Güncelleme Tarihi: 25 Eylül 2021
Hepimizin malumu artık küresel ısıtmanın tehlikesini duymayan kalmadı. 7’den 70’e herkes iklimin bozulmasından, düzensiz doğal afetlerden ve verimsiz toprak arazilerinden şikayetçi. Fakat biz insanlar doğamız gereği hatamızı kabul etmiyoruz sanırım. Çoğu kişiye göre bu durumun suçlusu devletler, devasa firmalar, sanayinin gelişmesi vesaire…. Sonuna kadar haklı olan bu söylemlere katılmakla beraber bireylerin doğaya verdiği zararı es geçmemek gerekir. İçinizden ben doğaya o derecede zarar vermiyorum dediğinizi duyar gibiyim. İşte tam olarak bu noktada doğaya verdiğimiz zararı hesaplamamız için karbon ayak izi devreye giriyor. Peki nedir bu karbon ayak izi? Nasıl hesaplanır? Gelin hızlıca bir göz atalım…
Karbon Ayak İzi Nedir?
Karbon ayak izi, gün içinde yaptığımız neredeyse her eylemin karbon temelli gazların salınımı baz alınarak ölçülmesidir. Genellikle karbondioksit üzerinden gidilse de diğer sera gazı olan metan da hesaba dahildir. Genellikle metrik ton ile ölçülür ve bir yıl için hesaplanır. İçine girildiğinde dallanıp budaklanan bu kavram iki ana kola ayrılmıştır. Birincil ayak izi evsel enerji tüketimi ve ulaşım gibi karbondioksit salınımına doğrudan sebep olduğumuz diğer gündelik işleri içerir. İkincil ayak izi ise fosil yakıt kökenli ürünler kullanmak gibi dolaylı olarak karbondioksit emisyonunun artmasına sebep olduğumuz eylemler anlamına gelir.
Karbon Ayak İzi Neden Önemli?
Görsel: Glamhag
Peki neden karbon ayak izini doğaya verdiğimiz zararı hesaplamak için ölçüt olarak alalım? Bildiğiniz üzere biz insanlığın en yetenekli olduğu iki konu bozmak ve yeniden yaratmak. Bu sebeple merak etmeyin, doğaya zarar verme konusunda uzmanlaştık. Yazının geri kalanında diğer ayak izlerimize de göz atacağız. Karbon ayak izinin bu denli önemli olmasının sebebi en yakınımızda bulunan tehlikeye işaret ediyor olmasından kaynaklanıyor. Konusu geçen tehlike ise küresel ısıtma. İnsanlığın son 200 yıldaki eylemleri sebebiyle Dünya’nın ortalama sıcaklığı 1 dereceye ulaştı. Çoğu uzmana göre 1.5 derece geri dönülemez sınır, 2 derece ise yaşamın hiç olmadığı kadar zor olduğu bir dünya anlamına geliyor. Küresel ısıtmanın en büyük sebebi olan sera gazlarının %30’una yakını karbondioksitten oluşur. Sera gazları içerisinde su buharından sonra en yüksek orana karbondioksit sahiptir. Bu sebeple karbondioksit salınımızı ölçmek doğrudan küresel ısıtmaya olan katkımızı ölçmemizi sağlar.
Karbon Ayak İzi Nasıl Ölçülür?
Görsel: Wikimedia Commons
Karbon ayak izi ölçümü bireysel ve kurumsal olarak ikiye ayrılmaktadır. Firmalar bazı ölçüm kuruluşlarıyla anlaşarak karbondioksit salınımları hakkında detaylı bir analiz çıkarır ve tavsiyeler alırlar. Fakat bireysel ölçümler için halka açık olarak yayınlanmış bilimsel makaleler bulunmaktadır. Bunların birçoğunda hesaplamanın yapıldığı ülkenin ortalama kWh başına karbondioksit salınımı oranı hesaba alınarak katsayılar kullanılır. Ayrıca ikincil ayak izi için ürünlerin ham maddeden üretim bandına gelene kadar sebep olduğu karbondioksit salınımı da katsayıyla belirlenir. Bu katsayılar bireysel ölçümler ile çarpılarak yıllık ortalama karbondioksit salınımı kilogram cinsinden bulunabilir. Fakat neyse ki fazla matematik işlemi ile uğraşmadan birkaç soruyu cevaplayarak karbon ayak izimizi hesaplayabiliyoruz. Halka açık olarak kurulan bazı sitelerde elektrik, su ve doğalgaz gibi faturalarınızı yanınıza alarak en fazla beş dakika içinde sonuçları elde edebilirsiniz. Örneğin buradaki siteyi kullanarak sonuçlarınızı dünya ve Türkiye ortalamalarıyla karşılaştırabilirsiniz.
Bazı İstatistikler
Hesabınızı yaptıysanız karbon ayak izinizi düşürmek için hemen harekete geçmenizi sağlayacak ufak istatistikleri inceleyelim…
- Türkiye’nin ortalama karbon ayak izi 4.49 ton karbondioksite denk gelmektedir. Yetişkin bir ağacın yılda ortalama 21 kg karbondioksit tüketebildiği bilinmektedir. 100 yıllık yaşamı boyunca ancak bir tona yakın karbondioksit tüketimi yapabilir. Yani Türkiye’deki 213.8 ağaç ancak bir kişinin yıllık karbondioksit salınımını telafi edebiliyor.
- Dünya genelinde belirlenen senelik kişi başına iki ton karbondioksit salınımı hedefine G20 ülkeleri içinde en yakın olan ülke 2.2 ton ile Brezilya’dır. Onu ise 3.9 ton ile Meksika takip etmektedir.
- Bir dilim biftek yemek 2.9 kilogram karbondioksiti doğaya salmanıza sebep olur. Yanında peynir ve yumurta yemeye karar verirseniz yalnızca bir akşam yemeğinde 5 kilograma yakın karbondioksit salınımına sebep olabilirsiniz.
- Ulaşım kaynaklı karbondioksit salınımının %41’i kişisel arabalardan kaynaklanıyorken yalnızca %1’i motor ve toplu taşıma araçlarından kaynaklanmaktadır.
- 1 adet iPhone 11 üretmek 80 kg karbondioksit salınımına sebep olur.
Diğer Ayak İzlerimiz
Karbon ayak izi kadar acil olmasa da küçültmemiz gereken başka ayak izlerimiz de var! Karbon ayak izinizin büyüklüğünden etkilendiyseniz size daha gerçekçi karşılaştırmalar yapabileceğiniz su ayak izi ve ekolojik ayak izini öneririz. Buradan su ayak izinizi, buradan da ekolojik ayak izinizi hesaplayabilirsiniz.
