Hayatımızın her alanını ele geçirmiş olan plastik ürünlerin tüketiminin hızla artması çevre ve insan sağlığı için büyük bir tehdit haline geldi. Doğada uzun yıllar çözünemeyen plastik atıklar; okyanuslardaki doğal yaşamı, su kaynaklarımızı, topraklarımızı kirleterek çevre kirliliğine sebep oluyor. Aynı zamanda bir yandan da canlıların yaşamına zarar veriyor. Plastiğin gezegenimiz üzerindeki geri dönülemez etkilerine engel olabilmek, gelecek nesillere daha temiz ve yaşanabilir bir dünya bırakmak için plastiksiz yaşam yaklaşımına uyum sağlayarak sürdürülebilir tüketim alışkanlıkları edinmek hepimizin sorumluluğu…
Bu yazımızda plastiksiz hayat kavramının ne olduğundan, plastiğin çevreye etkilerinden, insan sağlığına zararlarından plastiğe alternatif sürdürülebilir ürünlerden ve plastik atıkların dönüştürülmesi için neler yapılabileceğinden bahsedeceğiz.
Gelin, plastiksiz yaşam için gereken adımları siz de atın, hem doğayı hem de kendi sağlığınızı koruyun!
Plastiksiz Yaşam Nedir?
Plastiksiz yaşam; kısaca günlük hayatın her alanında plastik tüketimini azaltmaya yönelik bir yaşam tarzı… Bu yaklaşım, hem plastik atıkların neden olduğu sağlık sorunlarına hem de çevresel sorunlara dikkat çekerek bir farkındalık oluşturmayı hedefliyor. Öte yandan bireylerin plastiğe alternatif sürdürülebilir ürünlere yönelmesini sağlayarak bilinçli tüketim alışkanlıkları edinmelerini teşvik etmek için çok önemli bir adım oluyor.
Plastiksiz Temmuz Nedir?
Plastiksiz Temmuz, 2011 yılında Avustralya’da başlayan bir çevre hareketi. Temmuz ayı boyunca plastik kullanımını en aza indirmek, tek kullanımlık plastikleri reddetmek amacıyla başlayan kampanyaya her yıl farklı ülkelerden milyonlarca insan katılarak destek oluyor.
Temmuz ayı boyunca plastik kullanmamaya çalışan ve sürdürülebilir alışkanlıklar edinen insanlar, bu alışkanlıkları günlük hayatlarına da kolayca entegre edebilir hale geliyor.
Yani Plastiksiz Temmuz sadece bir ayla sınırlı olmak zorunda kalmıyor, milyonlarca insanın değiştirdiği küçük alışkanlıklar gezegenimizi daha iyi hale getirmek için çok önemli bir farkındalık oluşturuyor.
Bu hareketten yola çıkarak sadece temmuz aylarını değil her ayınızı plastiksiz yaşamak sizin elinizde! Plastiksiz Temmuz hareketinin detaylarına aşağıdaki yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Plastik Neden Zararlı?
Petrolden elde edilen plastik, doğada uzun yıllar çözünmeden kalabilen dayanıklı bir malzeme. Dahası üretimi ve imhası sırasında neden olduğu karbon salınımı, hava kirliliği için de büyük tehdit oluşturuyor.
Avrupa Çevre Ajansı’nın 2020 yılında yayınladığı rapora göre her yıl sadece Avrupa Birliği’nde plastik üretimi 13,4 milyon ton CO2 salınımından sorumlu.
Üretiminden itibaren çevre ve insan sağlığına zarar vermeye başlayan plastik, atığa dönüştükten sonra okyanusları kirleterek canlı yaşamını tehdit ediyor. Su ve gıdalara karışarak besin zinciri üzerinde de olumsuz etkiler yaratıyor.
Gelin, plastik atıkların zararları hakkında çarpıcı rakamlara göz gezdirelim!
Plastik Atıklar Hakkında Çarpıcı Rakamlar
Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü ve WWF Türkiye’nin ortak hazırladığı ‘Türkiye’de Plastik Atık Sorunu ve Politika Önerileri’ raporuna göre:
- Dünya genelinde her yıl 11 milyon ton plastik atık okyanuslara karışıyor.
- Türkiye’den Akdeniz’e günde 144 ton plastik atık karışıyor ve toplanan atıkların sadece %12.3’ü geri dönüşüm tesislerine gönderiliyor.
- Türkiye, Mısır ve İtalya’dan sonra kişi başı 1 kilogram plastik atık ile Akdeniz’e en çok plastik atık bırakan üçüncü ülke.
