Güncelleme Tarihi: 8 Ekim 2023
“Kelimeler… Kelimeler albayım, bazı anlamlara gelmiyor.” (Tehlikeli Oyunlar – Oğuz Atay)
Sözcüklere hükmetme konusunda edebiyatımızın en usta isimlerinden biri olan Oğuz Atay bile kelimelerin bazı anlamlara gelmediğini açıkça söylemişken, bugün biraz haddimizi aşarak kelimelere anlamlar yükleme çalışacağız. Ya da mevcut olan anlamları derinleştirmeyi, paylaştığımız duyguları birkaç harf kombinasyonlarına indirgemeyi deneyeceğiz. Üstelik elimizde tam da bu iş için biçilmiş kaftan olan bir sözcük var: Convivialite!
Kifayetsiz Kelimeler
Fotoğraf: Matheus Ferrero
Convivialite nedir, Convivialist ne anlama gelir gibi soruların cevaplarına geçmeden önce biraz sözcükler üzerine düşünmeye var mısınız? Dilerseniz ufak birkaç soruyla başlayalım…
Keyif nedir?
Mutluluk? Huzur? Zevk? Heves? Canlılık? Bu saydıklarımızın tamamı, keyif sözcüğü için TDK tarafından verilen tanımlar arasında. O zaman bir sonraki aşamaya geçelim.
Peki mutluluk nedir?
Ongunluk? Kut? Saadet? Bahtiyarlılık?
Evet, ilginç ama mutluluk için verilen tek kelimelik tanımlar da bunlar. Pek çoğu aslında bir tanım olmaktan ziyade kelimenin eş anlamlılarını gösteriyor. Tabii TDK yalnızca bunlarla sınırlı kalmamış, mutluluğu bir de şöyle tanımlamış:
“Bütün özlemlere eksiksiz ve sürekli olarak ulaşılmaktan duyulan kıvanç durumu”
Şimdi sizden çok mutlu olduğunuz bir anı düşünmenizi istiyoruz. “Sürekli olarak” ifadesini cebimize koyduğumuza göre o anki duygu durumunuzun bir sürekliliği olması gerekiyor. Peki mutluluk süregelen ve hiç kaybolmayan bir şeydir diyebilir miyiz?
Üzücü fakat cevabı hepimiz biliyoruz. Süregelen bir mutluluk hali ütopik bir kavram olarak kafamızda yer etse de bunu gerçekliğe taşıyabilmek pek mümkün değil. Öyleyse mutluluk için yapılan tanımın gerçekliğimizi karşıladığını söyleyemeyiz.
Benzer durumları çok daha temel sözcükler için tespit edebilmek de mümkün. Hele ki anlatılmak istenen şey soyut bir kavramı temsil ediyorsa. Yani bir diğer deyişle somut çizgilerden oluşan harfler, soyut duyguları anlatmakta çoğu zaman yetersiz kalıyor. Öyleyse Convivialite nedir sorusuna tek bir kelime veya cümleyle yanıt vermek çok kolay olmayacak. O halde bu sorunun cevabı için biraz uzunca bir anlatıya ihtiyacımız var.
Hepsi Tamam Fakat Convivialite Nedir?
Fotoğraf: Fauxels
“Şu laf kalabalığını bırakalım da tanıma geçelim artık” dediğinizi duyar gibiyiz. O halde elimizdeki sözcüklerden faydalanarak Türkçede yeni yeni tanışmaya başladığımız bu kavramı biraz tanımaya çalışalım.
Convivialite sözcüğü tahmin edeceğiniz üzere Fransızca kökenli bir sözcük. Aynı sözcüğün İngilizcedeki karşılığı ise Conviviality. Yani aralarında pek de fark yok.
Peki ya Convivialite’nin Türkçedeki karşılığı? Maalesef aradığınız kelimeye ulaşılamadı…
Sözlüklerde kontrol ettiğinizde Convivialite terimi için “şenlik”, “eğlence”, “şamata”, “keyif” gibi karşılıklar bulabilirsiniz. Evet, aslında Convivialite tüm bu kavramların etrafında geziyor fakat hiçbiri tam olarak bu terimin anlamını kapsayamıyor.
Bu noktada herhangi bir kavramı anlamlandırmanın öznelliğini hatırlamamız gerekli. Yani henüz Türkçede kullanılmayan, tam olarak bir sözcükle özdeşleştirilmemiş bir ifadeyi nasıl anlamlandırırsanız aslında o ifade artık o anlama gelecektir. En azından sizin için. Ne şahane bir özgürlük…
Convivialite sözcüğünü kafamızda somutlaştırabilmek için yukarıda saydığımız pek çok terimden bir tanesini temele almak iyi bir yol olabilir. Biz bunun için “keyif” sözcüğünü seçtik ve yanına da “an” sözcüğünü ekledik. Yani şimdi elimizde “keyifli anlar” ifadesi var.
