Güncelleme Tarihi: 17 Ocak 2023
Masalar, sandalyeler, koltuklar evimizde veya iş yerimizde gündelik hayatımızın ve konforumuzun önemli bir parçası. Mobilyalarımızı da sürdürülebilirlik öncelikleri doğrultusunda seçebilir ve ekolojik sorumluluk taşıyan ürünleri tercih edebiliriz. Sürdürülebilir mobilya kavramı bu çerçevede ortaya çıkmış ve sürdürülebilir mobilya sektörü de bu sorumluluğun tam merkezinde. Sürdürülebilirlik, her alanda vazgeçilmez ve yok sayılamaz hale gelirken mobilya sektörünün bu dönüşümden etkilenmemesi pek mümkün değildi zaten.
Sürdürülebilir Mobilya Nedir?
Fotoğraf: Momi Concept
Sürdürülebilir mobilya dediğimizde iki temel unsur önemli: Zaman ve malzeme!
Bu iki taşıyıcı ayağa geçmeden önce şu soruyu pratik biçimde cevaplayalım: Sürdürülebilir mobilya nedir?
Sürdürülebilir mobilya; öncelikle uzun süre dayanan, doğal kaynakları ve enerjiyi asgari ölçüde kullanmayı temel alan, tasarım nosyonu ile mobilyalara değer katan, konforu ve estetiği mobilyalara içkin hale getiren, zanaatı ve el emeğini yeniden yücelten bir vizyonla yapılan koltuklar, masalar, aydınlatma eşyaları, dolaplar, karyolalar, sandalyeler, komodinler, puflar, kitaplıklar anlamına gelir.
Sürdürülebilir Mobilyanın Taşıyıcı Ayakları: Zaman ve Malzeme
Fotoğraf: Upcycle Design
Bir mobilyanın sürdürülebilir olması, öncelikle zaman faktörüne bağlı. Bu da demek oluyor ki ham maddeden geri dönüşüme ve geri dönüşümden atık yönetimine kadar ürünlerin yaşam süreleri iyi hesaplanıp düşünülüyor. Yaşam süresi demek, bir mobilyanın ham madde olarak başladığı yolculuk döngüsünü üretim, kullanım, tamirat, takas, ileri dönüşüm ve geri dönüşüm ile tamamlaması ve yeni bir ürüne yaşam vermesi demek. Sürdürülebilir mobilya sektöründekiler, öncelikle yeni malzeme kullanmadan, var olanlarla neler yapılabileceğini yani var olana nasıl değer katacaklarını sorguluyorlar. Yeniden tasarım sürecini ya da bir başka deyişle ileri dönüşüm sürecini, ellerindeki malzemeyle sürdürüyorlar ve uygulama sürecinde de geri dönüştürülebilir materyallerden faydalanıyor, zararlı kimyasallar barındıran yapıştırıcılardan, boyalardan ve verniklerden uzak duruyorlar. Bu noktada sıfır atık, çevrenin korunması ve vintage üçgeni, bir yol haritası işlevi görüyor.
Upcycle Design’ın kurucusu ve tasarımcısı Ali Semiz, var olan malzemelerden ziyadesiyle faydalanan bir tasarımcı.
“Birkaç yıl önce yaptığım tasarımların upcycle yani ileri dönüşüm olduğunu fark ettim. Atık malzemeleri, eski veya istenmeyen ürünleri daha iyi kalitede, daha değerli, çevreye saygılı yeni tasarımlar haline getiren ileri dönüşüm/upcyle işleminin bir amacı da mevcut malzemeleri değerlendirerek boşa gitmesini önlemek. Elimizdekinin değerini bilmek, kaynakları verimli kullanmak, atıkları dünyayı kirletmeyecek şekilde yeniden değerlendirmek çevre bilinci açısından da oldukça önemli.” diyen Ali Semiz, aslında ileri dönüşümün yalnızca teknik kısmından bahsetmiyor; sorumlu tüketim çerçevesindeki değer sistemini de vurgulamış oluyor.
İleri dönüşüm, geri dönüşümden farklı olarak mevcut malzemeye değer katarak onu ileriye taşıyor. Bu nedenle Upcycle Design tasarımlarının her biri tek ve benzersiz iken bu sayede kişiye özel bir his yaratıyor.
“Her bir tasarım, antikacıda, bit pazarında veya eskicide bulunmuş, eşi olmayan bir parçanın, atık ahşap, mermer veya diğer malzemelerle, elde birleştirilmesiyle oluşturuluyor. Başkalarının bit pazarı tezgahında fark edemeyeceği bir parçayı keşfetmenin ve ona değer katarak dönüştürmenin keyfi benim için paha biçilmez.” diyor Ali Semiz… Bu heyecanı paylaşmamak mümkün değil!
