Güncelleme Tarihi: 6 Eylül 2022
Bir asırdan uzun bir süredir ulaşımdaki en güçlü silahımız olan uçaklar, aslında büyük bir doğa katili sektörün araçları. Uçaklarda kullanılan yakıtlar, yüksek karbon salımına sebep oluyor. COP26 için toplanan liderlerin özel jetler ile seyahat ederken sebep olduğu karbon salımı, epey gündemde kalmıştı. Çünkü bir liderin tek uçuşluk karbon faturası 1.9 tona tekabül ediyor. Türkiye’de yaşayan insanların yıllık karbon salımının 4.6 ton olduğu düşünülünce durum daha vahim hale geliyor. Yalnızca karbondioksit de değil, uçaklarda diğer sera gazlarınının salımı da epey yüksek. Son dönemlerde havacılık sektörünü daha yeşil hale getirmek için çalışmalar başladı. Peki sürdürülebilir havacılık gerçekten mümkün mü?
Devasa Sektör Nasıl Dönüşüm Geçirecek?
Fotoğraf: Talhakhalil007
Ortalama bir yolcu uçağı senede milyonlarca ton karbondioksit salımı yapıyor. Havacılık sektörü tek başına küresel karbon salımının %3’üne sebep oluyor.
Aslında birçok devletin ve büyük uçak üreticilerinin daha sürdürülebilir bir hava ulaşımı için girişimlere başladığını biliyoruz. Fakat uçak sektörünün bugün geldiği noktada, şirketlerin kökten bir değişime gitmesi hayli zor olacak. Çünkü en büyük karbon salımına sebep olan yolcu uçakları; bakımı, tasarımı ve uçuş masrafları bakımından fazlasıyla pahalı. Yerini alması beklenen ve daha çevreci yakıtlarla uçabilen uçakların fiyatları ise epey yüksek. Bugün uçaklarını yenilemek isteyen bir havayolu şirketi, uçak başına neredeyse 70 milyon dolardan fazla parayı gözden çıkarmak zorunda.
Dünyanın en büyük havayolu şirketlerinden biri olan Delta Air Lines, 2030 yılında karbon nötr olmak için bir milyar dolardan fazla para ayırdıklarını belirtti. JetBlue firması 2040, United Airlines ise 2050 yılında karbon nötr olma hedefi koydu. Peki bu hedefler ne kadar gerçekçi?
Atıklardan Jet Yakıtı
Fotoğraf: Lars_Nissen
Sürdürülebilir havacılık için yapılabilecek pek çok eylem var. Uçakların üretiminde kullanılan ham maddelerin atık dönüşümü ile sağlanması, havaalanlarının daha çevreci şekilde tasarlanması, uçuş rotalarının maddi çıkarlara göre değil, çevreye gözeterek belirlenmesi gibi. Ancak sonuç olarak dönüp dolaşıp yakıt kullanımına geliyoruz.
Uçaklar, diğer ulaşım araçlarına kıyasla devasa motorlara sahip. Büyük motorlar ise yüksek saflıkta yakıt gerektirir. Bugün uçaklarda yüksek karbon oranına sahip fosil yakıtlar kullanılıyor. Daha sürdürülebilir havacılık idealleri için fosil yakıttan vazgeçmek şart.
Günümüzde yolcu taşıması için kullanılan uçaklarda Jet A ve Jet A-1 adı verilen yakıtlar kullanılıyor. Bu yakıtlar, parafin ve diğer sikloalkanların birleşiminden oluşuyor. Tabii bu ürünler de petrolden elde ediliyor.
Bazı firmalar son dönemlerde SAF adı verilen yakıtı kullanmak için girişimlere başladı. Sürdürülebilir Havacılık Yakıtı (Sustainable Aviation Fuel) olarak Türkçeye çevrilebilecek olan SAF; atık yağlar, tarım atıkları ve fosil kaynaklı olmayan karbondioksit ile üretiliyor. Şu an yapılan çalışmalara göre uçaklarda SAF kullanılabilmesi için en azından yarı yarıya fosil kaynaklı jet yakıtıyla karıştırılması gerekiyor. Uluslararası Temiz Ulaştırma Konseyi’nin yayınladığı rapora göre SAF kullanımı ile karbon nötr olma hedefine ulaşılabilir.
Yine de sektörün içinde bulunduğu durum göze alındığında yakın zamanda çevreci bir hava ulaşımı mümkün görünmüyor. SAF yakıtlarının kullanılması için önce yatırımlar yapılmalı, uçakların motorları yeni yakıtlar için düzenlenmeli. Şimdiye kadar keşfedilen en iyi SAF yöntemlerinden olan Fischer-Tropsch yöntemi, şu an hiçbir firma tarafından üretilmiyor.
Hidrojen Motorları ve Güneş Enerjisiyle Çalışan Uçaklar
Fotoğraf: Wikimedia Commons
Uçakları daha sürdürülebilir yapmak için çevreci yakıt dışında en büyük iki aday hidrojen motorları ve güneş enerjisiyle çalışan uçaklar.
Geçtiğimiz yıllarda tamamen güneş enerjisi ile çalışan araştırma uçakları, dünya etrafında bir tam turu sıfır karbon salımı ile tamamladı. Güneş paneli ile çalışan uçaklar, şimdilik sadece araştırma projeleri ve iletişim için kullanılıyor. Fakat güneş enerjisinin uçaklardaki kullanımı hakkında iyi bir fikir veren proje, gelecekteki güneş enerjili uçakların yolunu açmış olabilir. Airbus firması, yüksek verimlilikle çalışan fotovoltaik paneller hakkında araştırmaları sayesinde tasarladıkları düşük kapasiteli elektrikli yolcu uçaklarında güneş enerjisini kullanmak istiyor.
Hidrojenin yakıt olarak kullanılması yıllardır araba üreticilerinin hayallerini süslüyor. Uçaklar da benzer yanmalı motorlara sahip olduğu için pekala hidrojen motorlarından faydalanabilir. Hidrojen, klasik jet yakıtına kıyasla kilogram başına üç kat daha fazla enerji üretiyor. Ayrıca hidrojenin yakıt olarak kullanılması sırasında çevreye sera gazı salımı yapılmıyor. Aslında hidrojen uzun süredir havacılıkta kullanılıyordu. Fakat şirketlerin en büyük amacı, fosil yakıt kullanımını sıfıra indirerek tamamen hidrojen ile çalışan verimli motorlar üretmek. Bu yolda hidrojen motorlarıyla çalışan uçakların 2035 yılında piyasada olması bekleniyor.
Kapak Fotoğrafı: The Pixelman
