Güncelleme Tarihi: 18 Ağustos 2022
Gün geçtikçe küresel pazardaki gücünü artıran moda markaları; üretim, tasarım ve pazarlama gibi markalaşma yolundaki adımları tamamlarken aynı zamanda sektördeki rekabet üstünlüğünü kazanmak için de mücadele ediyor. Moda hukuku ise tam bu noktada, değer zincirinin tüm bu aşamalarının hukuki altyapısını düzenlemek amacı ile ortaya çıkıyor.
Moda Hukuku Nedir ve Nasıl Ortaya Çıktı?
Fotoğraf: Graphe Tween
Moda Hukuku, moda endüstrisini ilgilendiren yasal konularla ilgilenen özel bir hukuk alanıdır. Gelişen dünyada ortaya çıkan yeni ihtiyaçları karşılamak amacıyla zaman içinde şekillenmiştir. Başta Fikri Mülkiyet Hukuku olmak üzere Reklam Hukuku, Rekabet Hukuku gibi hukuk disiplinlerinin bir araya gelmesi ile oluşmuştur. İlgili hukuk disiplinlerinin detayına yer vermeden önce modanın tarihinden kısaca bahsetmek gerekiyor.
Modanın tarihi aslında insanlığın da tarihidir. Tarih boyunca farklı uygarlıklardaki insanlar tarafından koşullara uygun farklı tarzlar benimsenmiştir. Eski Mısırlılar; pamuklu, hafif kıyafetler giyerken kuzeye göçün başlaması ile Avrupa kıtasında daha sıcak tutacak yünlü kıyafetler tercih edilmeye başlanmıştır. Yine dönemin şartlarına göre zırh kullanımı, çizmeler, şapkalar, tozluklar günlük giyime dahil olmuştur.
1800’lere gelindiğinde ise ilk defa bir tasarıma marka adı işlenmiş ve modanın hukuk ile yolu kesişmiştir.
Uzun yıllar adı “Moda Hukuku’’ olarak konulmadan tedarikçiler, tasarımcılar, üreticiler gibi sektördeki her aktörün hakkı farklı hukuk disiplinleri kapsamında gözetilmiştir. Ancak ilk olarak 2004 yılında ‘’Revue Lamy Droit des Affaires’’ isimli Fransız Hukuk dergisinde ‘’Lüks Hukuku’’ olarak adı geçmiş, yıl 2006 olduğunda ise Fordham Üniversitesi’nde Moda Hukuku dersi açılmıştır. 2010 yılında New York’ta Moda Hukuku Enstitüsü’nün kurulması ile moda hukuku dünyanın çeşitli ülkelerinde de adını duyurmuş 2012 yılında ise ülkemizdeki temsilciliği kurulmuştur.
Moda Hukuku Hangi Hukuk Disiplinlerinden Oluşuyor?
Fotoğraf: Osarugue Igbinoba
Moda hukuku moda sektörünün tasarım, üretim, satın alma, satış, pazarlama, dağıtım ve tüketim gibi değer zincirinin her parçasında çok önemli bir yere sahiptir. Moda hukuku, son yıllarda hızla gelişen bir alan olmakla birlikte henüz yazılı hukuk normları ile koruma altına alınmamıştır. Ancak başta Fikri Mülkiyet Hukuku olmakla birlikte, Reklam Hukuku, Sözleşmeler Hukuku, Ticaret Hukuku, Rekabet Hukuku ve İş Hukuku gibi birçok alt hukuk disiplinini içermektedir.
Sektördeki Moda Hukuku Problemleri
Fotoğraf: Yasamine June
Moda markası yaratmak isteyen biri için şirket kurma zorunluluğu, e-ticaretin getirdiği yükümlülüklerin neler olduğu, yurt dışına açılma süreçleri, marka ve eser üzerindeki haklar, tasarımın korunması, tescil süreçleri gibi birçok konu mevcut. Sektörün gelişimine bağlı olarak artmaya devam edecek olan bu gibi birçok problemin çözümü yine moda hukukunun konusunu oluşturuyor.
Son olarak bir moda markası oluşum sürecinde ihtiyaç duyulacak sözleşme türleri aşağıdaki gibidir:
- Edimi bir eseri meydana getirmek, tamamlamak olan yüklenici ile iş sahibi arasında akdedilen Eser sözleşmesi
- Sözleşmenin konusunu tarafların gizli kalmasını istedikleri bazı bilgilerin oluşturduğu ve yükümlülüğe aykırılık durumunda da ilgili yaptırımların kararlaştırıldığı Gizlilik sözleşmesi,
- Belirli olan veya olmayan bir süre için işverenin işçiye bir bedel ödediği Hizmet sözleşmesi,
- Bir işletmenin satmak üzere daha önce kararlaştırılmış bir fiyat ile başka bir işletmeye mal gönderdiği Konsinye Sözleşmesi
Son yıllarda tasarımcıların bireyselleşmesi ve tekstil sektöründeki girişimlerin artması moda hukukunun önemini gün geçtikçe arttırıyor. Bunun sonucunda Moda Hukuku’nun kapsamının genişlemesi ve daha net bir hukuki zemine oturması kaçınılmaz görünüyor.
Kapak Fotoğrafı: Cleo Vermij
Referanslar:
