Çocukları neşelendirmek ve klişe tabirle “eğlenirken öğretmek” için deneylere başvurabiliriz. Bilimin en büyük silahlarından biri deneydir. Doğru bir deney düzeneği ile birçok karmaşık kavramı rahatça anlayabiliriz. Bilim tarihinde yapılan birçok büyük buluş, sayısız deney esnasında gelişen rastlantılar ve hatalar sonucu yapılmıştır. Daha çocuk yaşta deneyin kavramlarını anlayabilmek ve bilimsel deney mantığını hayatımızın her yerinde uygulamak çok önemlidir. İşte evde yapılabilecek bilimsel deneyler listemiz…
Çocuklar için Evde Yapılabilecek Deneyler
Çocukların, birtakım bilgileri evde yapılabilecek deneyler ile uygulamalı şekilde daha kolay öğrenebileceklerini biliyor muydunuz? Üstelik deneyler için gereken malzemeler, çoğunlukla evinizde zaten mevcut olabilecek ürünler. Siz de çocuklar için deney örnekleri arıyorsanız işte karşınızda evde yapılabilecek deneyler…
Şişede Pirinç
Malzemeler:
- 1 kg pirinç
- 0.5 lt plastik su şişesi
- Çöp şiş veya kalem
- Huni
Nasıl Yapılır?
Evde yapılabilecek bilimsel deneyler içinde en kolay ve öğretici deneylerden olan şişede pirinç deneyi için gayet basit malzemelere ihtiyacınız var. İsterseniz hemen deneyin uygulanmasına geçelim.
Öncelikle pirincimizi huni yardımıyla şişemize biraz dökelim. Sonrasında şişeyi sallayarak pirinçlerin sıkışmasını sağlayalım. Pirinci yavaş yavaş ekleyerek ve sallayarak şişeyi dolduralım ki iyice sıkışsınlar. Şişenin tamamını doldurduktan ve yeterince sıkışık olduğuna kanaat getirdikten sonra çöp şişimizi veya kalemimizi şişenin içine yavaşça sokalım. Kalemi yavaşça döndürerek sokmayı ihmal etmeyelim. Son noktaya geldiğimizde kalemin sağlamlığını kontrol edebiliriz. Eğer dokunduğunuzda oynamıyorsa işlem neredeyse tamam. Olabildiğince dikkatli şekilde kalemi ucundan tutarak tüm şişeyi kaldırabilirsiniz.
Ne Öğrendik?
Günlük hayatımızda rahatlıkla gözlemlediğimiz ve işimizi kolaylaştıran sürtünme ilkesini bu tarz eğlenceli deneyler ile rahatça kavrayabiliriz. Yeterince sıkışan pirinçler, dönerek giren ve yerine oturan kalem etrafında güçlü bir sürtünme kuvveti oluşturuyor. Bu sayede yer çekimine karşı gelerek rahatça şişeyi kaldırabiliyoruz.
Hava Kirliliği Deneyi
Malzemeler:
- 2 adet evde bulunan şeffaf plastik dosya kapağı veya plexi
- Vazelin
- Mandal
Gözle rahatça görülememesi sebebiyle hava kirliliği konseptini çocuklara anlatabilmek zor bir durum. Çocuklar, erken yaşlarda gözlemleyemediği olguları anlamakta zorluk yaşayabiliyor. Sıradaki deneyimiz gibi kolay deneyler, tam bu noktada imdada yetişiyor. Gelin gizli tehlikenin foyasını ortaya çıkaralım.
Nasıl Yapılır?
Plexilerimizi masaya güzelce sabitleyelim. Sonrasında vazelinimizi her tarafına yayılacak şekilde üstlerine güzelce yedirelim. Cam da kullanılabilir fakat malzemenin şeffaf olması çok önemli. İşlemi tamamladıktan sonra plexilerimizi mandal ile tahta bir yüzeye tutturalım. Bir tanesini açık havaya diğerini ise evimizin herhangi bir noktasına koyalım. 24 saat bekledikten sonra önümüze alıp farkları gözlemleyebiliriz.
Ne Öğrendik?
Karşılaştırmayı yaptığınızda vazeline yapışan toz taneciklerini rahatça görebileceksiniz. Açık havada bırakılan plexinin üstü tanecik kaplı ve siyaha yakın renge sahip bir durumda olacaktır. Hava kirliliği böylece gözlerimizin önüne serilmiş oldu. Böylesine basit deneyler ile geleceğimiz olan çocuklarımıza hava kirliliğinin ne derece önemli bir sorun olduğunu anlatabiliriz.
Geri Dönüştürülmüş Kağıt
Malzemeler:
- Sıcak Su
- Nişasta
- Derin tas
- Havan veya kağıdı dövmek için herhangi bir alet
- Tel elek veya eski cam sinekliği
- Kullanılmış kağıt parçaları
Evinizde bulunan atık kağıtlardan şikayetçi misiniz? İşte evde yapılabilecek bilimsel deneyler ile eski kağıtları sürdürülebilir şekilde dönüştürmenin formülü…
Nasıl Yapılır?
