Tarihin en büyük satranç ustaları denildiğinde herkes kendine ait bir liste oluşturuyor. Fakat listeyi kim yaparsa yapsın, üst sıralarda yerini koruyan bazı isimler dikkat çekiyor. En iyi satranç oyuncuları arasında yer alan bu isimler, satrancı öyle bir oynuyor ki her masaya oturduklarında izleyenleri mest eden hareketler yapmayı başarabiliyor. İşte keskin zekaları ile öne çıkan tarihin en büyük satranç oyuncuları listemiz..
En Büyük Satranç Oyuncuları
Uzmanlara göre dünyanın en büyük satranç oyuncuları listesi oluşturulurken geçmişten günümüze sürekli değişen oyunun dinamikleri göz önüne alınmalı. Özellikle son dönemde yüksek işlem gücüne sahip bilgisayarların insanların çok önüne geçerek eğitimlerde ve antrenmanlarda kullanılabiliyor olması, satrancı büyük ölçüde değiştirdi. Bu sebeple 1900’lerin başında oynanan bir satranç oyunuyla 2022 yılında gerçekleştirilen Dünya Satranç Şampiyonası arasında bariz bir kalite farkı var. En iyi satranç oyuncuları değerlendirilirken dönemdaşlarına karşı olan başarıları, oyuna getirdikleri yenilikler ve stratejik düşünme yetenekleri değerlendirilmeli.
Bobby Fischer | 1943-2008
Çoğu kişiye göre en iyi satranç oyuncusu olarak adlandırılan Bobby Fischer, Amerika’nın tarihinde çıkardığı ilk ve tek Dünya Satranç Şampiyonu. Soğuk Savaş döneminde SSCB ve Amerika arasındaki güç yarışı her alanda devam ediyordu. Sovyetlerin satrançtaki dominasyonunu tek başına bitiren Fischer, satranç tarihine damga vurmayı başardı. Bobby Fischer, günümüzün modern teknolojisi sayesinde incelenen oyunlarında yapılan analizlere göre her zaman en doğru hamleyi yapıyordu.
1975 yılında unvanını korumak için Anatoly Karpov ile çıkacağı maçta FIDE’den maçın oynanabilmesi için bazı şartların yerine getirilmesini istedi. FIDE Bobby Fischer’ın isteklerini kabul etmeyince unvan maçına çıkmaktan vazgeçerek satrançtan elini ayağını çekti. Yaşamının son yıllarına doğru yalnızca kendi icat ettiği “Fischer Satrancı” ya da daha bilinen adıyla Satranç960 oynadı. Vatandaşı olduğu Amerika’ya karşı yaptığı açıklamalar sonrası vatandaşlıktan çıkarılan Fischer, uzun süre boyunca kendisine komplo kurulduğunu söylemesi sebebiyle akıl hastası ilan edildi. 2008 yılında İzlanda vatandaşı olarak hayatını kaybetti.
Boris Spassky
Devden bahsettiysek, rakibinden de bahsetmemiz gerekir. Çoğu kişiye göre Sovyetlerin yetiştirdiği en iyi satranç ustaları arasında yer alan Boris Spassky, 1937 yılında doğdu. Daha genç yaşta satranca karşı ilgisini fark eden ailesi, onu devlet destekli satranç okullarına yazdırdı. Yaşıtlarına karşı üstünlüğü ile öne çıkan küçük Boris, kısa sürede satranç basamaklarını tırmandı. 18 yaşında Dünya Gençler Satranç Şampiyonu olarak büyük usta unvanını kazandı. 1969 yılında Tigran Petrosian’ı yenerek Dünya Satranç Şampiyonu oldu. Yalnızca 3 yıl koruyabildiği bu unvanı 1972 yılında efsanevi oyuncu Bobby Fischer’a kaybetti.
Kimilerine göre Boris Spassky’nin Fischer’a karşı büyük bir kazanma şansı vardı. Fakat Fischer’ın demir gibi sağlam iradesi, başlangıçta 2-0 önde olmasına rağmen Boris’e galip geldi. Uzmanlara göre Bobby Fischer’ın maç hakkındaki istekleri Boris’i hem psikolojik hem de fiziksel anlamda yormuştu. 1992 yılında gizlice yapılan özel bir karşılaşmada eski rakibi Fischer’a meydan okudu. 1973’teki sonuca benzer bir şekilde 10-5 kaybeden Spassky, satranç sahnesinden yavaş yavaş çekilmeye başladı. Onun belki de en büyük şanssızlığı, Bobby Fischer gibi bir adamla aynı tarihte satranç oynamasıydı.
