Güncelleme Tarihi: 7 Aralık 2023
Eski Yunancada zevk (hedone) anlamına gelen hedonizm, insanları sadece hazzın ve acının motive ettiğine dayanan kadim ve geniş bir felsefeye dayanıyor. Hedonizm öğretisi, insanların dünyadan zevk almasını amaçlıyor. Hedonizmde ulaşılması gereken nihai noktanın haz olması, kimi zaman bu öğretiyi tartışma konusu olan uç noktalara kadar götürebiliyor.
Hedonizm Ne Demek? Hedonist Ne Demek?
Hedonizm ne demek sorusunu yanıtlamak için önce felsefede hedonizm öğretisinin neyi anlattığını bilmemiz gerekiyor. Felsefede hedonizm, yani hazcılık, hazzın mutlak anlamda iyi olduğunu ve insan eylemlerinin nihai anlamda haz sağlayacak biçimde planlanması gerektiğini anlatıyor. Hedonist felsefeye göre insanın eylemlerini sürekli haz alacak şekilde oluşturması gerekiyor. Hedonizm öğretisinde zevkin doğası gereği iyi, acının ise doğası gereği kötü olduğu düşünülüyor. Hedonist felsefeye göre mutluluk, zevkin acıya üstünlüğünü ifade ediyor.
Peki, hedonist ne demek?
Hedonist, yaşamını hedonizm felsefesine göre sürdürmek anlamına geliyor. Hedonizm felsefesini benimseyen ve yaşamını bu şekilde sürdüren kişilere hedonist adı veriliyor. Hedonizmde zevk acıdan ne kadar uzaksa o kadar mutlu olunduğu düşünülüyor. Bu nedenle bir hedonistin temel dürtüsünün mümkün olduğunda hazzın peşinden koşmak ve acıdan kaçmak çerçevesinde temel bulması gerekiyor.
Hedonizm Türleri ve Örnekleri Nelerdir?
Hedonizm nedir felsefe içindeki bağlamı nasıl anlatılabilir soruları yanıtlandıktan sonra bu felsefenin kendi içindeki farklı özelliklerini inceleyebiliriz. Kirene Okulu’nun kurucusu ve Sokrates’in öğrencisi olan Aristippos’un kurucusu olduğu hedonizm felsefesi, kendi içinde çeşitli türlere ayrılıyor. Hedonizm örnekler ve türler açısından şu şekilde özetlenebilir:
- Nicel Hedonistler: Hazzın niteliğine değil, niceliğine odaklanan akıma nicel hedonist adı veriliyor. Refah için zevkin miktarının önemli olduğunu savunan nicel hedonistler, süre ve yoğunluk gibi haz değişkenlerine odaklanıyor.
- Nitel Hedonistler: Nicel hedonistlerin aksine hazzın kalitesinin önemli olduğunu düşünen nitel hedonistlere göre hazzın kalitesini bilişsel özellikler, bedensel özellikler ve hazzın ahlaki durumu gibi çeşitli değişkenler belirliyor.
- Normatif Hedonistler: Normatif hedonistlere göre insanların hayatlarındaki tek veya ana motivasyon haz olmalıdır. İnsanlar yaşam planlarını hazza ulaşmak motivasyonuyla planlamalıdır.
- Motivasyonel Hedonistler: Motivasyonel hedonistlere göre, insanların günlük yaşamda yaptıkları her ne varsa, altında yatan motivasyon zevke ulaşmak veya acıdan kaçmaktır.
- Egoistik Hedonistler: Egoistik hedonizme göre bir insanın herhangi bir karar alırken önemsemesi gereken tek konu kendi zevkidir.
- Altruistik Hedonistler: Altruistik hedonizme göre bir karar veya eylemin ahlaki açıdan uygun olup olmadığına hüküm vermenin tek yolu, bu karar veya eylemin tüm insanlar için haz yaratıp yaratmadığına dikkat etmektir.
Hedonizm Üzerine Eleştiriler
Hedonizmin haz üzerine kurulu bir felsefe olması, onu tarih boyunca çeşitli eleştirilerin hedefi haline getirdi. Kısa vadeli odaklar, haz bağımlılığı ve sağlıksız davranışlar, ahlaki belirsizlik, egoizm ve bencillik, sosyal sorumluluğun ihmali, sürdürülebilirlik sorunları ve psikolojik sağlık riskleri hedonizmin en çok eleştirildiği noktalar arasında bulunuyor. Bununla birlikte hedonizm aslında sadece uç haz aktiviteleri ve sağlıksız davranışlar ile ilişkilendirilmemeli, çünkü aslında birçok kişi için hazzın tanımı birbirinden oldukça farklı.
Kişiyi ruhsal anlamda zenginleştiren iyi bir kitap okumak, bir ormanda kuş sesleri eşliğinde yürüyüş yapmak, arkadaşlarla keyifli bir sohbet, sanat ve kültür aktiviteleri, seyahat ve insanlar arasındaki duygusal bağlantılar insanlara verdiği haz ile hedonist felsefeye uyan eylemler arasında.
Hedonizm Temsilcileri Kimlerdir?
Hedonizmin en önemli iki temsilcisi Sokrates’in öğrencisi olan Aristippos ve Epikürcülük öğretisinin kurucusu olan Epikuros‘tur. Aynı zamanda Kirene Okulu’nun da kurucusu olan Aristippos’a göre haz mutluluk ile eşdeğerdir ve tüm insanlar anlık zevklerin peşinden gitmelidir.
- Aristippos anlayışına göre fiziksel hazlar manevi hazların önüne geçebilir, bunun sebebi ise fiziksel hazların daha somut olmasıdır. Bu görüş, anlık hazlara ulaşmak için ilerisi düşünülmemiş adımlar atılmasına sebep olabileceği için eleştirilir. Halbuki Aristippos için bir şey haz veriyorsa iyi, vermiyorsa kötüdür ve ahlaki ikilemler bu görüş içinde kendine yer bulmaz.
- Epikürcülük kurucusu olan Epikuros ise normatif hedonizm anlayışını savunur. Epikuros’a göre mutluluk, bedensel ve zihinsel acıların olmamasıdır. Buna, en temel ihtiyaçların dışında herhangi bir şeye yönelik arzu duymak da dahildir. Epikuros’a göre daha fazlası ya da daha iyisi için gerek olmayan bir ihtiyaç duymak, karşılanması zor arzulara yol açar. Bu arzular acıya sebep olur ve dolayısıyla hedonizmin savunduğu mutluluk anlayışına da ters düşer. Epikuros’a göre, insan ne kadar varlıklı olursa olsun, daha fazlasına duyduğu arzu onun mutlu ve huzurlu bir yaşam sürmesinin önüne geçer.
Hedonizmin en önemli temsilcileri olan bu iki ismin yanında tarih boyunca pek çok sanatçı ve düşünür eserlerinde ya da görüşlerinde hedonizm felsefesine yer vermiştir. Oscar Wilde, Dorian Gray’in Portresi’nde karakterlerinin ağzından hedonizm felsefesinin temel bileşenlerine atıfta bulunmuş; William James, Sigmund Freud, Jeremy Bentham, John Stuart Mill ve (bir yoruma göre) Charles Darwin bile Motivasyonel Hedonizmin çeşitlerini savunmuşlardır.
Kapak Fotoğrafı: Flickr | Gandalf’s Gallery
