Şu sıralar, sıra dışı bir proje üzerinde konuşuluyor. İklim değişikliklerine bağlı olarak artan küresel ısınmaya karşı yanardağlar çözüm olabilir dersek, bu size düşündürür?
Dünyada verilere göre bin 350 aktif yanardağ var. Bu yanardağlardan çıkan tonlarca volkanik kül atmosfere yayılıyor. Peki, güneş ışınlarını engellediği belirtilen sülfür partikülleri, dünyanın giderek ısınmasına nasıl bir çözüm sunabilir? Projenin adı sanı belli. Daha şimdiden 60 bilim insanının imzası var. İlk deneyler dahi yapıldı. Yanardağ ve iklim arasındaki ilişkiyi merak ettiyseniz başlıyoruz.
Yanardağlar ve İklim Değişikliği
Geride bıraktığımız kış, uzun geçmesinin yanında bir hayli de zorlayıcıydı. İstanbul’da barajlar ilk kez taşma tehlikesi ile yüzleşirken Anadolu’nun pek çok ili ve kasabası mevsim normallerinin üzerinde bir kar yağışı ile karşı karşıya kaldı. Evlerinden dışarı çıkmak isteyenlerin tünel bile kazmak durumunda kaldığına dair görüntülere şahit olduk. Yağışlar çoğu bölgede iki metreyi buldu. Hava koşulları ile ilgili bu detayı hatırlatmamızın ana nedeni patlayan yanardağ sayıları ile kış koşulları arasındaki ilişki diyebiliriz. Ek olarak şu bilgiyi de paylaşalım. İklim ve yanardağ arasındaki ilişkiyi ilk kuran kişi ise Amerikalı bilim insanı Benjamin Franklin’dir. (1706-1790)
İstatistiklere baktığımızda geride bıraktığımız yıl tam 80 yanardağ faaliyeti görünüyor. Bu yıl ise ilk iki ayda lav ve volkanik kül meydana getiren 80 yanardağ mevcut. Ay bazında 40 patlama yaşanmış. Kısacası yanardağ patlamalarının 2021’deki rakamların iki katı bir sayıya ulaştığını anlayabiliyoruz. Bilim insanlarının yaptıkları çalışmalara göre yanardağlardan atmosfere yayılan volkanik küller, güneş ışığını engelliyor ve dünyanın birkaç derece soğumasına neden oluyor. Yani yanardağlar, güneş ışığına karşı külleri aracılığı ile adeta bir gölge yaratıyor.
Projenin Adı: Güneş Işınımı Değişikliği
Fotoğraf: Alain Bonnardeaux
Yanardağın işleyiş sistemi üzerine araştırmalar yapan uzmanlar, bu konuya oldukça fazla kafa yoruyor. 60’tan fazla bilim insanının imzasıyla Scientific American dergisinde yer verilen makalede yanardağların söz konusu özelliğinden faydalanarak stratosfere (atmosfer üst tabakası) yapay şekilde kül serpilmesi yoluyla küresel ısınmanın önüne geçmenin ya da ısınmayı yavaşlatmanın mümkün olabileceğinden bahsediliyor. SRM (Solar Radiation Modification – Güneş Işınımı Değişikliği) adı verilen bu proje, eğer başarılı olursa dünyanın geleceği için ciddi bir adım atılmış olacak.
Küresel ısınmanın gerilemesine odaklanan bu projede atmosfere gönderilecek balonlar sayesinde atmosferin üst katmanlarında sülfür ölçümü de yapılabilecek. Yıllarca atmosferde kalabilecek bu maddelerin ısıyı düşürebileceğine dair hesaplamalar yapılıyor. Projenin ilk deneyi ise Avustralya’da kuzey toprakları üzerinde gerçekleştirildi. Sonuçlar için tabii biraz zaman gerekiyor.
Bu çalışmayı destekleyen bilimsel topluluklar olduğu kadar muhalefet eden bilim insanları da mevcut. Sürece karşı olanlar, yapay küllendirmenin yağışları azaltacağından, Muson yağmurlarının kesilmesinden ve Amazon havzasının kuruyacağından endişe duyuyorlar. Milyonlarca insanın aç kalması da cabası…
Fotoğraf: Toby Elliott
Akıllara gelen bir başka soru da yanardağların çıkardığı karbondioksit miktarının küresel ısınmaya neden olup olmayacağı yönünde. Bilim insanları bunun cevabını “hayır” olarak veriyor. Çünkü sülfür dioksit gazının karbondioksit miktarı yüzde 1’den bile düşük. Dolayısıyla şu ana kadar ısınmayı tetiklediğine dair bilimsel bir veri bulunmuyor.
Özetle yanardağ kaynaklı meydana gelen küllerin dünya için güneş ışığına karşı bir gölgeleme yapmasının, küresel ısınmanın önüne geçebilmekte ne denli bir etki göstereceği merak konusu. Bilimsel çalışma ve deneylerin netlik kazanması için zamana ihtiyaç var.
Öte yandan iklim krizinin çözülmesi için dünya çapında birçok çalışma aralıksız devam ediyor. Bunların arasında yapay bulutlar üretmek, atmosfere tuz püskürtmek ve iklimle ilgili milyonlarca veri toplayan uydular gibi çalışmalar yer alıyor. Halihazırda proje detayları incelenen ve araştırılan yanardağı küllerini atmosfere serpme kurgusu, kulağa mantıklı gelse de gelecek için tehlikeli olabilir mi?
Bakalım bilim evreni neler söyleyecek…
Kapak Fotoğrafı: Toby Elliott
