Son yıllarda en önemli kavramın sürdürülebilirlik olduğunu biliyor ve bunu tüm hayatımızda uygulamak için yoğun bir çaba sarf ediyoruz. Bazen, bazı şeyleri yaparken zorlandığımız da oluyor. Oysa yetiştirilirken bu doğrultuda bilgileri edinseydik çok daha önce doğa dostu bir yaşama kolayca geçebilirdik. Bu açıdan baktığımızda çocuklara sürdürülebilirlik eğitimi vermenin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha kavrayabiliriz.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (20 Nisan 2021’de) yayımladığı rapora göre 83 milyon 614 bin 362 kişi olan Türkiye nüfusunun 22 milyon 750 bin 657’sini çocuk nüfus oluşturuyor. Yani 2020 yılının sonunda elde edilen TÜİK verilerine göre toplam nüfusun %27,2’si çocuk nüfus. Sayıları bu kadar kalabalık olan kitleyi bilinçli bir şekilde yetiştirmek, onlara doğayı korumayı öğretmek ve duyarlı bir birey olmalarına destek vermek çok önemli.
Çocuklara Sürdürülebilirlik ve Çevre Bilinci Kazandırmanın Yolları
Gelecekte dünyamızı emanet edeceğimiz çocuk ve genç nüfusa sürdürülebilirlik bilinci kazandırmak artık en birincil sorumluluklarımız arasında. Peki çocuklara sürdürülebilirlik nasıl anlatılır? Gelin, 10 maddede topladığımız sürdürülebilirlik eğitimi önerilerine birlikte bakalım.
Bir Bitki Yetiştirin
Çocuklara çevre bilinci kazandırırken en etkili yollardan biri neden-sonuç ilişkisi kurabileceği uygulamalar ile göstermektir. Çocuklar besinlerin nereden geldiğini, nasıl oluştuğunu, bu besinleri elde etmenin ne kadar zahmetli olduğunu anlatma ile kavramayabilir.
Bunu öğretmenin en etkili yolu ise onunla birlikte bir bitki yetiştirmek. Bir bitkinin toprağıyla ilgilenmek, onu düzenli olarak sulamak, sağlıklı olup olmadığını kontrol etmek emek ve sorumluluk ister. Tüm bu aşamaları adım adım görmek ve uygulamak ise çocuğunuzun doğaya olan saygısını artırır. Dilerseniz balkon bahçeciliği ipuçları ile domates, biber, salatalık, nane gibi sebzeler yetiştirerek hem çocuğunuzun başarıya ulaşma duygusunu tatmin edebilir, hem de sorumluluk bilincini artırabilirsiniz.
Enerji ve Su Tasarrufu Yapın
En değerli şeyimizin su olduğunu biliyoruz. Çocuklara sürdürülebilirlik öğretirken de buradan başlamak bir avantaj. Öncelikle kendi yaptığımız uygulamalarla sonrasında ise çocuğumuzdan talep ederek su tasarrufunu öğretebiliriz. Bunun için dişlerimizi birlikte fırçalayarak bu sırada suyu kapatabilir ya da ellerini yıkarken yanında durup su kontrolü yapmasını sağlayabiliriz.
Ayrıca çocuklarımıza odalarını toplamayı öğretirken bir yandan da odalarındaki ışığı kullanmadıklarında kapatmaları gerektiğini aşılayabiliriz. Bunu bir oyuna dönüştürme şansımız da var. Mesela günün belirli zamanlarında çalışmayan ama fişte duran elektronik eşyalar avına çıkabiliriz. Bir odadan çıkarken onun ışığı kapatmasını isteyerek bu eylemi bir alışkanlık haline getirmesini sağlayabiliriz.
Doğada Vakit Geçirin
Eskiler çocukluklarının güzel geçtiğinden bahsederken çoğunlukla dışarıda vakit geçirdiklerini söyler. Neden bu eğlenceyi çocuğumuzdan sakınalım ki? Güzel havalarda veya tatillerde tercihimizi doğadan yana kullanabiliriz.
Bir kampa gitmek, hem elektronik eşyalardan uzaklaşmak hem de çevre eğitimi sağlamak için harika bir fırsat. Çocuğumuza doğada yön bulma, orman hayvanlarının yaşamı, ağaçların faydaları gibi bilgileri kamp yaparken öğretebiliriz. Özellikle geceleri ateş başında sohbet etmek ve yıldızları izlemek, onlara hayatları boyunca unutmayacakları bir anı yaşatmak anlamına da gelir.
Plastik Kullanımını Sıfırlayın
Çocukların güvenliği için birçok eşya plastikten üretiliyor. Özellikle mataralar, çatak kaşıklar ve birçok oyuncakta plastik madde kullanılıyor. Her ne kadar bunlar tek kullanımlık plastik olmasa da çocuklar zamanla bu maddeyi kullanmaya alışıyor.
Çocukların plastik kullanımını azaltmasını sağlamak için çeşitli önlemler alabiliriz. Mesela okul mataralarını plastik değil metal malzemeden üretilenlerden seçebiliriz. Markete giderken bez çantaları taşıma görevini çocuklarımıza vererek plastik poşet kullanımının yanlış bir şey olduğunu gösterebiliriz.
Geri Dönüşüm Alışkanlığı Kazandırın
Çocuklara sürdürülebilirlik eğitimi verirken oyunlaştırma en fazla kullanılan yöntemlerden biri. Bu yöntemi, atık ayıştırmada da kullanabiliriz. Evde birkaç farklı renkte çöp kutusu kullanarak plastik, cam, kağıt ve evsel atıkları ayrıştırmakla işe başlayalım. Bunu yaparken bazı maddeleri çocuğumuzun çöpe atmasını isteyelim. Biraz daha oyunlaştırmak isterseniz ucuna bir ödül de koyabilirsiniz.