Avrupa Çevre Ajansının 2020 yılında yayımladığı bir rapora göre:
- Avrupa’da senede 20-30 milyon ton plastik atığın yakılmasının yılda yaklaşık 50-80 milyon ton CO2 salınımına sebep olduğu tahmin ediliyor.
- 2018 yılında Avrupa’da toplanan 29 milyon ton plastik atıktan yalnızca %32’si geri dönüşüme kazandırıldı. Atıkların %43’ünün yakıldığı ve %25’inin depolandığı tahmin ediliyor. (PlasticsEurope, 2019)
- Okyanuslarda tüm deniz kaplumbağası türlerinin, balina türlerinin %60’ının ve deniz kuşu türlerinin %40’ının plastik yuttukları biliniyor.
Plastik Atıkların Çevreye Etkileri
- Uzun süre çözünmeyen plastik atıklar, okyanusları ve su kaynaklarını kirleterek deniz canlılarının yaşamını tehdit ediyor.
- Parçalanan plastik atıklar, toprakta mikroplastik kirliliğine neden oluyor. Toprakta bulunan mikroplastikler hem toprak verimliliğinin düşmesine hem de topraktaki mikroorganizmaların yaşamını etkileyerek ekosistemin dengesinin bozulmasına yol açıyor. Bu durum, besin zincirini doğrudan ve dolaylı yoldan etkiliyor.
- Plastik atıkların yanması sonucu oluşan karbon salınımı, hava kirliliğine sebep oluyor. Ayrıca, plastik üretimi için kullanılan fosil yakıtlar, sera gazı açığa çıkararak küresel ısınmanın hızlanmasında da önemli bir rol oynuyor. Bu durum, plastik atıkların zararları konusunu gezegenimiz için çok daha büyük bir tehlike haline getiriyor.
- Plastik atıkların deniz ve sahillerde toplanması, turizm sektörü için de tehdit oluşturuyor. Ayrıca artan temizlik maliyetleri turizm sektörünü ekonomik olarak da etkiliyor.
- Deniz canlıları ve kuşlar gibi birçok hayvan türü, yaşam alanlarını dolduran plastik atıklarla beslenmek zorunda kalıyor. Bu durum besin zincirini doğrudan etkileyerek bazı canlı türlerinin yok olmasına yol açıyor.
- Kontrolsüzce çevreye atılıp sahillerde biriken plastik atıklar, kıyı erozyonunun hızlanmasına sebep oluyor.
Plastiğin İnsan Sağlığına Etkileri
WWF’in 2019’da hazırlanan bir raporuna göre denizlere karışıp deniz canlılarını etkileyen plastikler, besin zinciri aracılığı ile bizim de mikroplastikler tüketmemize yola açıyor. Bu rapora göre, yetişkin bir insan her hafta yaklaşık 5 gram, yani bir kredi kartı büyüklüğünde mikroplastik yutuyor.
- Plastik malzemelerde bulunan ftalat ve BPA gibi zararlı kimyasallar, su kaynakları ve besinlere karışarak obezite, meme kanseri, tiroid, kardiyovasküler hastalıklar ve daha birçok sağlık problemine yol açıyor.
- Plastik atıkların yakılması sonucu açığa çıkan sera gazları solunum yolu ve akciğer rahatsızlıklarına neden oluyor.
- Gıdaların paketlenmesinde kullanılan plastik ambalajlar, ısıyla temas ettiğinde gıdalara karışan kimyasallar ve mikroplastikler, tüketildiğinde sağlık problemlerine sebep oluyor.
Plastiksiz Yaşam İçin İpuçları
Günlük hayatın her alanında plastiklere ve plastik zararları olarak sayılan etkilere doğrudan maruz kalıyoruz. Alışverişlerde, evdeki günlük rutinimizde, çalışma hayatımızda, yemek alışkanlıklarımızda kısacası her adımımızda plastik tüketiyoruz.
Aslında tüketim alışkanlıklarımızı değiştirmenin, küçük adımlarla büyük dönüşümler yaratmanın ne kadar kolay olduğunu fark edemiyoruz…
Plastiksiz yaşam için bugünden itibaren kendi günlük rutininizde bazı basit kurallar belirleyerek daha az plastik tüketmek için farkındalık oluşturabilirsiniz . Bu kurallarla sadece kendiniz için değil, yakın çevrenizdeki insanlara, gençlere ve küçük çocuklara da doğa bilinci aşılamak ve sorumluluk duygusunu hissettirmenin de paha biçilemez bir gönül rahatlığı olacak!