İlk önce kullanılmış kağıtları ufak parçalara bölelim. Sonrasında sıcak suya kağıt parçalarını ve nişastayı ekleyerek güzelce karıştıralım. 3-4 saat dinlenmeye bırakalım. Beklemiş olan kağıt parçalarının suyunu süzelim. Sonrasına havan ile döverek hamur kıvamına getirelim. Yeterli kıvama ulaştığımızda yavaşça tel eleğimizin üstüne karışımı aktaralım. Bir müddet elimizle karıştırarak suyun süzülmesine yardımcı olalım. Sonrasında karışımı düz bir zemine koyarak tel elek ile nazikçe bastıralım. Tek parça ve olabildiğince düz bir şekle getirdiğimiz karışımı kurumaya bırakalım. Kuruduğunda rahatça kağıdı tekrar kullanabilirsiniz.
Ne Öğrendik?
Tam olarak efektif olmasa da kağıdın rahatça geri dönüştürülebileceğini bu deneyle çocuklarımıza öğretebiliriz. Geri dönüştürmenin atık yönetimi konusunda ne denli önemli olduğunu ve atıklarımızı ayrıştırmamız gerektiğini uygulamalı olarak görebiliriz. Önemli bir bilgi olarak aklımızda bulunsun. Her bir ton geri dönüştürülmüş kağıt 2.5 varil fosil yakıttan tasarruf etmemizi sağlar, 13 adet ağacı ve 31.870 litre suyu kurtarır.
Sihirli Kağıttan Çiçekler
Malzemeler:
- Farklı renklerde tahta kalemi veya keçeli kalem
- Kağıt
- Su ve su için bir kase
Bahar aylarında çeşit çeşit çiçeğin taze kokularını koklamak, oluşturdukları rengarenk ahengi izlemek çocuklarımıza verebileceğimiz en büyük hediyelerden. Fakat ne yazık ki eve kapanmak zorundayız. Biraz olsun çiçekleri hatırlamaya ve güneşli, umutlu günlerimiz için hazırlanmaya ne dersiniz? İşte kendi kendine açılan kağıttan çiçekler…
Nasıl Yapılır?
Öncelikle kağıdımıza çizebildiğimiz kadar çeşit çeşit, yapraklı çiçek çizelim. Sonrasında çizimimizin taç yapraklarını orta kısmından tek tek güzelce katlayalım. Bu işlemi yaparken tek bir yöne doğru mesela saat yönüne doğru katlayalım ki yapraklarımız açılırken birbirine takılmasın. Sonrasında iyice katlanan çiçeklerimizi kasedeki suya koyalım. Yaklaşık 30 saniye bekledikten sonra aynı gerçek çiçekler gibi açıldıklarını farkedeceksiniz.
Ne Öğrendik?
Bu etkinin en büyük sebebi kılcallık veya kapiler etki olarak adlandırılan fiziksel bir olaydan kaynaklanıyor. Yüzey gerilimi ile doğrudan ilişkili bu etkide su, yavaş yavaş kağıttan çiçeklerin yapraklarına ulaşıyor ve onların düzelerek açılmasını sağlıyor. İşin garip tarafı ise kılcallık etkisi çoğunlukla bitkiler tarafından topraktaki suyun çiçeğe aktarılmasında kullanılıyor. Kağıttan olması dışında çiçeğimizin gerçek bir çiçektek neredeyse farkı yok!
Patatesten Elektrik Bataryası
Malzemeler:
- 2 adet patates
- İkişer adet çinko ve bakır çivi
- İnce bakır kablo
- Küçük LED lamba
- Voltajı ölçmek için Multimetre (opsiyonel)
Elektrik de gözle görülmesi zor olan bir enerji kaynağı olduğu için onu anlamakta zorlanabiliriz. Fakat evde bulunan çoğu meyve sebze ile elektrik üretebileceğimizi hatta küçük bir LED lambayı yakabileceğimizi düşünmüş müydünüz?
Nasıl Yapılır?
Öncelikle patateslerimizin sağ ve sol köşelerine her patatese bir adet çinko ve bir adet bakır çivi olmak üzere yerleştirelim. Sonrasında kablomuzun bir ucunu ilk patatesimizin çinko çivisine diğer ucunu ise ikinci patatesimizin bakır çivi ucuna bağlayalım. Değişken olsa da bu şekilde 1 – 2 V arasında enerji üretebilirsiniz. Eğer multimetreniz var ise probların uçlarını boşta kalan çivilere değdirerek ne kadar enerji ürettiğinizi ölçebilirsiniz. Sonrasında yine patateslerin boşta kalan çivilerine LED lambamızın uçlarını değdirerek yandığını gözlemleyebiliriz.
Ne Öğrendik?
Bu deneyde patates, bildiğimiz akü ve piller ile aynı mantığa sahip olarak çalışıyor. Patatesin üstüne taktığımız çinko ve bakır çiviler, anot ve katot görevi görerek patatesin içindeki asidin kimyasal reaksiyonlar sonrası elektrik üretmesini sağlıyor. Eğer deneyden zevk alırsanız aynı deneyi diğer asidik meyve ve sebzelerden olan limon, portakal ve havuçla da deneyebilirsiniz.
