Güncelleme Tarihi: 29 Kasım 2021
Hayvansal derinin dayanıklılığı sebebiyle uzun yıllar seçmiş olduğumuz kıyafetler, aksesuarlar ve ayakkabılar arasında yer aldığı ne yazık ki bir gerçek. Ne yazık ki diyorum çünkü hayvansal derinin gezegenimize olan zararları, üstü örtülmeyecek seviyede. Hayvanların derisi ve postları için katledilmesinden tutun, tabaklama ve boyama işleminde su kaynaklarımıza sızan siyanür, krom gibi maddelerin deniz yaşamındaki canlıların ölümüne sebep olmasına kadar hayvansal deri kullanımı gezegenimizi adım adım yok ediyor. Ancak günümüzde tüketicilerin tükenen kaynaklar, çevre ve hayvan etiği konusunda farkındalık sahibi olması sayesinde moda sektörü bir değişim içerisinde. Sektörde kullanılan malzemeler de evrimleşmeye başladı diyebiliriz. Girişimciler ve araştırmacılar hayvansal deriye alternatif, bitkisel tabanlı vegan deri seçenekleri geliştirmeye devam ediyor. Dolabında deriye yer vermek isteyenler için de günümüzde birçok ekolojik seçenek mevcut.
Neden Bitkisel Deri?
Fotoğraf: Desserto
Suni vegan deriler, hayvansal derinin ilk alternatifleri olarak 19. yüzyılda “ekonomik” sebeplerle icat edilmiş olsa da bunların çevre dostu olduğunu söyleyemeyiz. Suni deriler, kullanım süresince ve hatta sonrasında da yıllarca doğaya tehdit olan petrol bazlı plastikler içeren PVC ve poliüretan (PU) plastikten üretiliyorlar. Bunlar hızlı moda sektöründe popüler olsalar da biyolojik olarak parçalanmıyorlar ve tehlikeli toksikler salabiliyorlar. Greenpeace tarafından “çevreye en çok zarar veren plastik türü” olarak tanımlanan PVC bazlı ürünler, çevreye zararlı olduğu kadar insan vücudu ve sağlığı için de uzak durulması gereken ürenlerden.
Vegan deri, günümüzde çeşit çeşit seçeneklere sahip. Görünümleriyle hayvansal deriyi aratmayan ürünler, bir o kadar da dayanıklı ve kaliteli. En önemlisi vegan deriler; adil şartlarda, hayvanlar katledilmeden sürdürülebilirlik çerçevesinde üretiliyor ve gezegenimize zarar vermiyor.
Bitkisel deri;
Hayvansal deriden 40 kat daha düşük bir karbon etkisine sahip.
Sentetik vegan derilerden 17 kat daha düşük bir karbon ayak izine sahip.
İlk bitki bazlı deri alternatiflerinden sayılan ananas derisi Piñatex’ten Meksika’da bitkisel bazlı kaktüs derisi üreten Desserto markasına, MuSkin olarak bilinen mantar derisi ile çeşitli ürünler sunan HowCork’a kadar hayvansal deriye alternatif bitki bazlı vegan deriler giderek popüler hale geliyor.
Hadi gelin, bu bitki bazlı vegan deri seçeneklerine birlikte bakalım…
Ananas Derisi
Fotoğraf: Piñatex/Nike
Ananas Anam firmasının ürettiği Piñatex, hayvansal deriye alternatif olarak sunulan ilk bitkisel deri seçeneklerinden. Deri eşya uzmanı olarak Filipinler’de görevli Dr. Carmen Hijosa, deri üretiminin ve tabaklamanın çevreye olan olumsuz etkilerine yakından şahit oluyor. Ardından hem çevreye duyarlı hem de döngüsel ekonomi modeline katkı sağlayacak bir şey fark ediyor: ananas yaprakları…
Ananas yaprakları, hasat edildikten sonra çürümeye bırakılıyor veya yakılıyor. Dr. Carmen Hijosa’nın öncülüğünde bu yapraklar çürümekten kurtuluyor ve hasattan kalan yapraklar, toplanarak deriye dönüştürülüyor. Bitkisel deri Piñatex, döngüsel ekonomi için de güzel bir örnek. “Çöp” olabilecek ürünler, sürdürülebilir deri alternatifine dönüştüğü gibi yerel çiftçiler için ek gelir kapısı. Üstelik üretim aşamasında elde edilen biyokütle, gübreleme amacıyla kullanılabiliyor. Bir taşla kaç kuş dersiniz?
