Taliban, 2021 ağustos ayından beri Afganistan’da gücü elinde tutmaya devam ediyor. Geçtiğimiz mart ayında okulların açılmasıyla Taliban’ın ülke yönetimini ele almasından bu yana ilk kez öğrenciler okula gitti. Ancak kız öğrenciler, okul kapılardan geri döndürülerek okulların kendileri için süresiz olarak kapatıldığını öğrendi. Taliban grubu, kız öğrencilerin okullara alınmamasının nedenlerini öğretmen eksikliği, kız öğrencilerin eğitimine uygun üniformaların olmaması ve Afgan kültürünün ve şeriatın uygun gördüğü ‘okul ortamının’ henüz kurulmamış olması olarak açıkladı. Bugün, Afganistan’da 12 yaşından büyük kız çocukları eğitime devam edemiyor.
Afganistan’da Kız Çocukları İçin Eğitim Durdu
Afganistan’da çok uzun süredir kız ve erkek öğrenciler ayrı sınıflarda hatta farklı binalarda derse giriyor. Kız öğrenciler ise kadın öğretmenler tarafından eğitiliyor. Özellikle kırsal alanda kadın öğretmen az olduğu için kız öğrenciler için sınıf açılmamış oluyor.
Taliban iktidarda olduğu 1990’lı yıllarda da kadınları eğitim ve çalışma hayatından geri tutma politikası izliyordu. Halbuki bugün grup üyelerinin kızları, çevre ülkelere eğitim almak için gönderiliyor. Yine 90’lı yıllarda da eğitim erişiminin engellenmesiyle durumu iyi olan aileler ve grup üyeleri kızları da dahil olmak üzere çocuklarını yurt dışına göndermişti. O günlerde kızlar ve kadınlar çevre ülkelerde üniversiteye giderek meslek sahibi olabildi. Tarih, 30 yıl önce olduğu gibi tekrar ediyor…
İnsan hakları üzerine çalışan sivil toplum kuruluşları, Taliban’ın aylardır hüküm sürdüğü Afganistan’da eğitimin gidişatı ile ilgili bir kararı almanın normal şartlarda bu kadar uzun sürmeyeceğini, gecikmenin yönetimde fikir ayrılığının ve iç gruplaşmanın bir sonucu olduğunu savunuyor. Öyle veya değil, eğitim imkanına erişmek temel insan haklarından bir tanesi.
Taliban öncesi hükümet, 2020 yılında kızların eğitime erişiminin önünü açmıştı ve binlerce kadın kamusal görevlerde çalışabiliyordu. Tüm bu hakları aniden ellerinden koparılmış oldu.
Afganistan, dünya üzerinde ortaokul çağından itibaren eğitimi kızlar için bitiren tek ülke konumunda.
Eğitime Erişim Hakkı Neden Önemli?
Fotoğraf: Farid Ershad
Birleşmiş Milletler’e göre yüzde 60’ı kız olmakla beraber Afganistan’da toplam 3.7 milyon çocuk okula gidemiyor.
Dünyada ise 129 milyon okul çağında olan kız çocuğu, okula çeşitli nedenlerden dolayı gönderilmiyor. Bu sayının 32 milyonu, henüz ilkokul seviyesindeyken okuldan ayrılmak zorunda kız çocuklarını kapsıyor. Yüksek eğitime devam edilmemesinin ana nedenlerinden biri ise kız çocuklarının çok büyük bir kısmının 18 yaşını doldurmadan evlendiriliyor olması.
Geçmişle kıyaslandığında kız çocuklarının okula erişiminde müthiş yol kat edilmiş olsa da bazı ülkelerde öğrenciler hala yasak veya tabularla karşı karşıya kalıyor veya erken evlenme, erken hamilelik, cinsiyete bağlı ayrımcılığa veya yoksulluk dolayısıyla eğitimden uzak kalıyor. Örneğin çok çocuklu ailelerde erkek çocukların okula gönderilmesi önceliklendiriyor.
Eğitim alan kız çocukları erken yaşta evlilik yolunu izlemeyerek kendi hayatlarında söz sahibi oldukları, daha sağlıklı birer yetişkin ve verimli yetişkinler oluyor. Ayrıca kadınların iş hayatına katılmasıyla uzun vadede ailenin yoksulluk riski, dolayısıyla kendi çocukları için de yoksulluk riski azalıyor.
UNICEF’e göre eğitime erişen kız çocukları ile ülkelerin büyüme hızı artıyor, çocuk yaşta evlilik oranın düşmesiyle yeni doğan ve hamilelikte görülen ölüm oranları azalıyor.
George Washington Üniversitesi The Global Women’s Institute araştırmasına göre her yıl 60 milyon kadın ve kız çocuğu okul yolunda tacize uğruyor. Bu öğrencilerin hem fiziksel hem mental sağlığını olumsuz etkiliyor. Güvenlik endişesi, okul sayısının azlığı veya okula gitmek için kat edilmesi gereken yolun uzunluğu, toplu taşıma ile ulaşımın mümkün olmaması gibi nedenler okula erişim şansını engelliyor. Olay sadece eğitime erişim değil. Tüm dünyada okula gidiş yolundan sınıf düzeninine kadar kız çocukları için güvenli ortamlar yaratılması gerekiyor.
‘Wage Gap’ (kadın çalışanın aynı işi tanımına sahip olmasına rağmen erkek çalışandan daha düşük maaş kazanması) iş hayatının aktif bir sorunu. Daha çok kadının iş hayatına katılmasıyla ve kadınların üst pozisyonlarda görev almasıyla bu eşitsizlikler de gelecekte çözülebilir.
Kapak Fotoğrafı: Wanman uthmaniyyah
