Güncelleme Tarihi: 18 Ağustos 2023
Çalışanların büyük bir çoğunluğu iş yerinde çeşitli sebeplerden ötürü zaman zaman olumsuzluklar yaşayabiliyor. Ancak bu olumsuzluklar mobbing boyutuna ulaştığında tüm motivasyonunuzu kaybedebilir, kendinizi başarısız ve yorgun hissedebilirsiniz. Verilere göre Türkiye’de çalışan kesimin yaklaşık %40’ı mobbing’e maruz kalıyor. Hatta bazı çalışanlar mobbing altında çalıştıklarının farkında dahi olmayabiliyor. Eğer siz de yaşadığınız zorlukların mobbing olup olmadığını merak ediyorsanız konuyu A’dan Z’ye incelediğimiz yazımızı okuyarak şüphelerinizi giderebilirsiniz.
İş Yerinde Yaşanan Psikolojik Taciz: Mobbing Nedir?
Latince kökenli bir kelime olan mobbing, “mobile vulgus” kelimesinden türemiş. Kararsız, kalabalık, şiddete yönelmiş topluluk gibi anlamlar taşıyan sözcük, Türkçede yıldırmak veya bezdirmek anlamında kullanılıyor. Mobbing terimini ilk olarak Avusturyalı bilim insanı Konrad Lorenz 1960’lı yıllarda ortaya atmış. Ancak bu kavram ilk olarak büyük bir hayvanın tehdidine karşı, daha küçük hayvan gruplarının gösterdiği tepkiyi açıklamak için kullanılmış. Daha sonra İsveçli bilim insanı Dr. Peter Paul Heinemann tarafından öğrenciler arasında gerçekleşen zorbalık ve taciz olaylarını tanımlamak için tercih edilmiş.
Mobbing kavramını iş hayatında yaşanan şiddet, duygusal saldırı ve yıldırma anlamları ile kullanan ilk bilim insanı ise Heinz Leymann. Leymann’a göre mobbing; bir veya birkaç kişi tarafından bir kişiye sistematik olarak yapılan, mağdurun üzerinde baskı oluşturan duygusal bir saldırı ve psikolojik bir taciz çeşidi.
Mobbing’in En Belirgin Özellikleri Nelerdir?
- Mobbing, iş yerinde yaşanır.
- Leymann’a göre sistematik ve süreklilik arz etmesi için en az 6 ay sürmesi gerekir.
- Kasıtlı olarak yapılması gerekir.
- Bezdirme, yıldırma, pasif bırakma ve işten uzaklaştırma niyetinde olmalıdır.
- Üstler tarafından astlara, astlar tarafından üstlere uygulanabileceği gibi eşit pozisyona sahip kişiler arasında da yaşanabilir.
Yaygın Mobbing Eylemleri
Sözlü Saldırı
İş yerinde zorbalık yapan kişiler genellikle hedefledikleri çalışma arkadaşlarına karşı sözlü saldırılarda bulunurlar. Bu sözlü saldırılarda kaba ve yüksek bir ses tonu kullanarak hakaretlere ve alaycı ifadelere yer verilir. Hedef olarak belirlenen kişinin sürekli sözünün kesilmesi, sözlü olarak tehdit edilmesi, iş ve özel yaşamının sürekli eleştirilmesi de bu grupta yer alır.
Görmezden Gelmek
Mobbing’e maruz kalan kişilerin sunduğu öneriler, projeler veya girişimler mobbing yapan kişiler tarafından göz ardı edilir. Geri bildirim, işle ilgili güncellemeler ve destek talepleri yanıtsız kalır.
Dışlama
Mobbing’e maruz bırakılan kişiler genel olarak dışlanır ve iş yerlerinde topluluktan izole edilir. Toplantılara çağırmamak, e-posta listesinden çıkarmak, hem iş yerinde hem de iş dışında yapılan etkinliklere davet etmeyerek sosyalleşmesini engellemek dışlama eylemlerine örnek olarak verilebilir. Mobbing’in hedefi olan kişinin ofis içindeki yerinin, ekibin diğer üyelerinin uzağında bir alana konumlandırılması fiziksel olarak dışlama eylemidir.
Dedikodu ve İftira
Mobbing uygulayan insanlar hedeflerindeki kişiyi küçük düşürmek ve zayıflatmak amacı ile kötü niyetli dedikodular ortaya atabilir. Bu dedikodular bazen iftira boyutuna dahi ulaşabilir. İftira ölçüsündeki dedikodular kişi için utanç verici olmakla beraber mesleki yaşamını olumsuz yönde etkileyebilecek kişisel özellikleri ile ilgili de olabilmektedir. Bazı aşırı durumlarda bu iftira ve dedikodular iş yerinin dışına, kişinin yer aldığı sektöre veya mesleğe de yayılarak kariyerini ve geleceğini olumsuz etkileyebilir.
Fiziksel Saldırganlık
Mobbing eylemleri zaman zaman fiziksel saldırıya kadar varabilir. Ancak cezai işlemlerden korkulduğu için iş yerindeki zorbalar genellikle bu eylemden çekinir. Buna rağmen iş yerinde fiziksel saldırıya maruz kalarak mobbing’e uğrayan kişilerin sayısı hiç de az değildir.
Mobbing Mücadelesi
Mobbing’e maruz kalan kişi öncelikle sakin kalıp durumun mobbing olup olmadığını tespit etmelidir. Eğer zorbalığa uğradığını düşünürse öncelikle konuyu üst yönetime taşıması en mantıklı harekettir. Bu esnada psikolojik şiddete uğradığına dair e-posta, mesaj gibi kanıtların saklanması gerekir. İnsan kaynakları ve üstlerden sonuç alamadığı takdirde kanuni haklarına başvurabilir. İş Kanunu gereği çalışanın onur ve saygınlığının korunmadığı durumlarda zorbalık yapan işçinin iş akdini feshetme, mobbing’e uğrayan kişiye ise işverenden maddi ve manevi talepte bulunma hakları tanınmıştır.
