Atıksız Alışveriş Nedir, Nasıl Yapılır? | Atıksız Alışveriş Önerileri

Güncelleme Tarihi: 20 Ocak 2023

Plastik Kirliliğinin Etkileri Nedir? 

Fotoğraf: Antoine GIRET

Özellikle tek kullanımlık plastikler nedeniyle her geçen gün doğaya karışan plastik miktarı artıyor. Yılda yaklaşık olarak 450 milyar ton plastik üretiliyor ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatının (OECD) verilerine göre bu plastiklerin yalnızca %10’u geri dönüştürülebiliyor. Üstelik WWF-Türkiye’nin raporuna göre Akdeniz’de yer alan atıkların %95’ini plastikler oluşturuyor. 

Bu verilerden yola çıkarak “Bir poşet nasıl bir fark yaratabilir ki?” diye düşündüğümüzde her gün milyarlarca insanın bir veya birkaç poşet kullandığını göz önünde bulundurmak gerekiyor. Yalnızca küçük bir poşet veya pet şişe, her gün devam eden alışverişler nedeniyle plastikle mücadele serüveninde çok şey ifade ediyor. 

Atıksız Alışveriş Nedir?

Fotoğraf: Anna Oliinyk

Atıksız alışveriş nedir sorusu, aslında alışverişte sıfır atık hedeflemek olarak cevaplanabilir. Sıfır atık alışveriş için en önemli unsurlardan biri de plastik kullanımının azaltılmasıdır. Özellikle alışveriş poşetleri ve paketli gıdalardan vazgeçilerek atıksız alışveriş gerçekleştirilebilir ve plastik kirliliğinin önüne geçilebilir. Ayrıca gıdaları ihtiyaç duyulan miktarda almak da kullanılmayan gıdaların çöpe gitmesinin önüne geçer. 

Atıksız Alışveriş Nasıl Yapılır?

Fotoğraf: Markus Spiske

Atıksız alışveriş nasıl yapılır sorusunun birçok cevabı olabilir. Aslında bunun için en doğru yol size en uygun olan yoldur. Sıfır atık alışveriş noktaları günden güne yaygınlaşmaya devam ediyor. Eğer yakınlarınızda bu noktalardan biri varsa alışveriş için bu mağazaları tercih edebilirsiniz. Büyük marketler yerine küçük esnaftan alışveriş yapabilir, pazarları daha sık ziyaret edebilir veya atıksız alışveriş için uygun market zincirlerini tercih edebilirsiniz. 

Kısacası atıklarınızı azalttığınız belki de sıfıra indirdiğiniz her yol, atıksız alışveriş için en iyi yoldur. 

Atıksız Alışveriş İçin Öneriler 

Fotoğraf: EcoPanda

Sıfır atık alışveriş için birçok farklı uygulama gerçekleştirebilirsiniz. Sürdürülebilir bir yaşam için atıksız alışveriş önerileri arasında neler var birlikte bakalım… 

Bez Alışveriş Poşetleri Kullanın

Fotoğraf: Soragrit Wongsa 

Plastik kirliliğini oluşturan en önemli unsurların başında tek kullanımlık poşetler geliyor. Önemsiz gibi görünen fakat sıklıkla kullanılan plastik poşetler, çoğunlukla geri dönüştürülmüyor ve doğaya karışıyor. Yanınızda bez çantalar taşıyarak bu kirliliğin önüne geçebilirsiniz. 

2019 yılında ülkemizde başlayan plastik poşetlerin ücretlendirilmesi uygulaması sıfır atık kapsamında gerçekleşti ve kişileri bez çanta kullanmaya teşvik etti. 2021 eylül ayında Çevre ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayınlanan verilere göre 2 yılda plastik poşet kullanımı %75 azaldı. Böylece 354 bin ton plastik atığın oluşması engellendi.

İnternet Alışverişlerinizi Azaltın

Fotoğraf: John Schnobrich

Pandemi ile birlikte hayatımızda önemli bir yer edinen online market alışverişleri, büyük küçük her siparişte paketli gıdaların ve plastik poşetlerin sıklıkla kullanılmasına neden oluyor. Kolay ve pratik olması nedeniyle tercih edilen online alışverişleri sınırlayarak plastik kullanımınızı azaltabilirsiniz. 

Ayrıca e-ticaret sitelerinden alınan ürünler; büyük koliler, doğada çözünemeyen köpükler ve plastik ambalajlarla geliyor. İhtiyaçlarınızı online siteler yerine mağazalardan yaparak bu tür ambalaj kullanımlarının da önüne geçebilirsiniz.

Bazı Ürünleri Kendiniz Üretin

Fotoğraf: Kate Remmer

Sıklıkla tüketilen bazı gıda ürünlerini evinizde kendiniz üreterek hem bütçenize katkı sağlayabilir hem de alışverişle oluşabilecek atıkların önüne geçebilirsiniz. Özellikle pratik ekmek tariflerini evde deneyerek her öğünde tüketilen ekmekleri lezzetli ve sağlıklı bir şekilde elde edebilirsiniz. Ayrıca reçel, yoğurt, salça, turşu ve sirke gibi ürünleri de evde çok rahatlıkla kendiniz yapabilirsiniz.

Balkon Bahçeciliğine Daha Fazla Yer Açın

Fotoğraf: Maike und Björn Bröskamp

Uygun bir balkonunuz varsa hiç durmayın, kolları sıvayın! Balkon bahçeciliğini deneyin! Evinizin açık ve uygun alanlarında yetiştirebileceğiniz pratik bitkiler yoluyla yine çok sayıdaki mutfak ihtiyacınızı manava, pazara veya markete gitmeden karşılayabilirsiniz. Örneğin salataların olmazsa olmazı limonu evde kendiniz yetiştirebilirsiniz. Fesleğen, nane, çilek, küçük biberler, aloe vera, cherry domatesler gibi verim elde edebileceğiniz bitki, meyve ve sebzeleri balkonunuzda güvenli şekilde büyütebilirsiniz.

