Elektronik Atıklar Ne Yapılmalı?

Güncelleme Tarihi: 29 Ağustos 2024

E-atık yani elektronik atıklar, kullanım ömürlerini tamamlamış veya tamiri mümkün olmayan eski cep telefonu, bilgisayar, televizyon, kablo, tablet, küçük ev aletleri gibi teknolojik ürünlere deniyor. Bu atıklar doğaya bırakıldığı takdirde on yıllarca çözünmeden durabiliyor ve içlerinde bulunan kurşun, cıva gibi zararlı maddeler toprağa karışabiliyor. Atıkları çöpe atmak yerine elektronik atık toplama merkezlerine veya derneklere bağışta bulunmayı tercih ederek çöp dağlarının önüne geçebilir, kullanılabilecek durumda olan eşyaları ise yeni sahipleri ile buluşturabiliriz.

Cam ve plastik gibi geri dönüştürülebilir ürünlerden oluşan elektronik atıkların geri dönüşümü ile sadece bir yılda üretilen milyonlarca ton atığın doğaya bırakılması önlenebilir. Bunun yanı sıra, elde edilen tekrar kullanmaya uygun metaller ise üretimde önemli bir ham madde kaynağı olarak kullanılabilir. World Economic Forum raporuna göre dünya genelinde ortalama sadece yüzde 15-20 oranında elektronik atık geri dönüştürülebiliyor ve geri dönüşüm altyapısı yaygınlaşabilirse üretimde ihtiyaç duyulan materyaller geri dönüşümden elde edilebilir ve maden çıkarma ihtiyacında önemli düşüş yaşanabilir. 

Çoğunluğu gelişmiş ülkeler tarafından kullanılmış ve geri dönüşüme katılamamış e-atıklar, gelişmekte olan ülkelerin çöp sahalarında birikiyor. Toprağı, havayı ve suyu kirleten dev çöp dağları bölgede yaşayan insanların sağlığını tehdit ediyor. Çevre ve sağlık açısından yarattığı sorunlar dışında özellikle bilgisayar ve telefon gibi elektronik atıklar, iş yerleri ve kurumlar açısından veri güvenliğini tehdit edebilecek şekilde de çöpe atıldığından problem yaratabiliyor.

Elektronik Atıkların Çevresel Etkileri ve Geri Dönüşümün Önemi

Elektronik atıkların doğrudan çevreye bırakılması, ciddi çevresel tehditler oluşturur. E-atıklar, içerdiği toksik maddeler nedeniyle toprağı, su kaynaklarını ve havayı kirletebilir. Bu kirlilik, bitki örtüsünü yok edebilir, hayvanların yaşam alanlarını tahrip edebilir ve nihayetinde insan sağlığını olumsuz etkileyebilir. Elektronik atıkların geri dönüştürülmesi ise bu zararların önüne geçilmesi için kritik bir adımdır. Geri dönüşüm sayesinde, sadece çevrenin korunması sağlanmaz, aynı zamanda değerli ham maddelerin yeniden kullanımı da mümkün hale gelir. Cam ve plastik gibi geri dönüştürülebilir ürünlerden oluşan elektronik atıkların geri dönüşümü ile sadece bir yılda üretilen milyonlarca ton atığın doğaya bırakılması engellenebilir.

Geri dönüşüm süreçleri, aynı zamanda üretim sektöründe önemli bir ham madde kaynağı yaratır. Elektronik atıklardan elde edilen metaller, yeni ürünlerin üretiminde kullanılabilir, bu da doğal kaynakların tüketimini azaltır. World Economic Forum raporuna göre, dünya genelinde ortalama sadece yüzde 15-20 oranında elektronik atık geri dönüştürülüyor. Bu düşük oran, geri dönüşüm altyapısının yaygınlaştırılmasının ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Eğer geri dönüşüm altyapısı geliştirilip yaygınlaştırılabilirse, üretimde ihtiyaç duyulan materyallerin önemli bir kısmı geri dönüşümden elde edilebilir ve böylece maden çıkarma ihtiyacı önemli ölçüde azalabilir. Bu da doğal kaynakların korunmasına ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılmasına büyük katkı sağlar.

E-Atıkların Gelişmekte Olan Ülkelerde Yaratığı Tehlikeler

Fotoğraf: Hermes Rivera

Dünyada elektronik atıkların büyük bir kısmı, gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere ihraç ediliyor. Bu e-atıklar, geri dönüştürülemediği için gelişmekte olan ülkelerin çöp sahalarında birikiyor. Bu durum, bu ülkelerde devasa çöp dağlarının oluşmasına neden olurken, çevre kirliliğini de artırıyor. Toprağı, havayı ve suyu kirleten bu dev çöp yığınları, bölgede yaşayan insanların sağlığını ciddi şekilde tehdit ediyor. Çöp sahalarında çalışan insanlar ve bu bölgelerde yaşayan toplumlar, toksik maddelere maruz kalarak ciddi sağlık sorunları ile karşı karşıya kalıyor. Solunum yolu hastalıkları, cilt hastalıkları ve hatta kanser gibi hastalıklar, bu bölgelerde daha yaygın hale geliyor.

Çevre ve sağlık açısından yarattığı sorunların yanı sıra, özellikle bilgisayar ve telefon gibi elektronik atıklar, iş yerleri ve kurumlar açısından veri güvenliğini tehdit edebilir. Bu tür cihazlar, genellikle hassas bilgiler içerebilir ve uygun şekilde imha edilmediğinde bu bilgiler kötü niyetli kişilerin eline geçebilir. Bu da veri ihlalleri ve kimlik hırsızlığı gibi ciddi güvenlik sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, e-atıkların doğru şekilde yönetilmesi, hem çevresel hem de güvenlik açısından büyük önem taşır.

Atıklarınızı Bırakabileceğiniz Noktalar

Fotoğraf: Sigmund
  • Oturduğunuz bölgede belediyeye ait elektronik atık toplama merkezi olup olmadığını araştırabilirsiniz. Taşınamayacak büyüklükteki eşyalar için ise bu merkezlere ulaşarak yardım talep edebilirsiniz. İstanbul’da ikamet ediyorsanız Kadıköy Belediyesi başta olmak üzere, Beşiktaş, Şişli, Maltepe, Beykoz, Çekmeköy gibi birçok belediye e-atıkların geri dönüşümü ile ilgili kampanyalar düzenleyip farkındalığı artırmaya çalışıyor. 
  • Elektronik atıklarınızı Türk Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV) aracılığıyla geri dönüşüme katarak çocukların eğitimini destekleyebilirsiniz. Geri dönüşüm noktaları ile ilgili detaylı bilgi almak için http://tegv.org/nerelerdeyiz/ sitesine bakabilirsiniz. 
  • Elektronik atıkların yanı sıra pillerin de çöpe atılmaması gerekiyor. İçerisinde bulunan toksik maddelerin ayrıştırılmasıyla geri dönüşüme katılabilen piller için ise okul, PTT şubeleri, büyük mağazalar (CarrefourSA, Migros, Metro, Teknosa, Koçtaş) gibi noktalarda atık pil toplama kutuları bulunuyor. Atık pilleri bu noktalara getirerek geri dönüşüme katkıda bulunabilirsiniz.