Gelin, plastiksiz bir yaşam için atabileceğiniz, kendisi küçük etkisi büyük adımlara beraber bakalım…
Tek Kullanımlık Plastikleri Reddedin
İlk olarak günlük rutininizde tek kullanımlık plastikleri reddederek başlayabilirsiniz. Neyse ki yemek sipariş uygulamaları bu konuda bir adım atmak için uygun koşulları sağladı ve hazır yemek söylerken karşınıza çıkan ‘Plastik çatal, bıçak istemiyorum.’ butonu sayesinde tek kullanımlık pipet, plastik kaşık, çatal gibi ürünlerin tüketiminden kaçınmak ve plastik kullanmamak daha da kolaylaştı.
Bunun yanı sıra; pet şişe, plastik poşet, plastik bardak, çatal-bıçak, tabak gibi sürdürülebilir alternatifleri olan ürünleri kullanmayarak çevreye bir katkıda bulunabilirsiniz.
Alışveriş Alışkanlıklarınızı Değiştirin.
Alışveriş alışkanlıklarınızı değiştirerek de plastik tüketiminden kaçınabilirsiniz. Market alışverişlerinde plastik ambalajlı ürünleri almamaya özen gösterebilirsiniz.
- Örneğin plastik kaplarda satılan mevyeleri almak yerine doğada %100 çözünebilen poşetlere veya kese kağıtlarına koyarak istediğiniz kadar meyve alabilirsiniz.
- Ayrıca alışverişe giderken yanınıza alacağınız file ya da bez alışveriş çantaları ile de plastik poşet tüketiminize bir son verebilirsiniz.
- Poşet çay gibi ısıyla temas ettiğinde mikroplastik tüketmenize sebep olacak sağlılığınıza zararlı ürünleri satın almamaya da özen gösterebilirsiniz.
Evde Plastik Kullanımını Azaltın
Mutfakta kullanılan plastik saklama kapları, hayat kurtarıcı bir rol üstlense de hem sağlığınız için hem de çevreye verdiği zarar ile büyük bir tehdit oluşturuyor.
- Plastik saklama kapları yerine cam, ahşap ve metal kaplar kullanabilirsiniz.
- Ayrıca bulaşık yıkamada kullanılan ovma süngeri, bulaşık fırçası, mutfak bezleri gibi malzemeleri organik ürünlerden tercih edebilir ve plastik kullanımınızı azaltabilirsiniz.
- Diş fırçası, tarak, ayna gibi kişisel bakım eşyalarınızda da plastik içeren ürünleri satın almayarak plastiksiz bir hayata bir adım daha yaklaşabilirsiniz.
- Evde kullandığınız çöp poşetlerini doğa dostu, doğada çözünebilen organik poşetlerden tercih ederek plastik kullanmamak için bir yol daha üretebilirsiniz.
- Plastik damacana yerine daha sağlıklı alternatifi olan cam damacanaya ya da sürdürülebilir olan arıtma sistemine de geçebilirsiniz.
Termos, Su Şişesi, Alışveriş Çantası Gibi Kişisel Eşyalar Edinin
- Kendi çalışma ortamınıza uygun olabileceğini düşündüğünüz cam şişe, cam bardak, metal termos gibi kişisel eşyalar edinerek plastik kullanımınızı azaltabilirsiniz. Böylece suyunuzu ya da kahvenizi sürekli yeni bir atık çıkararak tüketmek yerine aynı şişe ve termosunuzla güvenle içebilirsiniz.
- Aynı şekilde evden götürdüğünüz yemekler için de plastik kaplar kullanmak yerine cam ve çelik saklama kaplarını tercih edebilirsiniz.
- Kendi pamuklu alışveriş çantanızı edinebilir, yanınızda taşıyarak alışverişlerde plastik poşet almayıp doğaya zarar vermekten kaçınabilirsiniz.
Geri Dönüşüme Önem Verin.
Kullandığınız plastik ürünlerin geri dönüştürülebileceğini ve yeniden kullanılabileceğini unutmayın. Atık olarak gördüğünüz plastikler çevreyi ve okyanusları kirletmeye sebep olabilir ya da yakılarak imha edildiğinde hava kirliliğine yol açabilir. Geri dönüşüme gönderdiğiniz plastikler ise daha az fosil yakıt kullanımına, dolayısıyla daha az hava kirliliğine sebep olur ve çevreye verdiği zarar azalır.
- Hem kendinize hem de ailenize geri dönüşüm bilincini aşılayarak kullandığınız malzemeleri ayrıştırmaya özen gösterin.
