylaşımı ile Güçlerinizi Birleştirin!
Kadıköy’de yaşadığınızı ve Şişli’de çalıştığınızı düşünelim. Bir de bu varsayımın üzerine sizinle aynı bölgede yaşayan ve çok benzer yerlerde çalışan bir komşunuzu veya arkadaşınızı ekleyelim. Her sabah iki farklı araçla işe gitmek için yola çıktığınızda aslında mecburi karbon salımının tam tamına iki katı kadar karbon emisyonuna neden oluyorsunuz. Peki, ya bu yolculuğu birlikte yapsaydınız?
Dünyanın pek çok gelişmiş ülkesine araç paylaşımı oldukça yaygın. Hatta bazı şehirlerdeki belirli otoyollarda bir araç içerisinde tek kişi seyahat etmek yasaklanmış durumda. Bu uygulama, trafiği azalttığı gibi ulaşım nedeniyle ortaya çıkan karbon emisyonlarını da mümkün olduğunca indiriyor. Eğer gideceğiniz güzergah; yürüyüş, bisiklet veya scooter’la ulaşılamayacak kadar uzaktaysa araç paylaşımı çevre dostu bir seçim olabilir!
Son Çare Toplu Taşıma!
Bazen yaşam, tüm iyi ihtimalleri ortadan kaldıracak kadar acımasız olabilir. Sıklıkla gittiğimiz güzergah, hem basit ulaşım yöntemleriyle ulaşılamayacak kadar uzak hem de araç paylaşımı tercih edilemeyecek kadar ters bir bölgede olabilir. O halde tek bir çaremiz kalıyor: Toplu taşıma kullanmak!
İstanbul veya benzeri bir büyük şehirde yaşıyorsanız kentteki trafiğin ne denli çekilmez bir halde olduğunu size ayrıca belirtmemize gerek yok. Peki, bu trafik sizce neden oluşuyor olabilir? Tabii ki bitmek tükenmek bilmeyen araç fazlalığından!
Hem trafiği rahatlatmanın hem de çevre dostu bir ulaşım tercih etmenin yöntemlerinden biri, tabii ki toplu taşıma kullanmak. Araç paylaşımı için uygun bir arkadaş bulamadıysanız belediye otobüsleri veya metrolar, aracınızı paylaşabileceğiniz kişilerle dolu.
Son olarak burada ufak bir hatırlatma daha yapalım. Eğer gideceğiniz destinasyona hem motorlu taşıt hem de metro ile ulaşma alternatifiniz varsa metroyu tercih etmeniz daha çevreci bir yaklaşım olacaktır. Ayrıca vapur veya motor gibi deniz araçları da görece çevre dostu ulaşım araçları arasında yer alıyor.
