Edebiyat (literatür) herhangi bir olayı, düşünceyi, duyguyu hatta hayali, söz veya yazı ile ifade etme sanatıdır. Okuryazarlık ise ortaya çıkan bu anlatımı okuyabilme, algılayabilme ve kavrayabilme yeteneğine sahip olmaktır. Tanımından da anlaşılacağı üzere okuryazarlık sadece okuduğunu anlama değil; anlatılanı bağlam içerisinde anlamak, ifade edilmeye çalışılan eseri kültürüne göre kavrayabilmek anlamına da gelir. Tam bu noktadan hareketle başlığımıza geri dönersek dijital okuryazar olmak, aslında akıllı cihazlardaki bilgiyi bulmak ve analiz etmek anlamlarına gelmez. Özellikle milyonlarca verinin olduğu dijital dünyada okuryazar olmak, bilginin edinilmesinden paylaşımına kadar birçok yetkinliği barındırır. Bu yetkinlikler hangi unsurları içerir, teknolojide iletişim ve iş birliği gerçekte nasıl sağlanır gibi soruları da yanıtlayarak, dijital okuryazarlık kavramını aşağıda detaylarıyla öğrenebiliriz.
Dijital Okuryazarlık Nedir?
Fotoğraf: Gilles Lambert
Dijital okuryazarlık, bilgi ve iletişim teknolojileri yeteneklerine haiz olmak; bu yetenekleri bilişsel beceri ve teknik bilgi gerektiren bilginin bulunmasında, analiz edilmesinde ve iletilmesinde kullanmak anlamına gelir. Şaşırtıcı olan tanımın içerisinde geçen iletişim teknolojisi değil bilişsel beceri kavramıdır. Bilişsel beceri ifadesiyle aslında devreye eleştirel düşünme kabiliyeti ve bilgiyi olduğu gibi kabul etmeme becerisi girer; ki burada eleştirel düşünme yetisi oldukça önem taşır. Çünkü geleneksel medyadan ziyade sosyal medyada haberler hızla yayılır ve bunların büyük bir çoğunluğu doğruluğunu sorgulamadan, dürtüyle yayılan kötücül haber ve yanlış bilgilerdir.
Netleştirmek adına dijital dünyada okuryazarım diyebilmek için sahip olunması gereken becerileri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Teknik beceri; en uygun ve efektif olan teknolojiyi kullanabilmek,
- Bilgiye ulaşabilme becerisi; birçok medya arasında konuya ilişkin en güvenilir bilgiyi araştırmak, değerlendirmek ve yorumlamak,
- Bilişsel beceri; bilgiyi ve problemi en mantıklı yoldan analiz edebilmek, çözüme ulaşabilmek ve ortaya çıkabilecek diğer problemler için süreç geliştirmek,
- Sosyal ve duygusal beceri; belirsiz ve açık uçlu problemlerin üstesinden gelebilmek adına öz güven, sabır ve tolerans ile diğerleri ile birlikte çalışabilmektir.
Beşinci ve belki de en zor yetkinlik olarak değerlendirilen tüm yetkinlikleri uygulama becerisini ise profesyonel ve kişisel ilgi alanlarımızı geliştirebilmek için yukarıda sıralanan tüm özellikleri günlük hayatımıza entegre etmek olarak tanımlayabiliriz.
Neden iyi bir okuryazar olmamız gerekir sorusuna geçmeden evvel dijital okuma becerisini kazandığımız takdirde sanal ortamda mantık çerçevesinde oluşturulan eleştirel bakış açısının dijital ün ve çevrim içi kimliğinize olumlu katkısı olacağını da elde edilen kazanımlar arasına ekleyebilirsiniz.
Neden Bir Dijital Okuryazar Olmalıyım?
Fotoğraf: Julie Ricard
Gerek okulda gerek sosyal hayatta gerekse iş hayatında teknolojiyi kullanmadığımız bir gün kalmadı. Bu günler 2000’li yıllardan beri yoğunluğunu artırsa da biz, henüz yeni yeni teknolojinin kullanımında bilişsel ve teknik beceri kavramlarını duymaya ve anlamlandırmaya başladık. Datanın içinde boğulmadan, en güvenilir kaynağa ulaşabilmek, veriyi en mantıklı yoldan analiz etmek ve yorumlanan bilgiyi doğru gereçlerle paylaşabilme yeteneği, üstelik tüm bunları dakikalar içerisinde yapabilme zorunluluğu dijital okuryazarlık kavramını doğurdu. Bu bağlamda da diyebiliriz ki aslında dijital okuryazarlık hayatımıza gerekçeleriyle beraber dahil oldu. Teknolojiye yapılan yatırım, pandemiyle birlikte artan internet kullanımı, işletmelerin ve eğitimin dijital ortamı tercih etmesi teknolojiyi kullanan herkese okuryazarlık koşulu getirdi.
Tüm bunların yanı sıra sosyal medyada gerçek dünyanın dışında oluşturulan paralel evrenler de ciddi anlamda teknolojik düzeyde doğru bilgiye ulaşmanın, her paylaşıma eleştirel bakış açısıyla yaklaşmanın gerekliliğini bir kez daha ortaya koydu.
Wearesocial verilerine göre Türkiye’de 2021 itibariyle 65 milyon kişi internet, 60 milyon kişi sosyal medya kullanıyor. Bu insanlar günde yaklaşık 7 saatini internette geçiriyor, 3 saatini ise sosyal medyada harcıyor. Harcanan onca vaktin kalitesi ve etkinliği ise dijital dünyayı kavrayabilme ve okuduğunu doğru yorumlayabilme becerisiyle belirleniyor.
Dijital okuryazarlık, yeni mesleklerin sahip olduğu yetkinlikler arasında yer alsa da günlük kullanımda da teknolojinin avantajlarından yararlanabilmek adına büyük önem taşır. Ekran kullanırken zamanınızı ve kendinizi yönetebilmek, dijital medyada kullanılan değil kullanan olmak adına da tüm cihazlardan erişebildiğimiz dijitalin, okuryazar havasıyla bilinçli bir yolla kullanılması gerekir.
Kapak Fotoğrafı: Neonbrand
