İyi Tarım Nedir? Nasıl Yapılır? | İyi Tarım Uygulamaları Nelerdir?

Her geçen gün artan dünya nüfusu, beraberinde gıda ihtiyacının artışını da zorunlu kılıyor. Dünya Tarım Örgütünün yayınladığı rakamlara göre gezegenimizdeki ekilebilir tarım arazisinin tüm karasal alanlara oranı %37 civarında ve şehirleşmenin artmasıyla bu oran azalmaya devam ediyor. Hal böyleyken üreticiler, tarım arazilerinden alınan verimi artırmak için insan sağlığına da zarar verebilen ve ürün kalitesini düşüren çeşitli yollara başvurabiliyor. Tam olarak bu noktada gıda kalitesinin korunabilmesi amacıyla ortaya atılan iyi tarım uygulamaları devreye giriyor. Peki, iyi tarım nedir? İyi tarım uygulamaları neleri kapsar? Gelin birlikte öğrenelim…

İyi Tarım Nedir?

İyi tarım, üretilen gıdaların sofraya gelene kadar takip edilebildiği güvenli gıda üretme yöntemidir. İlk olarak 1997 yılında Avrupa’da yaş meyve ve sebzelerdeki kalite düşüşüne karşı EUREP adı altında bir oluşum tarafından ortaya atılan iyi tarım, zaman içinde tüm dünya ülkelerine yayıldı. 2004 yılında Resmi Gazete’de yayınlanan İyi Tarım Uygulamaları Yönetmeliği ile birlikte ülkemizde de bu anlayış benimsendi.

İyi tarım uygulamalarına göre daha sonrasında GLOBALGAP adını alan EUREP’in belirlediği standartlara uyan üretici ve tedarikçiler, tüketicilere zarar verebilecek ürünleri raflara koymamaya özen gösterir. Üretici ve tedarikçilerin iyi tarım uygulamaları çerçevesinde ürünlerini satabilmeleri için belirli sertifikaları almaları gerekir.

İyi Tarım Uygulamaları Nelerdir?

İyi tarım uygulamaları, 2000’li yılların başında belirlenen standartlar ve sertifikalar çerçevesinde uygulanır. GLOBALGAP tarafından belirlenen genel geçer şartnameler, uygulama konseptini kabul eden ülkeler tarafından farklı biçimlerde düzenlenebilir. Ülkemizde sertifikalar İyi Tarım Uygulamaları Yönetmeliği adı altında en son 2010 tarihinde belirlenen mevzuat kapsamında verilir.

İyi tarım uygulamalarına katılan üretici ve tedarikçilerin asıl amacı olabilecek en sağlıklı ve takip edilebilir şekilde gıdaları sofralara ulaştırmaktır. İyi tarım uygulamaları aşağıdaki gibi sıralanabilir…

Arazi ve su kaynağı takibi
Ürünün sofraya gelene kadar geçirdiği tüm işlemlerin takibi
Kimyasal ilaç kullanımının azaltılması
Doğru şekilde gübre kullanımı
Fide, tohum ve fidanların kalite testi
Ürünlerin son aşamada kalite ve kirlenme testi
Sürdürülebilir tarım uygulamalarına riayet
Tarımcılık işlemlerinde bilimsel yöntemlerin benimsenmesi

İyi Tarım Nasıl Yapılır?

İyi tarım yapabilmek için öncelikle belirlenen kurumlardan gereklilikleri yerine getirerek sertifika almanız gerekir. Sertifikaları edindiğiniz takdirde Tarım ve Ormancılık Bakanlığı tarafından belirlenen şartname ve yönlendirmelere göre işletmenizi iyi tarım konseptine dönüştürebilirsiniz. Sertifikaların gereklilikleri genel olarak birbirinden farklı olsa da iyi tarım uygulamalarını benimseyen işletmelerden aşağıdaki nitelikler beklenir.

İzlenebilirlik ve Kayıtlar

Üretim aşamasında yapılan tüm işlemler çiftçiler tarafından kayıt altına alınmalıdır. Kullanıcılar istedikleri takdirde gıdaların sofraya gelene kadarki sürecini takip edebilmelidir.

İç Kontrol

İyi tarım uygulamaları çerçevesinde üretim yapan kurumlar, yılda en az bir kere işleyişin yönetmeliğe uygun olup olmadığını belirlemek için denetimden geçmelidir.

Üretim Materyalleri

Arazide kullanılan tohum, fide ve fidan gibi materyallerin belgeleri ve kalite sertifikaları arşivlenmelidir.

Saha, Arazi Geçmişi ve Yönetimi

İyi tarım uygulamaları kapsamında üretim yapan tüm saha arazileri tanımlanmalı ve geçmişe yönelik kayıtları arşivlerde güncel olarak tutulmalıdır.

Toprak Yönetimi

Toprak işleme yöntemleri, erozyona en az mahal verecek şekilde seçilmelidir.

Sulama

Arazi çevresindeki su kaynakları ve kaynakların yıllık değişim miktarları araştırılarak ölçülmeli, yıllık su kullanımı elde edilen veriler ışığında minimum düzeyde tutulmalıdır. Sulama kanallarının atık sular ile kirlenmesi engellenmeli ve kaynakların düzenli olarak mikrobiyal, kimyasal ve mineral kirleticiler açısından testleri yapılmalıdır.

Gübreleme

Yılın uygun zamanında ve yetiştirilen ürüne bağlı olmak kaydıyla gübreleme yılda en az bir kere yapılmalıdır. Araziye uygulanan gübreleme işlemlerinin her seferinde tarihlerine, gübrenin çeşidine, miktarına ve uygulama yöntemine önem gösterilerek kayıtları tutulmalıdır.

