Bugün 11 Şubat Uluslararası Bilimde Kadın ve Kız Çocukları Günü. Ancak ne yazık ki özellikle bilim alanında kadınların başarıları göz ardı ediliyor ve tüm başarılar erkek bilim insanlarından çıkmış gibi yansıtılıyor. Oysa günümüzde başarılı bilim kadınlarının sayısı bir hayli fazla. Gelin, bu sorununun nedenlerini inceleyelim ve günümüzün en başarılı bilim kadınları kimlermiş, birlikte bakalım…
Marie Curie ile Sıkışıp Kalmış Bilim-Kadın İlişkisi
Fotoğraf: Wikimedia Commons
Herkesin bildiği üzere kadın bilim insanı dendiği zaman akla ilk olarak ünlü fizikçi ve kimyacı Marie Curie geliyor. Marie Curie; hem zekası, hem başarıları hem de erkek egemen bilim camiasına karşı dik duruşu ile bir idol haline geldi. Radyoaktif elementler hakkında yaptığı çalışmalar ile hem fizik hem de kimya dalında Nobel Ödülü’ne layık görüldü.
Bu derece güçlü bir idol olan Marie Curie’nin bilimde kadınlar konusunda nasıl kötü bir etkisi olur diye düşünüyor olabilirsiniz. Yüzyıllardır bilimin sadece erkeklerin egemenliğinde bulunması, aklımızda kalan bilim tarihi anektodlarını da erkekler ile doldurdu. Einstein, Newton, Gauss, Leibniz ve daha nicesi… Ne yazık ki bilim tarihinden bahsederken Marie Curie gibi güçlü bir isim dışında büyük erkek bilim insanlarının yanında kadınları göremiyoruz. Bunun sebebi tahmin edeceğiniz üzere bilimde kadınlara yeterli alanın sağlanmaması.
Hal böyleyken bilimde kadın konusu geçtiği zaman yalnızca Marie Curie’den bahsedilmesi, “Marie Curie özel biriymiş, demek ki kadınlar bilimde sanıldığı kadar yetkin değil.” düşüncesini ister istemez bilinçaltımıza sokuyor. Halbuki son yıllarda verilen Nobel Ödülleri’ne bakacak olursak birçok başarılı bilim kadınını olduğunu görebiliriz. Bu sebeple yazımızda Marie Curie gibi muhteşem bir bilim kadınını bir tarafa bırakıp sizi farklı yüzlerle tanıştıracağız.
Özlem Türeci
Fotoğraf: Wikimedia Commons
Yaşadığımız pandemi dönemi sebebiyle yakından tanıma şansına eriştiğimiz Özlem Türeci, son yılların en başarılı bilim kadınları arasında gösteriliyor. Ünlü Forbes dergisi, Dünyanın En Güçlü 100 Kadını listesinde 48. sırada Özlem Türeci’ye yer verdi.
Türk kökenli Alman vatandaşı olan Özlem Türeci, 1967 yılında dünyaya geldi. Çocukluğunda babasının çalıştığı hastanedeki hasta bakıcı rahibelere hayranlık duyan Türeci’nin insanları tedavi etme tutkusu küçük yaşlarda başladı. Saarland Üniversitesi’nde lisans eğitimini tamamladıktan sonra modifiye edilmiş genetik kodlarla bağışıklık sistemini kansere karşı mücadele ettirmeyi hedefleyen çalışmalarda bulundu.
2002 yılında evlendiği meslektaşı Uğur Şahin ile birlikte kurdukları Ganymed adlı ilaç şirketi, Özlem Türeci’nin de çalışmalarıyla kanserli hücreleri bağışıklık sisteminin yardımıyla yok etmeyi hedefleyen ilaçlar geliştirdi. Antikor tedavilerinde en öncü firmalardan olmayı başaran Ganymed, 2016 yılında büyük ilaç şirketi Astellas’a 420 milyon Euro karşılığında satıldı.
2008 yılında eşi Uğur Şahin ve Christoph Huber ile BioNTech adlı firmayı kurdu. 2020 yılında COVID-19 pandemisinin başlamasıyla virüsün aşısı için çalışmalara başlayan BioNTech’in baş tıbbi sorumlusu olarak aşının bulunmasında büyük rol oynadı.
Başta Almanya olmak üzere dünyadaki birçok ülke tarafından verilen en prestijli ödüllere layık görülen Özlem Türeci, son yılların en başarılı bilim kadınları olarak gösteriliyor.
Andrea Ghez
Fotoğraf: Scientific American
Ay’a inen ilk kadın astronot olma isteği ile yola çıkan Andrea Ghez, önce Amerika’nın en ünlü üniversitelerinden olan M.I.T’de fizik eğitimini, daha sonrasında CalTech’de yüksek lisans eğitimini tamamladı. Kariyeri boyunca sadece dönemin en potansiyelli bilim insanlarına verilen MacArthur Bursu da dahil olmak üzere pek çok ödüle layık görüldü. Ancak onu asıl ünlü yapan, 2020 yılında Nobel Fizik Ödülü’nü kazanması oldu.
1990 yılından beri karadelikler üzerinde yaptığı araştırmalar sayesinde karadeliklerin davranış şemasını yeni bir metodolojiye oturtmayı başaran Ghez ve meslektaşları, ilk defa varsayımsal olarak galaksimizin merkezinde bulunduğu düşünülen süper kütleli kara deliği keşfetti.
Halen UCLA’de profesörlük yapmakta olan Andrea Ghez’in Oxford Üniversitesi Fahri Bilim Doktorası, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi Üyeliği ve ABD Ulusal Bilimler Akademisi Üyeliği bulunuyor.
Jennifer A. Doudna – Emanuelle Charpentier
Fotoğraf: Wikimedia Commons
Son dönemin en başarılı bilim kadınları listemizde 2020 Nobel Kimya Ödülü kazananı bu iki meslektaş bilim kadınına birlikte yer vermek istedik. CRISPR adı verilen gen düzenleme yöntemleri alanında uzmanlaşmış olan ikilinin çalışmaları, insan sağlığının çok daha iyi duruma gelmesinde mihenk taşı olabilir.
Özellikle genetik hastalıkların tedavisinde büyük bir adım olarak görülen çalışma sayesinde uzmanlara göre gelecekte geliştirilecek olan yöntemler ile insan yaşamı bir hayli uzatabilir.
Yaptıkları laboratuvar çalışmalarında virüslerin DNA’larını kırparak silahsızlandıran Doudna ve Charpentier, virüslerin doğası gereği hücreleri etkileyebilme özelliklerini genetik hastalıkların tedavisinde kulanılabileceğini gösterdi. Önceden yapılan çalışmaların aksine yeni tasarladıkları genetiği değiştirilmiş virüsleri DNA makası olarak kullanıp DNA’ları yeniden programlayabiliyorlar.
Kapak Fotoğrafı: Piqsels