Eğer yeni bir üretim kurgulamak gerekiyorsa o zaman sürdürülebilir mobilya yapanlar, doğal kaynakların sınırlı kullanımını esas alan ve nihai ürünün ekolojik etkisini asgaride tutan bir üretim zinciri öngörüyorlar. Bu sürdürülebilir üretimden gelen mobilyalar, kullanım süresini doldurduklarında döngüsel ekonominin bir parçası haline gelip yeni bir mobilya veya başka bir ürünle yeniden yaşam döngüsüne katılacak şekilde tasarlanıyorlar. Üretimin yanı sıra lojistiği de içeren bu araştırma ve geliştirme süreci, son derece hayati. Bu da demek oluyor ki sürdürülebilir mobilya tasarımcıları ve üreticileri, inovasyondan verimliliğe, tasarımdan kişiye özel siparişe, yeni model ve malzemelerin takibinden sanat dokunuşuna kadar pek çok alanda yetkinlik sahibi olmalılar.
Tasarımın Anlamı ve İşlevi
Fotoğraf: Upcycle Design
Sürdürülebilir mobilya dediğimizde tasarım ayrıcalıklı bir rol oynuyor. Öyle ki bir mobilyanın sürdürülebilir olması için yalnızca estetik veya işlevsellik gibi sınırlı önceliğe sahip mobilyalar tasarlamak yetmiyor. İster eskiyi yeniden hayata kazandırmak ister yeni üretim yapmak çerçevesinde olsun tasarım, bir sürdürülebilir koltuğun elbette tüketiciyle buluşması hedeflenerek yapılıyor. Ancak tüketiciyle buluşma, bir anlamda yolun yarısı. O mobilyanın kullanım süresi sonunda nasıl yeniden üretime katılacağının veya geri dönüştürülebileceğinin de tasarım sürecine dahil edilmesi gerekiyor. Bu nedenle tasarım, sürdürülebilir mobilya alanında önemli bir rol oynuyor ve bir mobilyayı sürdürülebilir olarak niteleyen en önemli girdilerden birini işaret ediyor.
Momi Concept’in sahibi ve tasarımcısı Zeynep Lecrosnier, tasarım sürecindeki önceliklerini şöyle anlatıyor:
“Öncelikle zamansız mobilyalar olmasına özen gösteriyorum. Her mekânda yerini bulabilecek, her zaman evden eve, nesilden nesile geçecek bir tasarım yapmaya çalışıyorum. Bu da mobilya çizgilerinin yalın olmasını gerektiriyor. Bunun için bir de ahşap ve işçilik kalitesinin çok iyi olması gerekiyor.”
Birden Fazla Yaşamı Olan ve Birden Fazla Yaşama Tanıklık Eden Mobilyalar
Fotoğraf: Momi Concept
Sürdürülebilir mobilya, kısaca birden çok yaşamı olan ve birden çok yaşama tanıklık eden mobilya demek…
Yukarıda Zeynep Lecrosnier’nin de belirttiği gibi mobilyaların hangi malzemeden yapıldığı da sürdürülebilir niteliğini belirliyor. Öncelikle doğal veya organik olmasının yanında yenilenebilen malzemeler, ileri veya geri dönüşebilen malzemeler ve geri dönüştürülmüş malzemelerin kullanılması tercih edilmeli. Bu malzemelere kısaca çeşitli atık ahşap parçalar denebilir. Bu malzemelerin sürdürülebilir mobilyanın üretim alanına en yakın mesafeden tedarik edilmesi gerekiyor. Bir başka deyişle kullanılan malzeme ne kadar yerelse sürdürülebilirlik ibresi o kadar yükseliyor.
Burada bir parantez açalım ve yerel malzeme kullanmanın önemini iki açıdan değerlendirelim. Birincisi taşımadan kaynaklanan ekolojik maliyetlerin en aza indirilmesi. İkincisi ise kullanılan ürünün yaşanan yerin iklimine uyumu ve bu doğrultuda dayanıklılığının ve işlevselliğinin en yüksek seviyede sağlanması.
