Growth Mindset ve Fixed Mindset Nedir?

Growth Mindset ve Fixed Mindset Nedir?

Tarih boyunca alışkanlıklarımızı değiştiren, davranışlarımızın şekillenmesine sebep olan insanlar olmuştur. Başarılı ya da idealist olarak adlandırdığımız, toplumların değişimine etki eden insanların yaşadığı coğrafya ve aldığı eğitim farklılık gösterse de hepsinin ortak yönü sabit zihniyete (fixed mindset) değil, gelişmiş bir zihniyete (growth mindset) sahip olmalarıdır. Tüm zorluklara rağmen iş ve özel hayatlarında gelişim gösteren insanların zihin yapıları, değişen koşullara uyum gösterebilme kapasitesine sahiptir. 

Gelişmiş Zihniyet Nedir? (Growth Mindset)

Growth Mindset ve Fixed Mindset Nedir?

Fotoğraf: Jukan Tateisi

Gelişmiş zihniyet, insanın kendi alışkanlık ve düşünce yapısına bağlı kalmadan yeteneklerini, karakterini ve yaratıcılığını geliştirebilmesidir. Gelişmiş zihniyetin detaylarını “Mindset: The New Psychology Of Success” kitabıyla da açıklayan (“Developing a Growth Mindset” videosuna bu adresten ulaşabilirsiniz) Stanford Üniversitesi profesörü Carol Dweck, growth mindset teorisini ortaya atan psikologdur. Dweck, otuz yıl başarılı insanların hayatlarını inceledikten sonra zorlukla karşılaşan farklı yaşlarda çocukların tepkilerini inceleyerek sabit ve gelişmiş zihniyet kavramlarını tanımlamıştır. Yeteneklerinin değişemez ve gelişemez olduğuna inanan çocukları sabit zihniyetli; zorluklar karşısında pes etmeyen aksine üzerine giden çocukları da gelişmiş zihniyetli olarak değerlendirmiştir. 

Özetle, “growth mindset” yani gelişim odaklı zihinler; zorluklar karşısında yılmayan, çaba göstererek gelişebileceklerini düşünen insanlardır. En önemlisi de hata yapmaktan çekinmez, mücadeleye devam ederler. 

Merak ve yeni deneyimlere duyduğumuz iştah, -bazı konularda çekimserlik göstersek de- aslında hepimizin doğuştan getirdiği bir özelliktir. Ancak zamanla merakın yerine hata yapma korkusu, çabanın yerini de “yeteneği yok” önyargısı alır. “Sıradan Olmanın Üstünlüğü” (The Mundanity of Excellence) olarak çevrilen ve yüzme yarışçılarının yaşamlarını inceleyen çalışma; yetenek yerine çabayı yücelterek başarının ve üstün performansın aslında öğrenilmiş ve geliştirilmiş alışkanlıklardan ibaret olduğunu söyler ve her bir yarışçının gelişmiş zihniyete sahip olduğunu gösterir. Buna karşın; sabit zihniyet zekanın değişmez olduğuna inanır.  

Sabit Zihniyet Nedir?

Growth Mindset ve Fixed Mindset Nedir?

Fotoğraf: Estee Janssens

Sabit zihniyet gelişimin mümkün olmadığına, yeteneğin sadece doğuştan geldiğine ve değiştirilemez olduğuna inanan zihniyettir. Kısacası sabit zihniyet öğrenmeye açık olmayan bir zihin kalıbıdır. Diğer adı fixed mindset olan sabit zihne sahip insanlar hata yapmaktan çekinirler, başarısızlıkları için bir bahane bulurlar ve sorumluluk almaktan kaçarlar. Mesleki başarı açısından geleceğin yetkinliği olarak görülen “öğrenmeye açıklık” konusunda zorluk çekerler. Sabit zihniyet, öz güven eksikliğine sebep olacağı için kişi çoğu durumda kendini kanıtlamaya çalışır. 

Gelişim zihniyeti ve sabit zihniyet arasındaki farkı beş madde ile toparlayabiliriz.

  • Sabit zihniyet değişikliği kabul etmez, gelişmiş değişimi kucaklar.
  • Sabit zihniyet herhangi bir engelde pes eder; engele rağmen vazgeçmez.
  • Sabit zihin çabayı nafile, gelişmiş zihin ise gizeme yolculuk olarak görür.
  • Sabit zihin eleştiri duymayı sevmez; gelişmiş zihniyet eleştiriyi öğrenmek için bir şans olarak görür.
  • Sabit zihniyet başkalarının başarısını tehdit olarak algılar; gelişmiş zihin diğerlerinin başarısından ilham alır.

Sabit zihniyet ve gelişim zihniyeti; özellikle çocuk pedagojisinin de incelediği konulardan biridir. Çoğu çocuk psikoloğu; zeka ve yeteneğin değil, çocuklarda çabanın ve gelişim süreçlerinin mühim olduğunu vurgular. 

Sabit Bir Zihinden Gelişmiş Zihne Nasıl Geçilir?

Growth Mindset ve Fixed Mindset Nedir?

Fotoğraf: Suzanne Williams

Gelişmiş bir zihne sahip olmak bir anlamda zihni oto pilottan çıkarmak anlamına gelir. Negatif durumlarda bile olumlu bir bakış açısına sahip olmanızı sağlayacak, güçlü bir karaktere sahip olmanızın önünü açacak gelişmiş zihne sahip olmanın bazı yollarını aşağıdaki gibi bulabilirsiniz.

  • Nöroplastisiteyi geliştirmek için mindfulness egzersizlerine önem verin.
  • Sonuç yerine süreci yüceltin.
  • “Anlam” kelimesinin önemini hayatınızın her alanına taşıyın, neden sorusunun cevabını yaptığınız her işte aramaya çalışın.
  • Hata yapmaktan korkmayın.
  • Çabayı ve azmi yetenekten daha üstte konumlandırın.
  • Zorlukları gelişiminiz için bir fırsat olarak görün.
  • Diğerlerinin onayını almaktan vazgeçin.
  • Carol Dweck’in videosundan öğrenebileceğiniz “daha değil” tekniğini uygulayın. Çabaladığınız zaman kendinize, becerinizi “henüz” geliştirmeye başladığını hatırlatın.

Kapak Fotoğrafı: Luke Carliff