Güncelleme Tarihi: 27 Ekim 2021
Son yıllarda çevreye karşı artan zararlı eylemler sebebiyle 2019 yılında Uluslararası Ceza Mahkemesi, ekokırım suçunu gündeme getirdi. Çevreye karşı işlenen suçların ekokırım (ecocide) adı altında değerlendirilerek uluslararası hukukta yer edinmesi sağlayan çalışmalar, bu suçu işleyenlerin ağır cezalar ve yaptırımlara maruz bırakılması gerektiğini savunuyor. Peki, ekokırım nedir? Çevreye karşı işlenen suçların ne gibi yaptırımları olacak?
Ekokırım (Ecocide) Suçu
Haziran 2021’de Stop Ecocide Foundation adındaki bir vakfın girişimiyle tanımı yapılan ekokırım, hukukta şu şekilde kendine yer buldu:
Ekokırım: Çevreye ağır ve geniş çapta ya da ağır ve uzun vadeli bir biçimde zarara yol açmasının kuvvetle muhtemel olduğunun bilincinde, yasa dışı veya keyfi olarak işlenen fiiller.
Peki oldukça akademik duran bu tanımlama, aslında neyi anlatıyor?
Yayınlanan metinde ayrıca tanım içinde yer alan kavramların da açıklamalarına değinildi:
Keyfi: Tahmin edilen sosyal ve ekonomik yararlara kıyasla açıkça aşırı olan zararın umursamazca göz ardı edilmesi
Ağır: İnsan hayatı veya doğal, kültürel, ekonomik kaynaklar üzerinde ciddi bir şekilde etki doğurmayı içeren, çevrenin herhangi bir unsurunda olumsuz değişiklik, bozulma veya hasarın meydana gelmesini kapsayan zarar
Geniş çapta: Sınırlı bir coğrafik alanı aşan, ülke sınırlarını geçen veya bütün bir ekosistemin, türlerin veya çok sayıda insanın ıstırabına yol açan zarar
Uzun vadeli: Geri dönüşü olmayan veya makul bir süre içerisinde doğal iyileşme ile onarılamayan zarar
Çevre: Dünya, canlı küre, buz küre, taş küre, su küre ve hava küre ile dış uzay
Bu açıklamalar çerçevesinde oluşturulan tanımlamayı incelersek, ekokırım suçunun aslında çevreye dair verilen tüm bilinçli zarar girişimlerini kapsadığını söyleyebiliriz. Tanımlamada en çok dikkat çeken kavramlar ise “keyfi” ve “ağır” kavramları. Tanımlamada anlatılmak istenen aslında sürdürülebilirlik ilkesine ters bir hareketle, insan faydası-doğanın korunumu parametrelerinin yeterli biçimde analiz edilmeden umarsızca ve geri dönülemez şekilde bozulmalara yol açacak eylemlerin büyük bir suç kapsamına girmesi gerektiği.
Devletler Ekokırım Suçunu Tanımak Zorunda
Fotoğraf: Ivan Radic
Uluslararası Ceza Mahkemesi, aslen savaş suçlarını ve soykırımları tespit etmek, ülke çapında uluslararası bağlayıcı büyük cezai yaptırımları uygulamak için kurulmuştu. Şu an UCM’ye taraf ülke sayısı 123 seviyesinde ve Türkiye henüz UCM’ye taraf değil. UCM’nin dünya üzerindeki büyük etkisi, UCM’ye taraf olmayan ülkelerin dahi iç hukuklarında ekokırımı kabul etmelerini gerektirecek. Çünkü devletler, ekokırım suçunun uluslararası mahkemelere ve medyaya taşınmasındansa kendi iç hukuklarında halledilmesini yeğleyecektir. Bu sebeple ekokırımın suç olarak kabul edilmesi, dünya çapında doğayı koruma yolunda atılmış büyük adımlardan biri olacak.
Ekokırım Suç Olarak Kabul Edilirse Bizi Neler Bekliyor?
Fotoğraf: SD-Pictures
Ekokırım suçunun kabulü, uluslararası mahkemelerin ardından pek çok ülkeyi de etkileyecek. Çeşitli uluslararası anlaşmalarla bazı evrensel hukuk kurallarına bağlı olan bizim gibi ülkelerde ekokırım suç olarak anılacak.
Ekosisteme verilen zararların neredeyse bir savaş suçu seviyesinde ağır cezalar gerektirmesini savunan yasa tasarıları, çoğu uluslararası şirketin ticaret hatlarını engelleyecek. Günümüzde gelişmiş ülkelerdeki çevreci ve insan hakları savunucusu politikalar sebebiyle faaliyet gösteremeyen devasa şirketler, fabrikalarını Çin, Endonezya, Tayvan ve bunlar gibi çevreci yasaların daha serbest olduğu ülkelerde kuruyor.
Uluslararası anlaşmaların kabulü ile geri kalmış ülkelerde yasal boşluklardan yararlanarak çevreye büyük zararlar verme pahasına üretim yapan uluslararası şirketler, denetlenebilir hale gelecek.
Kapak Fotoğrafı: Peg Hunter
