Güncelleme Tarihi: 25 Temmuz 2022
İklim krizi karşısında tüm ülkeler, karbon emisyonlarını azaltmaya yönelik çeşitli sözler vererek 2050 yılına kadar karbon nötr olma yolunda ilerliyor. Bhutan ise günümüzde dünya üzerinde karbon negatif olmayı başaran ilk ülke. 770.000 nüfusu ile Bhutan Krallığı, Himalaya dağlarının doğu yamaçlarına kurulmuş bir Güney Asya ülkesi. Bugün, ülkenin ortalama yüzde 72.5’ini kaplayan ormanlar, her yıl dokuz milyon ton karbonu; yani her yıl ürettiğinden daha fazla karbonu hapsediyor. Bhutan’ın, yıllık ortalama karbon emisyonu ise 1.1 milyon ton seviyesinde. Bir ülkenin karbon negatif olması için yıllık olarak sorumlu olduğu ve ürettiği karbon miktarının üzerinde karbonu atmosferden kaldırması gerekiyor.
Bhutan ekonomisinin büyümesi, fosil yakıtlardan mümkün olduğunca uzak durmak üzere planlanmış. Ormanlar, anayasal güvenceler ile koruma altında tutuluyor ve bu sayede ormansızlaşmanın önüne geçiliyor. Fosil yakıtlar yerine yenilenebilir enerji tercih ediliyor, sıkı atık yönetimi politikaları uygulanıyor ve ülkede hızlı akan nehirlerin sayısı çok olduğundan hidroelektrik enerjisi kullanılıyor. Benzinli araçlar yerine elektrikli araçlar daha ulaşılabilir fiyatlara satılıyor, kırsal alanda çiftçilere ücretsiz elektrik enerjisi sağlanıyor. Ayrıca ülkede bulunan turist sayısını kontrol altında tutabilmek için ziyaret eden kişi başına ciddi miktarlarda ekstra ücret talep ediliyor.
Bhutan’ın ormansızlaşmaya karşı tutumu, 1970’lere dayanıyor. Anayasal monarşi ile yönetilen ülkede dönemin kralı, ekonomik büyümenin tarım veya üretim yapılacak alanların ormanların kaybedilmeden yapılması gerektiğini savunuyor ve doğa ülkenin korunması gereken kültürel bir mirası oluyor. Fosil yakıtsız bir ekonomi anlayışını benimsemelerine rağmen Dünya Bankası verilerine göre ülkede yoksulluk 2007-2017 yılları arası yüzde 36’dan yüzde 12’ye inmiş. Çok büyük çoğunluğu tarım ile uğraşan ve tarımsal üretimden geçimini sağlayan halkın kendisi de ekonomik büyüme uğruna ormansızlaşma ve doğa tahribatına karşı. Diğer insanlar ise ulusal parklarda veya orman koruyucusu olarak çalışıyor.
Çevrenin Korunması Bir Mutluluk Kriteri
Fotoğraf: Pema Gyamtsho
Bhutan’ın karbon negatif ülke olma unvanı, Birleşmiş Milletler tarafından onaylı. Ülkeler, belirli kriterleri karşıladıkları takdirde karbon negatif unvanını alabiliyor. 2021 verilerine göre 580.000 nüfuslu Güney Amerika ülkesi Surinam da karbon negatif sıfatını alan ikinci ülke. Güney Amerika’daki Panama da bu yolda ilerliyor.
Bhutan Krallığı’nın bir diğer ilginç yönü ise yürütmeye bir sürdürülebilir kalkınma ölçütü olarak koyduğu ‘gayrisafi milli mutluluk’ hesaplamasını yapıyor olması. Öyle ki bu hesaplama, milli gelirin dahi üzerinde tutuluyor. Kral, ülke refahının yalnızca ekonomik büyüme ile geleceğini değil, yaşayanların mutluluğu ile ölçüyor. Gayrisafi milli mutluluk ölçütleri yaşam standartları, sağlık imkanlarına ve eğitime erişim imkanı, sosyo-kültürel refah gibi klasik faktörlerin yanında toplumun psikolojik sağlığına ve ekolojik refahına değiniyor.
Bhutan, geçen yıllarda olduğu gibi 2021 yılında da dünyanın en mutlu ülkelerinden biri seçildi. Mutluluğun hesaplanmasındaki parametrelerden bir tanesi ise çevrenin ne kadar korunduğu ile ilgili. 2011 yılında Birleşmiş Milletler, Bhutan örneğinden ve girişiminden yola çıkarak hazırladığı bir önergesinde sürdürülebilir kalkınmanın olumlu sonuçlarından birinin de ‘insan sağlığını ve mutluluğunu göz etmesi’ olarak kararlaştırıldı.
Kapak Fotoğrafı: Pema Gyamtsho
