Nesli Tükenmekte Olan Hayvan Türleri

Nesli Tükenmekte Olan Hayvan Türleri

Güncelleme Tarihi: 20 Ocak 2023


İklim değişikliği veya ekolojik felaketler, ne yazık ki yalnızca insanlara zarar vermekle kalmıyor. Halihazırda gezegenimizin doğasında yaşanan bozulmalara bir de insan kaynaklı unsurlar eklenince nesli tükenmekte olan hayvanların sayısı ne yazık ki her geçen gün artış gösteriyor. Geçtiğimiz aylarda nesli tehlikede olan deniz canlılarını incelemiş ve merceğimizi mavi suların altına çevirmiştik. Gelin, bu kez tüm canlıları içine alan bir perspektiften bakalım ve “Nesli tükenmekte olan hayvanlar hangileri?” sorusunu yanıtlayalım. Ancak listemize geçmeden önce IUCN tarafından belirlenen ve nesli tehlikede olan hayvanların durumunu sınıflandırmada kullanılan IUCN Red List (Kırmızı Liste) kategorizasyonuna göz atalım.

IUCN Kırmızı Liste Nedir?

Nesli Tükenmekte Olan Hayvan Türleri

IUCN, Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği isimli bir uluslararası organizasyon. 1948 yılında kurulmuş olan birlik, yarım asrı aşkın süredir gezegenimizdeki canlılar ile doğal kaynakların korunması ve bu anlamda farkındalık oluşturulması için çalışmalar yürütüyor.

IUCN tarafından belirlenen ve uluslararası çevrelerce kabul edilen Kırmızı Liste ise bitkileri ve hayvanları kapsayan bir küresel koruma envanteri. Canlıların Dünya’daki popülasyonları ve diğer etkenler değerlendirilerek oluşturulan kategorizasyon, nesli tükenme tehlikesi altında olan türleri 7 farklı kategoride değerlendiriyor:

  • EX (Nesli Tükenmiş): Kesin olarak nesli tükenmiş türler için kullanılıyor.
  • EW (Doğal Ortamda Nesli Tükenmiş): Doğal ortamında bulunmayan ancak yetiştirme veya sergileme amaçlı ortamlarda nadiren bulunan türler için kullanılıyor.
  • CR (Kritik Tehlike Altında): Doğal ortamında nesli tükenme tehlikesi en üst seviyede olan türler için kullanılıyor.
  • EN (Tehlike Altında): Doğal ortamında nesli tükenme tehlikesi üst seviyede olan türler için kullanılıyor.
  • VU (Hassas): Doğal ortamında nesli tükenme tehlikesi bulunan türler için kullanılıyor.
  • NT (Neredeyse Tehdit Altında): Henüz tehdit altında olmayan ancak yakın gelecekte üst kategorilerden birine ulaşma ihtimali olan türler için kullanılıyor.
  • LC (Asgari Endişe): Halihazırda doğada yaygın bir şekilde bulunan türler için kullanılıyor.

IUCN tarafından hazırlanan Kırmızı Liste’de, bu yedi kategori dışında yetersiz veriye sahip olunduğunu ifade eden DD ve henüz değerlendirilmemiş türleri ifade eden NE kategorileri de mevcut.

Nesli Tehlikede Olan 10 Hayvan Türü

Nesli Tükenmekte Olan Hayvan Türleri

IUCN tarafından 2022 yılında belirtilen güncel verilere göre şu an Dünya üzerinde 41 binden fazla türün nesli tehlike altında. Bu türlerden 9494 tanesi CR, yani kritik tehlike seviyesinde yer alıyor. Nesli tükenme tehlikesi altında olan 9494 türden 3953 tanesini ise hayvan türleri oluşturuyor.

Amur Leoparı

Amur Leoparı

Fotoğraf: worldwildlife.org

Bilimsel Adı: Panthera pardus orientalis

Durum: Kritik tehlikede (CR)

Tahmini Nüfus: 84 

Amur leoparı ya da amur parsı adıyla bilinen bu tür, Rusya topraklarının en doğu uçlarında, Kore yarımadası civarlarında ve Çin’in kuzeybatısında yaşıyor. Dünyanın en nadir bulunan kedisi olarak da adlandırılan amur leoparlarının doğal ömürleri ise ortalama 10-15 yıl arasında. Çoğunlukla tek başına yaşayan ve sürü halinde hareket etmeyen bu etkileyici canlıdan günümüzde yalnızca 84 adet kaldığı tahmin ediliyor. Amur leoparlarının neslinin hızla tükenmesine neden olan en önemli iki neden ise kürk avcılığı ve habitat kaybı.

Batı Ova Gorili

Batı Ova Gorili

Bilimsel Adı: Gorilla gorilla gorilla

Durum: Kritik tehlikede (CR)

Tahmini Nüfus: Bilinmiyor

Afrika Kıtası’nın orta ve batı bölgelerinde yaşayan batı ova gorili, goril alt türleri arasında en yaygın tür olarak öne çıkıyor. Diğer goril türlerine göre daha küçük boyutları ile ayrışan bu tür, her ne kadar kendi familyasının en kalabalık grubunu oluştursa da son yıllarda giderek üye kaybediyor. Hastalıklar ve kaçak avlanma nedeniyle son 20-25 yılda batı ova gorillerinin nüfusu %60’tan fazla azalmış durumda.

