Bilgi, tek başına güç değildir. Sadece sizi güçlü kılma potansiyeline sahiptir. Örneğin okuduğumuz bir kitabın içindeki bilgileri öğrenebiliriz ancak yazılanların hayatımızdaki karşılığını bulamazsak yaşamımızda bir değişiklik yaratmazlar. Üstelik okuduklarımız da boşa gitmiş olur. Bilgi için de aynı denklem geçerlidir. Erişebildiğimiz bilginin güç haline gelebilmesi bilginin eyleme dönüşmesi ile gerçekleşir; bu yetkinlik de bilgi okuryazarlığı ile mümkün olur.
Bilgi Okuryazarlığı
Fotoğraf: Amy Benton Blake
Bilgi okuryazarlığı kavramını dijital okuryazarlık ve medya okuryazarlığı gibi ifadelerle beraber duymaya başlasak da aslında bilgiyi okuyup yazabilme becerisi eskiye dayanır. İlk olarak 1974’te Zurkowski bilgi okuryazarlarını bilgiye dayalı çözüm üretebilme ve bilgi kaynaklarını kullanabilme becerisine sahip kişiler olarak tanımlamıştır. Zamanla bu tanım değişiklik göstererek bilgiyi bulmak da bilgi okuryazarlığının kapsamı alanına girmiştir. Yeni bir bilgiye ulaşmanın çok daha kolay olduğu dijital çağda ise bilgi okuryazarlığı tanımının içine “bilginin türü ve formatı” ifadesi de girmiştir.
Bu bağlamda bilgi okuryazarını; bilgi ihtiyacının farkına varan, yaşamının her alanı için bilgiyi doğru bir yolla arayan, değerlendiren, kullanan ve dönüştüren kişi olarak tanımlayabiliriz.
Okuryazarlığın her alanında bazı modellere ihtiyaç duyulur. Nasıl ki medya okuryazarlığında üretim son evrede yer alıyorsa bilgi okuryazarlığının da kendine has bazı aşamaları bulunur ve bu yöntemler bilginin değerlendirilmesi konusunda etkin rol oynar.
Bilgi Okuryazarlığı Aşamaları Nelerdir?
Fotoğraf: Roman Craft
Basit gözükse de bilgiye ulaşmak, doğru bilgiyi ayırt edebilmek özellikle yığınla bilgi arasında pek kolay olmuyor. Ancak aşağıdaki aşamalara dikkat edersek hem yanlış olanları eleyebilir hem de ulaştığımız bilginin sahibi olabiliriz.
- İhtiyaç duyulan bilginin tanımlanması: İlk basamak ne tür bir bilgiye ihtiyacımızın olduğunu anlamak ve fark etmektir.
- Bilginin aranması: Anahtar kelimelerle bilgi taraması yapmaktır. Kaynaklar belirlenir ve ele alınacak başlıklar belirlenir.
- Doğru bilginin bulunması: Doğru erişim kaynaklarından ihtiyaç duyulan bilgi belirlenir ve işe yaramayan bilgiler çalışmanın dışında tutulur.
- Bilginin analizi ve kullanımı: En uzun sürebilecek aşamadır. Bilginin güvenilirliği test edilir, yorum ve araştırmalar birbirinden ayrılır, tüm bilgiler karşılaştırılır, deneyim ve tecrübe yeni bilgilerle tekrar ifade edilir.
- Bilginin değerlendirilmesi: Hedef kitleye göre bilginin dili belirlenir. Kişinin yorumu ile araştırılan bilgi yeni bir tasarımla tekrar sunulur.
Ulaştığımız bilgi, bilgi okuryazarlığı becerisine sahip olduğumuz zaman güç kazanır.
Kapak Fotoğrafı: Clay Banks