Garry Kasparov
Satranç dendiğinde ilk akla gelen oyunculardan biri olmayı başaran Garry Kasparov, Karpov sonrası dönemi tek başına domine etmesiyle çoğu kişi için tarihin en büyük satranç ustaları listesinde ilk 3 sırada yerini kazandı. 1963 yılında doğan efsanevi oyuncu, daha 13 yaşındayken 1976 ELO puanına ulaşmasıyla Sovyet ustaların ilgisini çekti. Eski Dünya Satranç Şampiyonu Mihail Botvinnik’in okulunda eğitim alan Garry Kasparov, önce Sovyet Gençler Şampiyonasını, daha sonra Dünya Gençler Şampiyonasını kazandı.
Başarılarından yalnızca dört sene sonra adaylar turnuvasından alnının akıyla çıkan Kasparov, Sovyetlerin gelmiş geçmiş en güçlü oyuncularından Anatoly Karpov’un karşısına şampiyonluk maçı için dikildi. Çekişmeli geçen maçlar sonrasında Karpov 5-3 öne geçti. Fakat iki oyuncu da kendisini çok yorduğu için sağlık durumları iyiye gitmiyordu. Bu sebeple satranç tarihinde ilk defa Dünya Satranç Şampiyonası ertelendi.
1985 yılında yeniden düzenlenen maçlarda rakibi Karpov’u 13-11 yenerek Dünya Satranç Şampiyonu oldu. Üstelik bu başarıyı kazandığında yalnızca 22 yaşındaydı. 15 yıl boyunca unvanını koruyan büyük usta, 2000 yılında vatandaşı Vladimir Kramnik’e karşı kaybetti. Daha sonrasında katıldığı şampiyonalarda kayda değer bir başarı elde edemedi ve 2005 yılında satrancı bıraktığını açıkladı.
Anatoly Karpov
Aşılmaz bir kale gibi savunmasıyla bilinen Anatoly Karpov, çoğu kişiye göre gelmiş geçmiş en istikrarlı oyuna sahip satranç ustaları arasında yer alıyor. 1951 yılında SSCB’nin küçük şehirlerinden Zlatoust’ta doğan Karpov, daha dört yaşındayken satranç oynamayı öğrendi. 12 yaşında gösterdiği büyük başarı sebebiyle Botvinnik’in satranç okuluna seçildi. O dönemlerde ünlü oyuncu Botvinnik, Karpov hakkında “Çocuğun satranç hakkında hiçbir fikri yok. Bu meslekte onun için bir gelecek bulunmuyor.” dedi.
Kısa sürede hocasını haksız çıkaran genç Karpov, 20 yaşında büyük usta oldu. Özellikle rakiplerini terleten ve hata yapmaya sürükleyen güçlü savunmasıyla nam saldı. 1975 yılında Adaylar Turnuvası’nı kazanmasına rağmen dönemin şampiyonu Bobby Fischer, Karpov’un karşısına çıkmayı reddedince Dünya Satranç Şampiyonu oldu. 10 yıl boyunca unvanını korudu. Anatoly Karpov, çoğu otoriteye göre tarihin en iyi satranç oyuncuları listesinde ilk beş içerisinde yer aldı.
José Raúl Capablanca | 1888 – 1942
José Raúl Capablanca, 1888 yılında Küba’da dünyaya geldi. Dört yaşında başladığı satranç serüveninde dönemin Küba Satranç Şampiyonu J. Corzo’yu resmi olmayan bir maçta yenerek yeteneğini kanıtladı. Satranç basamaklarını hızla tırmanan Capablanca, konumsal oyunların ustalarından biri olarak anılıyordu. Çoğu kişiye göre doğuştan bir yeteneğe sahip olan Capablanca, satranca diğer oyuncular kadar çalışmamasına rağmen maçlardan ezici üstünlükle ayrılıyordu.
Capablanca’nın 1910’lu yıllara gelindiğinde önemli turnuvalarda büyük başarılar elde etmesi, satranç camiasında parlamasıyla sonuçlandı. 1911 yılında Lasker ile şampiyonluk maçına çıkmaya hak kazandı. Fakat Lasker’in karşılaşmayı 30 maçla sınırlandırmasını kabul etmedi. Capablanca’nın unvan için 10 yıl beklemesi gerekti.