Mesela evdeki kağıt atıklardan çocuğunuz sorumlu olsun. Bu atıkları seçip doğru çöp kutusuna doldursun. Kutu dolduğunda ve hazırladığınız atıkları birlikte geri dönüşüme verdiğinizde ona ufak bir ödül verin.
Dilerseniz her kutu için farklı renkte düğmelerle bir ödül biriktirme sistemi oluşturabilirsiniz. Çocuğunuz yeteri kadar düğme topladığında ise bir hediye alabilir veya onun istediği bir yere gidebilirsiniz.
Kompost Kutusu Oluşturun
Evsel atıklar da en az geri dönüştürülebilen atıklar kadar önemli. Bunların aslında çöp olmadığını öğretmek için küçük bir kompost kutusu oluşturabilirsiniz.
Çocuğunuzla birlikte mutfakta vakit geçirirken meyve veya yumurta kabukları, sebzelerin kullanılmayan yerleri ve diğer atıklarla bir kompost oluşturmasını sağlayabilirsiniz. Eğer öncesinde birlikte sebze yetiştirmeye başladıysanız kutu içerisinde oluşan kompostu balkon bahçeciliğinde kullanabilirsiniz. Böylece çocuğunuzun doğadaki döngüyü daha iyi anlamasına yardımcı olabilirsiniz.
Çöp Toplama Etkinliği Yapın
Park rutinlerinize yeni bir aşama eklemeye ne dersiniz? Vakit geçirmekten keyif aldığınız parklarda veya deniz kenarlarında çöplere mutlaka rastlamışsınızdır. Eğlenmeye başlamadan önce bir süre bu alanı daha konforlu ve temiz hale getirmeye ne dersiniz.
Her parka veya sahile indiğinizde yanınızda eldivenler ve çöp poşeti götürün. Eğlence öncesi bir çöp toplama etkinliği yapın ve alanı temizleyin. Hatta dilerseniz bunu da bir oyuna dönüştürerek ‘kim daha fazla çok toplayacak?’ iddiasına girebilir ve kazananı bir çikolata ile ödüllendirebilirsiniz. Bu etkinliğiniz sayesinde çocuğunuz kendi çöplerini de doğaya bırakmaması gerektiğini öğrenecektir.
İleri Dönüşüm Fikirleri Uygulayın
Her şey çöp değildir! Biz bunu zaten biliyoruz. Şimdi sıra çocuğumuzun öğrenmesinde. Bunun için en iyi yöntemlerden biri ise eskimiş veya kırılmış eşyaları başka bir şeye dönüştürmek.
Çocukların belki de en çabuk yıpranan eşyaları çoraplarıdır. Bu çorapların yeni bir oyuncak olabileceğinin farkına varmayabilirler. Fakat biz, onlara bir sürpriz yapacağımızı söyleyerek yırtılmış çoraplarını saklamalarını isteyebiliriz. Yeteri kadar eşya toplandığında ise birlikte bunları bir oyuncak bebeğe dönüştürebiliriz.
Ayrıca evde olan diğer eşyaları birlikte boyayarak, yapıştırarak veya yaratıcılığımızı kullanarak daha farklı eşyalar elde edebiliriz. Daha fazla geri dönüşüm fikri için konuyla ilgili yazımızı okuyabilirsiniz.
Eski Eşyaları Paylaşmayı Öğretin
Çocuklar eşyalarına çok bağlı olabiliyor. Bu bağlılık duygusu fark etmeden yetişkinlik döneminde de devam edebiliyor. Belki de bu yüzden birçoğumuzun evinde aslında hiç kullanmadığımız eşyalar var.
Çocuğumuza paylaşmayı öğretmek için eski ve kullanılmayan eşyaları paylaşmasını aşılayabiliriz. Mesela hiç oynamadığı bir oyuncağı arkadaşına veya kuzenine hediye etmesini isteyebiliriz. Çocuklar hızla büyüdükleri için genellikle kıyafetleri yıpranmadan küçük gelmeye başlar. Bu kıyafetleri birlikte seçerek ve belki arasına kendi kıyafetlerimizden de ekleyerek giysi bağışı kabul eden kurumlara verebiliriz.
Doğa Sevgisi Aşılayan Kitaplar Edinin
Okul öncesi sürdürülebilirlik eğitimi için en etkili yollardan biri de masallar. Gece uyumadan önce çocuğumuza anlatacağımız masallarda doğa sevgisini ön planda tutan hikayeleri seçebiliriz. Doğaya iyi davrandığımızda bize nasıl karşılık verdiğini, ona özen göstermediğimizde ise ne gibi zorluklar yaşayabileceğimizi hayvanların kahramanı olduğu masallarla aşılayabiliriz.
Okul çağına geldikten sonra ise çocuklarda doğa sevgisi vermek için yine kitaplar bize yardımcı olacaktır. İlk okuma veya daha büyük yaşlar için olan birçok kitap, onların öğrenmeye en açık oldukları çağlarda sürdürülebilirlik alışkanlıkları kazanmaları açısından önemli.
Dilerseniz bu aşamada onlara seçme özgürlüğü de tanıyabilirsiniz. Doğa ile ilgili kitaplar arasından bir seçki yapın ve onun dilediği kitabı almasını isteyin. Hatta bu kitabı beğenirse size önermesini talep edin ve sonrasında kitabı okuduğunuzu ona gösterin. Sizinle bir şeyler paylaşmak ve onun düşüncelerine önem verdiğinizi görmeleri, okuma konusunda daha da istekli olmalarını sağlayacaktır.
Kapak Fotoğrafı: Sharon-Mccutcheon