Borneo Orangutanı

Borneo Orangutanı

Bilimsel Adı: Pongo pygmaeus

Durum: Kritik tehlikede (CR)

Tahmini Nüfus: 104.700 

Nesli tehlikede olan hayvanlar arasında bir diğer önemli tür de Borneo orangutanı. Güneydoğu Asya’da yer alan ve dünyanın en büyük üçüncü adası olan Borneo’da yaşayan bu orangutanlar, son yıllarda hem habitat kaybı hem de nüfus kaybı tehlikesiyle karşı karşıya. Son 60 yılda Borneo orangutanı nüfusunun %50 oranında azaldığı tahmin ediliyor. 

Cava Gergedanı

Cava Gergadanı

Bilimsel Adı: Rhinoceros sondaicus

Durum: Kritik tehlikede (CR)

Tahmini Nüfus: 60

Gergedan türleri arasında nesli en yüksek tehlikede olan tür ise Cava gergedanı. Geçmiş yıllarda kuzeydoğu Hindistan ve güneydoğu Asya’da yaşayan bu tür, günümüzde yalnızca 60 birey ile Endonezya’daki Ujung Kulon Ulusal Parkı’nda yer alıyor. Güneydoğu Asya’da, doğal ortamında yaşayan son Cava gergedanı ise Vietnam’da görülmüş ve ne yazık ki bölgedeki bu son canlı 2010 yılında avlanmış.

Çin Nehir Yunusu | Yangtze Yunusu

Nesli Tükenmekte Olan Hayvan Türleri

Bilimsel Adı: Neophocaena asiaeorientalis ssp. asiaeorientalis

Durum: Kritik tehlikede (CR)

Tahmini Nüfus: 1000 – 1800

Asya’nın en uzun nehri Yangtze, geçmişte iki yakın akraba tür olan Baiji yunusuna ve Yangtze yunusuna ev sahipliği yapıyordu. Ancak ne yazık ki 2006 yılında Baiji yunuslarının nesli tamamen tükendi. Bu gelişmenin ardından Baiji yunusları, insan kaynaklı faaliyetler nedeniyle nesli tamamen tükenen ilk yunus türü olarak tarihe geçti. Baiji’nin akrabası Yangtze yunuslarının ise nehirdeki yaşamı halen devam ediyor. Ancak yaklaşık 1000 – 1800 adet kaldığı tahmin edilen bu türün de geleceği büyük bir tehdit altında.

Körfez Muturu

Körfez Muturu

Bilimsel Adı: Phocoena sinus

Durum: Kritik tehlikede (CR)

Tahmini Nüfus: 10

Nesli tehlikede olan hayvanlar arasında tahmini nüfusu ile kırmızı alarmların en yüksek seviyede çalmasına neden olan tür ise Körfez muturu. Dünyadaki en nadir deniz memelisi olarak bilinen Körfez muturunun 10 üyesi, Meksika’nın Kaliforniya Körfezi’nde yaşıyor. Bundan yaklaşık 50 yıl önce keşfedilen ve keşfedilmesiyle neredeyse neslinin tükenmesi arasında bir asır bile geçmeyen bu tür, yasa dışı balıkçılık faaliyetleri nedeniyle büyük tehlike altında.

Saola

Nesli Tükenmekte Olan Hayvan Türleri

Bilimsel Adı: Pseudoryx nghetinhensis

Durum: Kritik tehlikede (CR)

Tahmini Nüfus: Bilinmiyor

Yalnızca Vietnam ve Laos’taki Annamite Dağları’nda yaşayan saola, ‘Asian Unicorn’ adıyla da anılıyor. Bundan yaklaşık 30 sene önce 1992 yılında tesadüfen keşfedilen bu tür, dünyanın en nadir rastlanan memelileri arasında. 20. Yüzyılın en önemli zoolojik keşiflerinden biri olarak değerlendirilen saolaların neslinin, kritik seviyede tehlike altında olduğu düşünülüyor.

Sumatra Fili

Sumatra Fili

Bilimsel Adı: Elephas maximus sumatranus

Durum: Kritik tehlikede (CR)

Tahmini Nüfus: 2400 – 2800

Endonezya’nın Sumatra Adası’na özgü bir Asya fili olan Sumatra filleri, 2011 yılında IUCN Kırmızı Liste’de CR seviyesine yerleşti. Kaçak avlanma ve habitat kaybı gibi sebepler dolayısıyla Sumatra fillerinin nüfusunun son 75 yılda %80 oranında azaldığı tahmin ediliyor.

Sumatra Gergedanı

Sumatra Gergedanı

Bilimsel Adı: Dicerorhinus sumatrensis

Durum: Kritik tehlikede (CR)

Tahmini Nüfus: 80’den az

Nesli tehlike altında olan hayvanlar arasında yer alan ve Sumatra’da yaşayan bir diğer tür ise Sumatra gergedanı. Dünya’da yaşayan gergedanların en küçüğü olan bu tür, iki boynuza sahip tek Asya gergedanı olma özelliğine de sahip. IUCN verilerine göre yalnızca 80 birey kalan Sumatra gergedanlarından en az 30 tanesinin yaşlı yetişkin olduğu tahmin ediliyor. 

Sunda Kaplanı

Sunda Kaplanı

Bilimsel Adı: Panthera tigris sondaica

Durum: Kritik tehlikede (CR)

Tahmini Nüfus: 400’den az

Sumatra Adası’nda neslini devam ettirme mücadelesi içerisinde yer alan hayvan türleri ne yazık ki yalnızca gergedanlar ve fillerle sınırlı değil. Aynı bölgede yaşamını sürdüren Sunda kaplanları da 400’den az nüfuslarıyla hayatta kalma mücadelesi veriyor. Bölgedeki ormansızlaşma, kaçak avlanma ve hızla büyüyen habitat kaybı nedeniyle bu olağanüstü güzellikteki canlılar, sonsuza kadar yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.