Kalın dana derisi dokusundaki ananas derisi, dayanıklı ve uzun ömürlü. Hugo Boss, Nike, Puma üretimlerinde Piñatex kullanan markalardan. Piñatex’e alternatif bir diğer ananas derisi ise Kosta Rika merkezli Nova Milano’nun ananas yaprakları ve tarımsal atıklardan elde ettiği deri.
Mantar Meşesi Derisi
Fotoğraf: Howcork
Portekiz’in ulusal ağacı sayılan ve İber Yarımadası’nda yetişen mantar meşe ağaçlarının kabuğundan üretilen mantar derisi, tam bir çevre dostu deri. Üstelik kolayca geri dönüştürülebilir olan madde, öğütülerek tam anlamıyla sonsuza kadar yeniden kullanılabiliyor.
Mantar meşe ağaçları, kabuğu gövdesinden sıyrıldıktan sonra hayatta kalan tek ağaç. Merak etmeyin, sıyırma işleminde ağaçlara bir zarar gelmiyor; tam tersi, bu uygulama ağacın gelişmesini ve büyümesini sağlıyor. 25 yaşına gelen ağaçların kabuğu dokuz yılda bir hasat edilebiliyor. Çin tıbbında binlerce yıldır kullanılan bitki, insan vücuduyla temasta kullanılabilecek en güvenli malzemelerden de biri. 20 yıl bozulmadan kullanılabilen, su geçirmez ürünler elde edilen mantar derisi, leke tutmadığı gibi hipoalerjenik ve hafif.
Mantar derisini Chanel ve Louboutin gibi büyük markalar kullandığı gibi, Wilby Clutch markası da mantar derisinden egzotik hayvan derisi görünümlü vegan çantalar üretiyor. Tüm ürünlerini mantardan üreten bir marka arıyorsanız Howcork sizin için güzel bir seçenek.
Kaktüs Derisi
Fotoğraf: Desserto
Alternatif bitkisel deri seçeneklerinden biri kaktüsten elde edilen deri. Gelişmesi için suya ihtiyaç duymaması ve bir metrelik bitki derisi için üç yaprağının yeterli olması, başlı başına kaktüsü tercih edilen bir seçenek haline getiriyor. Üstelik bu bitkinin çevreye faydası da saymakla bitmiyor. Kaktüs, toprak verimliliğini artıran ve karbon emen bir bitki. Gübre ve böcek ilacı ihtiyacı duymadan yetiştiği gibi, hasadı da sürekli olarak yapılabiliyor.
Kaktüs derisi, ilk olarak Desserto markasını kuran Meksikalı iki girişimci tarafından vegan deri olarak geliştirildi. Su ve enerji tasarrufu da sağlayan bu bitki derisi, Oxford Üniversitesi ve PETA tarafından da ödül kazandı.
Fossil, kaktüs derisi tote çantalar piyasaya sürerek kaktüs derisini ilk benimseyen markalardan. Kaktüs derisi ayakkabılar için en iyi örnek ise CLAE markası.
Elma Derisi
Fotoğraf: Samara
Gerçek deriye benzer görünümüyle elma derisi, sevilen bitkisel deri seçeneklerinden. İlk Samara markasının meyve suyu endüstrisindeki atık elma kabuklarını kullanarak geliştirdiği elma derisi, günümüzde vegan spor ayakkabı markası Womsh, Good Guys Don’t Wear Leather, Happy Genie ve Immaculate Vegan markaları tarafından kullanılıyor.
İtalyan merkezli FRUMAT’ın elma derisi, patentli bir materyal. Elma kabuğu ve elmanın kalan atık gövdesi, selüloz tozuna dönüştürülüyor ve bu toz daha sonra dayanıklı bir bitki derisi halini alıyor. Bir diğer İtalyan firma AppleSkin™ ise %20-30 oranında elma atıkları kullanarak kendi derisini üretiyor ve 2026’ya kadar %100 bitki bazlı olmayı hedefliyor.
Bitki bazlı vegan deri seçeneklerine diğer örnekler:
Tik (teak) ağacından yapılan yaprak derisi, Kantala markasının kullandığı agave derisi, Hollandalı startup Fruitleather Rotterdam tarafından mango atıklarından elde edilen mango derisi, Hollandalı tasarımcı Tjeerd Veenhoven tarafından kullanılan palmiye derisi, Endonezya’nın sularını kirletmekten kurtaran ve XXLab tarafından soya fasulyesinden elde edilen bir biyo-deri olan soya derisi, kenevir derisi, muz derisi ve Hindistan cevizi derisi…
Kapak Fotoğrafı: Ananas Anam / Piñatex