- Plastiklerin dönüşümü için atacağınız her adımın çevre temizliği için plastik kullanmamak kadar etkili olduğunu unutmayın.
- Ayrıca sadece plastiklerin dönüşümü için değil cam ve metal atıklarınız için de geri dönüşüm konteynırlarını kullanarak yeniden tüketime kazandırabilirsiniz.
Plastik atık dönüşümü ile ilgili aşağıdaki yazımıza göz atabilirsiniz.
İşte, plastik nasıl dönüştürülür diye düşünenler için bazı önerilerimiz…
Plastik Atıklar Nasıl Dönüştürülmeli?
Plastik ambalajları geri dönüşüme göndermeden önce evde yeniden kullanım için bir alan oluşturmaya çalışmak, çok doğru bir hareket olacaktır. Üstelik böylece çocuklarınıza geri dönüşüm bilincini de aşılayabilirsiniz.
“Plastik nasıl dönüştürülür?” diye düşünüyorsanız, işte plastik atıkları çöpe atmak yerine evde yeniden değerlendirebilmeniz için bazı fikirler:
- Büyük plastik şişeleri ve yoğurt kaplarını saksıya dönüştürebilirsiniz. Plastik kapları boyayarak güzel bir saksı görüntüsü oluşturabilir, bahçenizde ya da balkonunuzda çiçek yetiştirmek için uygun hale getirebilirsiniz.
- Kullanılmayan plastik kapları çöpe atmak yerine sokak hayvanları için mama ve su kabına dönüştürebilirsiniz.
- Sert plastik şişeleri keserek kalemlik ya da mutfakta kaşıklık olarak değerlendirebilirsiniz.
- Kullanım süresini doldurmuş diş fırçalarınızı atmak yerine temizlik malzemesi olarak değerlendirebilirsiniz. Ayakkabı fırçalamak, derzleri temizlemek için kullanabilirsiniz.
- Plastik atıkları dekorasyon ve tekstil ürünlerinde kullanabileceğiniz yaratıcı tasarımlar yapabilirsiniz. Plastik atıkları nasıl yeniden değerlendirebileceğiniz ile ilgili ilham veren videoya göz atabilirsiniz.
- Plastik kapları banyoda kişisel bakım ürünlerini koyduğunuz haznelere dönüştürebilirsiniz.
Plastiğe Alternatif Sürdürülebilir Ürünler
Evde, okulda, iş yerinizde hatta piknikte bile plastiksiz bir hayat mümkün. İşte en çok kullandığınız plastik ürünler yerine sürdürülebilir ve çevre dostu alternatifler:
Cam Ürünler
Cam kavanozlar, cam bardak ve şişeler, cam saklama kapları plastiklerin yerini rahatlıkla tutabilir. Hem plastik yerine cam ürünleri kullanarak yiyecek ve içeceklerle temas eden plastiğin sağlığınıza olan olumsuz etkilerinden de kurtulabilirsiniz.
Metal Eşyalar
Plastik pipet yerine metal pipet, tek kullanımlık plastik bardak ve su şişeleri yerine metal matara ve şişelerle hem daha sağlıklı hem de yeniden kullanılabilir alternatiflere yönelebilirsiniz.
Metal saklama kaplarını da hem mutfağınızda hem de kırılma problemi olmadığı için çocuklarınızın beslenmesinde rahatlıkla kullanabilirsiniz.
Bambu ve Ahşap Ürünler
Plastik kesme tahtası, plastik pipet, pikniklerde sıklıkla tercih edilen plastik tabak, çatal, bıçak gibi tek kullanımlık ürünler yerine çok daha sağlıklı olan bambu ve ahşap alternatifleri tercih edebilirsiniz.
Bambu fırçalar, kesme tahtaları, bıçaklar, soyacaklar, tepsiler, çerezlikler gibi hem oldukça şık görünen hem de plastik gibi yiyeceklerle temasında sağlığınızı etkilemeyecek ürünleri satın alarak plastiksiz bir hayata yaklaşabilirsiniz.
Sadece mutfakta değil, diş fırçanız, tarağınız, banyo setleriniz gibi kişisel bakım malzemelerinizde de bambu ve ahşap ürünleri tercih edebilirsiniz.
Organik Pamuklu Çanta ve Bezler
Mutfak bezleri, ovma süngerleri, alışveriş çantaları gibi ürünleri satın alırken tamamen organik pamuktan olmasına özen gösterin. Böylece kullanım ömrü dolan bu malzemelerin doğada çözünebilir olduğundan emin olur ve gönül rahatlığıyla yenileri ile değiştirebilirsiniz.