Bitki Koruma Maddeleri

Bitkileri korumak amacıyla araziye uygulanan tüm koruma maddelerinin kaydı tutulmalıdır. Maksimum kalıntı limitlerinin aşılması durumunda ürünleri kurtarabilmek amacıyla acil eylem planı oluşturulmalıdır.

Entegre Mücadele

Entegre Mücadele Teknik Talimatları doğrultusunda hastalık ve zararlılarla mücadele edilmelidir. Tüm seçenekler değerlendirildiğinde en son kimyasal mücadeleye başvurulmalıdır.

İşçi Sağlığı, Güvenliği ve Refahı

İşletmede çalışan işçilerin sağlığı, güvenliği, refahı ve sosyal şartları yüksek düzeyde tutulmalıdır.

Atık ve Kirlilik Yönetimi, Geri Dönüşüm ve Yeniden Kullanım

Üretici kaynaklı atıkların arazi ve su kaynaklarına zarar vermesinin önüne geçilmelidir. İlk işlevini yitirmiş tüm atık ve araçların geri dönüşümü sağlanmalıdır.

Hasat

Hijyen koşullarına bağlı kalınarak ürünler araziden uygun dönemlerde hasat edilmelidir.

Ürün İşleme

Hasat sonrasında ürünleri alan tedarikçi firmalar, ürünler raflarda yerini alana kadar geçirdikleri tüm paketleme, temizleme ve korunma yöntemlerini arşivlemelidir. Ürünün işlenmesi sırasında hijyen koşullarına önem verilmelidir.

Analizler

Yılda en az bir kez olmak üzere toprak, su ve ürün analizleri uzman kişilerce yapılmalıdır. Su analizlerinde mikrobiyal, kimyasal ve mineral kirleticilerin oranları analiz edilmeli, ürün ve yaprak analizinde ise pestisit kalıntısı araştırılmalıdır.

Şikayetlere Açıklık

İyi tarım uygulamaları kapsamında üretim yapan işletmeler; müşterilerden, tedarikçilerden veya denetleyici kurumlardan gelebilecek olası şikayetlere karşı açık ve sorunları çözebilecek prosedürlere sahip olmalıdır.

İyi Tarım Sertifikası Nasıl Alınır?

İyi Tarım Uygulamaları Sertifikası (İTU), Bakanlığın yetkilendirdiği kurumlar tarafından verilebilir. İTU Sertifikası’nı almak için üretici ya da tedarikçi olmanız gerekir. İyi tarım sertifikası almak için bakanlığın belirlediği şartnameleri yerine getirerek yetkilendirilmiş kurumlardan birinin başvuru formunu doldurabilirsiniz. Daha fazla bilgi almak için aşağıdaki siteyi ziyaret etmeyi unutmayın.

İyi Tarım ile Organik Tarım Arasındaki Fark Nedir?

İyi tarım ve organik tarım uygulamalarının her ikisi de aslında sağlıklı ve sürdürülebilir tarım uygulamalarını hedefler. Ancak bu hedeflere ulaşmak için farklı yöntemler ve standartlar kullanırlar.

İyi tarım ile organik tarım arasındaki temel farklar şunlardır:

1. Kapsam

İyi Tarım Uygulamaları (GAP): Tarımda sürdürülebilirliği sağlamak, doğal kaynakları korumak, gıda güvenliğini ve izlenebilirliği artırmak amacıyla, zararlı kimyasalların kontrollü kullanımı gibi belli standartlara uygun yapılan tarımsal uygulamaları kapsar. Bu yöntemle üretilen ürünler güvenlidir, ancak mutlaka organik değildir.
Organik Tarım: Doğal döngüleri destekleyen, kimyasal gübre ve pestisit kullanmadan, doğaya en az zarar verecek şekilde yapılan bir tarım türüdür. Sadece doğal gübreler, biyolojik mücadele yöntemleri kullanılır; hiçbir yapay katkı maddesi veya genetik müdahale içeren uygulama kabul edilmez.

2. Kimyasal Kullanımı

İyi Tarım: Sınırlı miktarda ve denetimli kimyasal gübre ve pestisit kullanımı serbesttir. Zararlılara karşı biyolojik mücadele de desteklenir, ancak tümüyle zorunlu değildir.
Organik Tarım: Kesinlikle kimyasal gübre ve pestisit kullanımı yasaktır. Sadece doğal kökenli, ekosistemi bozmayan yöntemler kullanılır.

3. Sertifikasyon ve Etiketleme

İyi Tarım: İyi Tarım Uygulamaları sertifikası gerektirir ve ürünlerin izlenebilirliği sağlanır, ancak organik etiket taşımaz.
Organik Tarım: Sıkı bir organik sertifikasyon süreci gerektirir ve “organik ürün” etiketi ile pazarlanır.

4. Çevresel Etki

İyi Tarım: Çevresel etkiyi azaltmaya çalışır, ancak kimyasal maddelerin kontrollü kullanımını desteklediği için çevre üzerindeki etkisi tamamen sıfırlanmaz.
Organik Tarım: Çevre dostu, toprak ve su kaynaklarını koruyan, biyolojik çeşitliliği destekleyen bir yaklaşımdır.

5. Maliyet ve Verimlilik

İyi Tarım: Genellikle daha verimlidir ve daha düşük maliyetlidir, çünkü belirli oranda kimyasal kullanımı verimi artırır.
Organik Tarım: Doğal ve sürdürülebilir yöntemler daha fazla emek ve zaman gerektirebilir, verim düşebilir ve maliyet artabilir.

Özetle, iyi tarım sağlıklı ve güvenilir üretimi hedefleyen ancak kimyasalların kontrollü kullanımına izin veren bir yaklaşımken, organik tarım tamamen doğal yöntemlere dayalı, katı kurallara sahip bir tarım türüdür.