Klasik ve Yenilikçi Materyallerin Birlikteliği
Fotoğraf: Momi Concept
Yeniden ham madde konusuna dönersek…
Yeni bir ham madde kullanılacaksa öncelikle ve temel olarak akla masif ahşap geliyor. Gürgen, meşe, ceviz, kayın, akasya, huş ağacı ve çam gibi seçenekler var. Ancak bu ağaçları kullanırken elbette ekolojik koşulların izin verdiği kadar kullanmaya ve kullanırken akıl ve vicdan sınırlarını zorlamamaya ihtiyacımız var. Bu noktada bu ahşapların sürdürülebilir olarak yönetilen ormanlardan gelmesi (sertifikasyon gerekli) ve kesilmek için yetiştirilen ağaçlar seçeneğinin mümkün olduğunca dışarıda bırakılması önem taşıyor. Bu doğrultuda günümüzün aşırı tüketim alışkanlıklarına adapte edilen ve insan sağlığına zararlı olduğu raporlanan ahşap levhaları kullandığımızda mobilyalarımız, büyük ölçüde sürdürülebilir olmaktan çıkıyor.
Bitkisel ve doğal liflerden üretilen hasır, keçe, keten ve kenevir ile kenevirden yapılan reçineler, yine sürdürülebilir mobilyaların ham maddelerinden. Günümüzde halen deneysel bir aşamada olsa da organik atıklardan, yosunlardan, hububat türlerinden sürdürülebilir mobilya üretimi için yararlanılıyor ve bu alan hızlı biçimde gelişiyor. Elbette atık kağıtlar, mukavva ve cam da sürdürülebilir mobilya üretiminde kullanılıyor. Günümüzde geleneksel verniklerin, yapıştırıcıların ve boyaların yerini su bazlı ürünler veya doğal yağ içerikli ürünler alıyor. Bu inovatif ürünler, yalnızca yapıştırmakla veya boyamakla kalmıyor aynı zamanda mobilyanın direncini artıracak özellikte üretiliyor.
Sürdürülebilir Mobilya: Avantajları
Fotoğraf: Upcycle Design
Öncelikle yaşadığımız ve çalıştığımız yerdeki mobilyaların sürdürülebilir üretimden geliyor olması sağlığımız ve dünyamız için son derece önemli. Bu ürünler, genellikle sağlık sorunu yaratmayan veya bu sorunları sınırlandıran özellikler taşır. Ayrıca üretimi sırasında sağlığa ve çevreye zararlı maddeler ortaya çıkarmaz ve çok sınırlı bir karbon emisyonuna neden olur.
Ardından sürdürülebilir mobilya demek şeffaflık demek. Etiket okumayla malzemelerin nereden ve nasıl geldiğini ve kimler tarafından ne şartlarda üretildiğini takip edebiliriz. Buna ek olarak sorumlu firmalar, geri dönüşümle ilgili bilgileri de etiketlere ekliyor. Bu noktada adil üretim yapan ve üretimden gelen kazançlarını hakça paylaşan ve değere dönüştüren üreticiler, sürdürülebilirliği benimsemiş ve bu yolda ödünsüz ilerleyen firmalar…
Çok Mu Pahalı?
Şunu unutmayalım ki sürdürülebilir mobilya, doğası gereği kaliteli ve uzun ömürlü olmalı. Bu nedenle satın alırken konvansiyonel ucuz mobilyalardan daha fazla bir bedele katlanmak gerekiyor. Bir mobilya üreticisi bunu hesaplamış ve 10 yıl içerisinde bu bedelin göreli olarak azaldığını tespit etmiş. Bir anlamda alırken kazandığınızı hissetmeseniz de uzun vadede hem cüzdanımız hem sağlığımız hem de dünyamız kazançlı çıkıyor.
Fotoğraf: Upcycle Design
Mobilyanın Ruhu Olarak Sürdürülebilirlik
Kısa bir özet yapmak gerekirse sürdürülebilir mobilya, dayanıklı, geri dönüşebilir, uzun kullanım süresine sahip ve yüksek kaliteli ürün demek. Zamansız bir tasarımla zanaatkar bir dokunuşun ürünü oldukları için sürdürülebilir mobilyalar bizimle evimizde keyifle yaşar. Bizim sürdürülebilir önceliklerimiz ve alışkanlıklarımız, mobilyanın ruhunda yansır. Bu sürdürülebilir ruhun illa minimalist olması da gerekmez.
Evet, sürdürülebilir mobilya gereksiz doğal kaynak kullanımından kaçınır. Ancak eski ihtişamlı mobilyaları yeniden tasarlayıp veya bakımını yapıp kullanmayı tercih ediyorsanız tüm zarafeti ve ihtişamıyla evinizde sürdürülebilir mobilyalara yer veriyorsunuz demektir.
Son bir not düşelim: Sürdürülebilir mobilyaları temizlemek için yalnızca su ve doğal sabun yeterli!
Kapak Fotoğrafı: Upcycle Design