Birinci Dünya Savaşı sonrası 1921 yılında tekrar Lasker’in karşısına çıkan Capablanca, henüz maçlar bitmemesine rağmen Lasker’in çekilme kararıyla Dünya Satranç Şampiyonu oldu. 27 yıl unvanını koruyan Lasker’i daha maçlar bitmeden pes ettirmesi satranç camiasını şoka uğrattı. 1921 yılından sonra çıktığı karşılaşmalarda çok az kaybetmesi sebebiyle “satranç makinesi” olarak adlandırıldı. Bu dönemde kendisine güveni artan Capablanca, dönemdaşlarının kendisinden çok daha zayıf olduğu gibi yanlış bir düşünceye kapıldı. 1927 yılında Capablanca’yı devirmek amacıyla çok iyi hazırlanan Alekhine, ünlü büyük ustayı yenerek unvanın yeni sahibi oldu.
1942 yılında vefat eden Capablanca, satranca kazandırdığı kuramlar ve başlangıç için yazdığı kitaplar ile arkasında büyük bir miras bıraktı.
Mihail Tal | 1936-1992
Riga Sihirbazı olarak adlandırılan Mihail Tal, Letonya’nın Riga şehrinde 1936 yılında dünyaya geldi. Henüz yedi yaşındayken satranca ilgisi olan babasının verdiği dersler sayesinde satranç oynamaya başladı. Okul döneminde Sovyetlerin satranç merkezleri arasında yer alan Öncüler Sarayına kaydolarak satrancını geliştirmeye devam etti. Satranç basamaklarını üçer beşer tırmanan Tal, önce 1954 yılında usta unvanını kazandı ve daha sonra 1957 yılında Botvinnik, Petrosian ve Keres gibi dönemin devleri arasından sıyrılarak SSCB Şampiyonu oldu. Bu başarısı ona büyük usta unvanını getirdi.
Atağa yönelik oyun anlayışıyla öne çıkan Mihail Tal, kısa sürede satranç camiasında büyük ilgi çekti. Maçlarda bazen öyle hamleler yapıyordu ki rakipleri Tal’in tuzağına düştüğünü düşünerek hata yapıyordu. Sezgisel olarak yaptığı fedalar, birçok satranç tutkununun Tal’in oyunlarını en iyi satranç oyunları arasına koymasına neden oldu.
Tal, 1959 yılında Adaylar Tunuvası’nı kazandı ve aynı yıl dönemin Dünya Satranç Şampiyonu Botvinnik’in karşısına çıktı. Maçları kazanmayı başaran Mihail Tal, 6. Dünya Şampiyonu oldu. Kariyerinin son dönemlerinde hastalıkları sebebiyle oyununda büyük bir düşüş yaşadı. 1992 yılında böbrek yetmezliği sebebiyle vefat etti. Çoğu kişiye göre göze en çok zevk veren oyunculardan biri olan Mihail Tal, satranç tarihine adını altın harflerle yazdırdı.
Magnus Carlsen
Satranç tarihinin en büyük oyuncuları listemizde geldik günümüzün bölüm sonu canavarına: Magnus Carlsen! Birçok kişiye göre şimdiye kadar saydığımız satranç ustaları arasında en iyi olarak görülen Magnus Carlsen, 1990 yılında dünyaya geldi. Satrancın en çekişmeli olduğu ve değişim geçirdiği tarihlerde oyunu öğrenmeye başlayan küçük Magnus, kısa sürede ezici üstünlüğü sayesinde yaşıtlarından sıyrıldı. 2004 yılında yalnızca 13,5 yaşındayken tarihin en genç üçüncü büyük ustası oldu.
Kısa sürede yükselen genç deha, Ocak 2013’te daha henüz Dünya Satranç Şampiyonu unvanını elde etmemişken 2861 ELO puanına ulaşarak tarihin en fazla puana sahip satranç oyuncusu oldu. Bu başarının ardından Viswanathan Anand’a karşı çıktığı unvan maçında başarılı olması kimseyi şaşırtmadı. 2013 yılında Dünya Satranç Şampiyonu olduktan sonra 2014, 2016, 2018 ve 2021 yıllarında rakiplerine karşı rahat bir şekilde unvanını koruyan Magnus Carlsen, yaşayan en iyi satranç oyuncusu olarak değerlendiriliyor. Carlsen, çoğu kişiye göre Capablanca ve Karpov’un mükemmel birlikteliğine sahip çok güçlü bir oyun kavrayışına sahip.
Magnus Carlsen’e göre rakipleri kendisine kıyasla çok daha zayıf bir oyuna sahip. Carlsen, 2022 Temmuz ayında düzenlenen Adaylar Turnuvası’yla ilgili, eğer yükselen genç yetenek Alireza Firouzja turnuvayı kazanmazsa unvan maçına çıkmayacağını açıkladı.