Keyifli anlar, aslında yaşam amacımız, hayatta kalma motivasyonumuz. Sandığımızdan çok daha fazlasını ifade eden bir duygu hali… Pek çoğumuz, hayatımızı “bir sonraki keyifli ana ulaşmak için bir yolculuk” olarak görüyor ve bu yolculuktaki can sıkıcı şeylere “keyifli an” ödülünün cazibesi sayesinde göğüs geriyoruz. Bu “keyifli an” kavramı; sevdiklerinizle geçireceğiniz bir gece, dostlarınızla yapacağınız bir sohbet, ailenizle yiyeceğiniz bir yemek ya da hayatınızın aşkıyla gideceğiniz bir tatil olabilir. Yani bir diğer deyişle “keyifli an” kavramı da son derece özneldir. Peki böylesine öznel bir şeyi herkes için aynı anlama gelecek şekilde nasıl tanımlayabiliriz? Tabii ki ortak noktalara odaklanarak!
Yukarıda saydığımız keyifli anların ortak noktalarını tespit etmeye çalışalım. Sevdikleriniz, aileniz, sevgiliniz ya da dostunuz… Tüm keyifli anlar başkalarıyla, beraber olmak istediklerimizle etkileşime girdiğimizde ortaya çıkıyor değil mi? Çünkü Aristo’nun da dediği gibi: İnsan sosyal bir hayvandır!
Sosyalleşmenin önemini, pandemi dolayısıyla bir seneden fazla süredir evlere kapanmak zorunda kalan bir topluluğa anlatmamıza gerek yok. Sevdiğimiz bir kişiyle atılacak karşılıklı bir kahkahanın bir nefes kadar değerli olduğunu zaten çok iyi anlamış durumdayız. Öyleyse hayatımızda bu kadar önemli bir yer tutan sosyalleşme anlarının keyifli anları temsil etmesi hiç de garip olmamalı.
Convivialite sözcüğünün yalnızca “keyif” duygusundan ziyade “şamata”, “eğlence”, “şenlik” gibi farklı terimlerden de beslendiğinden bahsetmiştik. İşte keyifli anları sosyalleşmeyle birleştiren de bu sözcüklerin desteği oluyor. Yani hem şenlikli hem de eğlenceli bir keyifli an arıyorsanız orada sizden başka birileri de olmalı değil mi? Gece yatağınıza uzandığınızda sakin sakin kitap okumak da “keyifli bir an” olabilir fakat pek şenlikli bir aktivite sayılmaz.
Tüm verdiğimiz örnekler ve yaptığımız çıkarımları üst üste koyduğumuzda Convivialite için bir kolektif duygu durumu diyebiliriz. Duyguları tanımlayan sözcüklerin pek çoğu özneldir. Mutluluk, hüzün, kızgınlık veya sakinlik… Bu hislerin pek çoğu tek başına da var olabilir. Ancak Convivialite başkalarına ihtiyaç duyar, tıpkı insan gibi… Dolayısıyla Convivialite nedir sorusunu; başkalarından, yani arkadaşlarımızdan veya dostlarımızdan bağımsız bir şekilde cevaplayamayız.
Convivialist Ne Demek?
Fotoğraf: Toa Heftiba
Convivialite ifadesini biraz olsun kafamızda somutlaştırabildiysek şimdi sıradaki soruya geçelim. Neyse ki bu soruyu yanıtlamak bir öncekine göre çok daha kolay. Convivialist nedir, convivialist kime denir?
Birlikte yaşamanın ve “keyfi”, “mutluluğu”, “neşeyi” paylaşmanın önemini kavrayan her bir kişiye Convivialist diyebiliriz. Yani aslında yaşayan ya da yaşamaktan memnun olan herkes biraz Convivialist’tir dersek abartmış olmayız. Çünkü yaşamımıza hem mikro hem de makro anlamda değer katan her şey, aslında “birlikte” olduğumuzda ortaya çıkar. İnsanlığın diğer canlılara nazaran çok daha gelişmiş olmasının temelinde topluluk yaşamına ayak uydurmaları yer alır. Tarihimizi değiştiren pek çok önemli gelişme, şehirleşmenin ardından ortaya çıkmıştır. Yani bir diğer deyişle birlikteliğimiz, türümüzün en önemli gücüdür.
Bu birlikteliği sürdürülebilir kılmanın yolu ise Convivialist bir yaşam tarzına sahip olmaktan geçer. Çünkü Convivialite, kolektif bir duygu olduğu gibi aynı zamanda bulaşıcıdır. Sahip olduğumuz “keyifli an”, önce yakın çevremize sonra daha az yakın çevremize en nihayetinde ise kelebek etkisi ile tüm dünyaya yayılır.
Kısacası Convivialist; yaşadığı andan keyif alır, bu keyfi başkalarıyla paylaşır ve her şeyden önemlisi tüm bunları diğer Convivialist’ler ile birlikte yapar.
