Güncelleme Tarihi: 2 Ekim 2021
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 2018 yılının sonlarına doğru gündemine aldığı ambalajlarda depozito sistemi, 1 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe giriyor. Hatırlayacaksınızdır, geçtiğimiz yıllarda poşet kullanımına sınırlandırma getirilerek geri dönüşüm ve atık denetimi üzerine çalışmalara başlanmıştı. Yeni düzenlemelerle birlikte Türkiye’deki ambalaj israfına son verilmek isteniyor. Peki ambalajlarda depozito sistemi nasıl uygulanacak? Ambalajlarda depozito sisteminin çevreye yararları nedir?
Atık İsrafına Yeni Çözüm
Görsel: QuinceCreative
Bakanlığın yayınladığı istatistiklere göre Türkiye’de atıkların ağırlıkça %30’unu, hacimce %50’sini ambalaj atıkları oluşturuyor. Örneğin 2018 yılında plastik, metal, karton gibi maddelerle üretilen 8.937.232 ton ambalaj piyasaya sürüldü. Bu ambalajların yalnızca %61’i geri dönüştürülebildi. Geri dönüştürme çalışmalarında ise verimlilik konusunda bazı sorunlar bulunmakta. Geri dönüşüm oranının artırılması için çalışma yapan hükümet, çözümü ambalajlarda depozito sisteminde buldu.
Daha önceden cam şişelerden aşina olduğumuz depozito sistemini, tüm ambalajlı ürünlere getirerek geri dönüşüme katkı sağlanabiliyor. Şimdiye kadar bu sistem çok başarılı bir şekilde 15 ülkede uygulandı. Peki sistem nasıl çalışacak?
“Depozitoludur”
Görsel: OpenClipart-Vectors
Yürürlüğe girecek yasa ile birlikte üretici firmalar, depozito sistemleri kurarak yasaya uygun ambalaja sahip ürünleri piyasaya sürme yükümlülüğü altında bulunacak. Buna göre depozito sistemine dahil olan ürünlerde “Depozitoludur” damgası olacak.
Ambalajda depozito sistemine uygun olan ürünlerde fiyat etiketinin yanında ambalaj ücreti de yer alacak. Bu şekilde aldığımız her üründe ambalaja ne kadar para ödediğimizi görebileceğiz. Kağıt, plastik, metal ve kompozit maddelerden üretilen ambalajları, ürünün alındığı markete iade ederek depozito ücretini geri alabileceğiz.
Depozito Sisteminin Ekonomiye Katkısı
Görsel: Pxfuel Commons
Yeni getirilecek olan ambalajlarda depozito sisteminin ekonomiye üç alanda katkıda bulunması bekleniyor. Buna göre ilk seçenek olarak aldığımız ürünün ambalajını bizzat kendimiz iade edeceğiz; bundan maddi kazanç sağladığımız gibi geri dönüşüme direkt olarak katkıda bulunacağız.
İkinci seçenekte ise depozitosunu iade etmediğimiz ürünün ambalaj ücreti, devletin kasasına kalacak. Elde edilen bu para, devletin atık dönüşümü politikaları çerçevesinde çevreyi korumak amacıyla harcanacak.
Diğer bir seçenek ise depozitolu ambalajların, bu ürünleri toplayan kişilere verilmesi. Bu sayede geçimlerini çöp toplayıcılığı ile sağlayan yoksul kesime maddi yardımda bulunduğumuz gibi, dolaylı olarak geri dönüşüme katkıda bulunmuş olacağız. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı Başkanı Yavuz Eroğlu’nun belirttiğine göre ambalajda depozito sistemi sayesinde ekonomiye yılda 1.4 milyar liralık bir katkı sağlanabilir.
Depozito Sisteminin Uygulandığı Ülkeler
Günümüzde depozito sistemi, pek çok ülkede farklı seviyelerde uygulanıyor. Özellikle Avrupa’da büyük ilgi gören sistem, halk tarafından da destek görüyor. Bu sisteme ilk geçen ülkelerden biri de Litvanya. 2016 yılında depozitolu sisteme geçen Litvanya, sanayi işletmecileri ile beraber çalışarak düzgün şekilde işleyen bir depozito sistemi kurdu. Litvanya’nın Avrupa’ya rol model olmasıyla birlikte pek çok ülke benzer sistemlere adım attı.
En çevreci ülkeler arasında yer alan Norveç, depozito sistemi uyguladığı gibi çevre kirletme bedeli altında geri dönüşüme katkı vermeyenler için büyük cezalar hazırladı. Yakın zamanda uyguladıkları çevreci politikalar sayesinde PET şişelerde %88,2 ve kutularda ise %95,7 iade oranına ulaştılar. Danimarka, Estonya, Almanya gibi ülkeler de depozito sistemlerini başarıyla sürdürüyor.
Bildiğimiz üzere ülkemizin ithalat oranları her yıl artmakta. Örneğin yalnızca Avrupa Birliği’nden bize gönderilen atıkların oranı 2004 yılında %20 civarlarındayken, bugün %35’leri aşmış durumda. Yeni sistem sayesinde büyük ticaret ortağımız AB ile aynı paydada buluşup atık yönetimi konusunda dünya standartlarının yakalanması amaçlanıyor. 2022 yılı artık kapımıza dayandı. Depozitolu ambalajlarınız için ayrı bir kutu hazırlamayı unutmayın!
Kapak Fotoğrafı: nattanan23