Kaplarınızı Yanınızda Götürün

Fotoğraf: Jasmin Sessler 

Alışveriş yapacağınız yer neresi olursa olsun kaplarınızı yanınızda götürün. Size sunulan paketli ürünler yerine ihtiyacınız kadarını bu kaplarla almak istediğinizi söyleyin. İlk zamanlar bu durumu garipseyenler olsa da sıfır atık uygulamalarının ve bilincinin yaygınlaşmasıyla bu davranışınız destek görecektir. Kim bilir, belki de markette yanınızda olan birilerine ilham olur ve onların da plastiksiz, sıfır atık alışveriş adımına katılmasına katkı sağlarsınız. 

Paketlenmemiş Ürünleri Tercih Edin

Fotoğraf: Sara Chai

Özellikle son yıllarda sıklıkla gördüğümüz atıksız dükkanlar sayesinde paketli gıdalar almak zorunda değiliz. Küçük gıda keseleri ile bu dükkanlardan tüm bakliyat ve diğer gıda malzemelerini istediğiniz miktarda alabilirsiniz. Kadıköy Belediyesi Atıksız Yaşam Pazarı ve bunun gibi birçok dükkan, gıda ürünleri dışında size atıksız alışveriş için gerekli diğer malzemeleri de sunuyor. 

Çevrenizde bu tür bir dükkan yoksa açık gıda satan bakkalları, aktarları, pazarları, kuruyemişçileri ve büyük marketlerin açık ürün reyonlarını tercih edebilirsiniz. 

Yerel Üreticiyi Destekleyin

Fotoğraf: ​​Elaine Casap

Çevrenizde, mahallenizde ya da yakınlarınızda ufak çaplı da olsa güvenilir koşullarda ve belirli standartlarda hayvan yetiştiriciliği veya tarım yapan yerel üreticiler varsa doğrudan onlara gidebilir; süt, yumurta, yoğurt gibi ihtiyaçlarınızı paketli ve markalı ürünlerden tercih etmek yerine yerelden temin edebilirsiniz. Ayrıca yanınızda götüreceğiniz çevre dostu poşet, cam şişe ve çeşitli kaplarla atık oluşmasını önleyebilir, atıksız alışverişe destek olabilirsiniz. Böylece hem çevreyi hem de yerel üreticiyi korumuş olursunuz.

İhtiyacınızdan Fazlasını Almayın

Fotoğraf: Maria Lin Kim

Gereksiz satın aldığınız ürünlerin bozularak ve çürüyerek çöpe gittiğini unutmayın. Sürdürülebilir bir gelecek için israftan kaçınmak en önemli konu. Liste yaparak ve en önemlisi ihtiyacınız kadar alarak gıdaların çöpe atılmasının önüne geçebilirsiniz. Eğer daha önce bu uygulamayı gerçekleştirmediyseniz az miktarlarda alışveriş yaparak size ürünlerin yetip yetmediğini tartabilir, buna göre alım miktarınızı artırabilirsiniz.

İkinci El Ürünlere Yönelin

Fotoğraf: Onur Bahcivancilar 

Atıksız yaşamın önemli ilkelerinden biri de eskimiş, bozulmuş ya da kullanılmayan bir ürünü, eşyayı, giysiyi veya malzemeyi çöpe atmayarak yeniden değerlendirmek. Elinizdeki mevcut ürünleri yeniden üretime dahil etmek her açıdan daha çevreci bir yaklaşım. Ayrıca oluşturmak istediğiniz konsept için birkaç parça aramanız gerekirse mutlaka ikinci el ürünlerin satıldığı pazarlara ya da tezgahlara bir uğrayın. Mutlaka az kullanılmış, hasarı olmayan, iş görür ürünlere rastlayabilir ve bunları satın alabilirsiniz. Böylece çok sayıda ürünün çöpe gitmesine engel olmuş ve dolaşımı sağlamış olursunuz.

Atıksız Alışveriş İçin 5 Neden

Sıfır atık alışveriş yapmak hem bütçemiz hem de doğamız açısından birçok yarar sağlar. Atıksız alışverişi tercih etmek için 5 neden ise şu şekilde sıralanabilir: 

1. Alışverişle birlikte evinize girecek gereksiz karton ve plastiklerin yerini başka amaçlar için kullanılabilen kaplar ve sağlıklı camlar alır. 
2. Belirlenen porsiyonlarda alışveriş yapmak zorunda kalmazsınız. Yalnızca ihtiyacınız kadar alarak bütçenizi koruyabilir ve gıda israfının önüne geçersiniz. 
3. İşlenmiş gıdalar yerine organik ve sağlıklı gıdalar tüketirsiniz. 
4. Liste oluşturarak alışveriş yapmanız halinde sık sık markete gitmek zorunda kalmaz ve karbon salımınızı azaltabilirsiniz.
5. Atıksız alışveriş ile plastik atık miktarınızı ve enerji tüketiminizi azaltabilir, doğa dostu bir yaşam için adım atabilirsiniz.

Evde Sürdürülebilirlik Önerileri

Sürdürülebilirliği desteklemeye evinizden başlamak istiyorsanız Evde Sürdürülebilirlik Uygulamaları yazısını inceleyebilirsiniz.

Kapak Fotoğrafı: Polina Tankilevitch