Güncelleme Tarihi: 12 Aralık 2023
Yılbaşı dönemi, pek çoğumuz için senenin en güzel dönemlerinden biri… Işıltılı sokaklar, süslü evler, közde kestaneler, sıcacık salepler veya dumanı tüten çikolatalı sütler… Bu keyfi yaşarken sorumlu tüketim alışkanlıklarımız doğrultusunda seçimler yapmaya devam edelim mi, ne dersiniz?
Yılbaşı, sürdürülebilir yaşam çerçevesindeki sorumlu ve ilkeli tüketim alışkanlıklarımızı değiştirmek zorunda değil. Sıfır atık ve sürdürülebilir bir yılbaşı mümkün! Üstelik hediyeden sofra düzenine, süslemelerden menüye kadar…
Yılbaşı İstisna mı?
Yeni bir yıla başlamanın heyecanı ve umuduyla yaptığımız yılbaşı hazırlıkları, yılbaşı süsleri, yılbaşı hediyeleri ve hatta yılbaşı sofrası bile ekoloji dostu yaklaşımımızı yansıtabileceğimiz alanlar. Yılbaşı kutlamalarının hediye ambalajlarıyla, kullan-at süslemelerle, yılbaşı sofrasındaki israfla yani atıkla eş anlamlı olmasını hiçbirimiz istemiyoruz. Noel’i ve yılbaşını kutlayan ülkelerde, normal dönemlere kıyasla atık hacminde %20 oranında artış yaşanıyor. Bizim gibi yalnızca yılbaşını kutlayan ülkelerde ise bu oran %15 civarında.
O zaman yılbaşını kutlarken çevre üzerindeki etkimizi asgariye indirmek için ne yapabiliriz? Bu soruyu sorarken en az bu soru kadar önemli başka bir boyut daha var: Yakınlarımızla geçirdiğimiz bu güzel zamanlara yeniden anlam vermek! Paylaşmayı, deneyimi ve ev yapımını merkeze koyarak keyifli ve içimize sinen bir yılbaşı kutlayabiliriz. Üstelik hem çevreye saygılı hem de kaybolduğu için hayıflandığımız değerlerin sıcaklığıyla… O zaman sorumlu yılbaşı bizi bekliyor!
Neler Yapabiliriz?
Şöyle bir yılbaşı sürecini düşündüğümüzde hediyeler, yılbaşı ağacı, yılbaşı sofrası ve yılbaşı menüsü ile yılbaşı süslemeleri en önemli başlıklar herhalde…
Hediye: Sıfır Atık, Sürdürülebilir ve Kişiye Özel
Geleneksel hediye anlayışından vazgeçme zamanı! Hem hediye aldığımız kişi sayısı anlamında hem de aldığımız hediyelerin ekolojik maliyeti anlamında.
Herkese ayrı ayrı hediye almak yerine örneğin güzel bir restoranda tüm aileyi bir araya getiren bir akşam yemeği düzenleyebiliriz.
Herkes herkese hediye verecek diye bir mecburiyet yok. Önemli olan bu ışıltılı dönemi keyifle geçirmek… Aralık ayı içerisinde bir kura düzenleyip herkesin bir adet hediye vermesini ve almasını sağlayabiliriz. Önemli olan kucak dolusu hediyeler taşımaktansa kucak dolusu umut, coşku ve paylaşımla yeni yılı karşılamak!
Dahası yeni yıl atıklarını azaltmanın en basit yolu; materyal hediyeler almaktansa deneyim hediye etmek. O kadar çok seçenek var ki: Güzel bir cam atölyesi, bir kütüphane üyeliği, masaj, bakım, doğada yürüyüş gibi pek çok etkinlik seçeneğini değerlendirebiliriz. Bunun yanında yılı iyilikle bitirmek istersek hediye almak yerine yakınlarımız için onların adına hayır işleri yapabiliriz. Bir çevre derneğine veya çocukların eğitimiyle ilgilenen bir vakfa bağış gibi…
Bu ihtimaller sizin için mümkün değilse ve hediye vermek durumundaysanız sürdürülebilir alternatifler sizleri bekliyor.
Ev yapımı hediyeler
Camda kurabiyeler, reçeller, granolalar mesela… Ya da evde yaptığınız kozmetik ürünleri veya mumlar… Bunları vereceğiniz kişinin zevkine göre kişiye özel hale de getirebiliriz. Örneğin parafin içerikli bir mum yerine balmumundan yapılmış, yenilebilir kalitede güzel bir mumu hediye seçeneği olarak değerlendirebiliriz. Böylelikle hem temiz ve sürdürülebilir üretim yapan bir üreticiyi desteklemiş oluruz hem de hediye aldığımız kişinin yaşadığı veya çalıştığı ortamı zararlı kimyasallara boğmadan gönül rahatlığıyla kullanmasını sağlarız. Bu ev yapımı hediyeleri hazırlarken evde çocuklar varsa onlardan yardım alabiliriz. Hem çocukların becerilerini destekler ve ihtiyaçlarını doğal seçimlerle karşılamalarını teşvik etmiş oluruz hem de aralık ayını tam bir kutlama ayı haline getiririz!
Sürdürülebilirlik ve sıfır atık giriş kiti
Matara, yıkanabilir mendiller, kitaplar, bez çantalar, sıfır atık güzellik ürünleri gibi seçeneklerle kendi hediyelerimizi oluşturabiliriz. Hediyelerimizi seçerken el işi ürünleri ve tasarımcıların ürünlerini tercih edebiliriz. Bu tercihimiz aynı zamanda sorumlu üretim yapanların, zanaatkarların ve sanatçıların yerel ölçekte desteklenmesine karşılık gelir. Buna ek olarak eğer imkân varsa hediye seçimlerimizi ikinci el mağazalardan yapmaya özen gösterebiliriz.
Hediye seçerken ileri dönüşüm hep aklımızda olsun. Eski malzemelerin toplanıp yeniden hayata kazandırıldığı seçenekleri tercih edebiliriz veya sürdürülebilir üretimden gelen ve döngüsel olarak ileri dönüştürülebilecek hediye seçimleri yapabiliriz.
Sıfır atık ambalajlar
Plastik ambalajlar kullanmak zaten konumuzun dışında! Elimizden geldiğince kâğıt ambalajları da kullanmamaya gayret edebiliriz. Unutmayalım ki bu kâğıt ambalajların, jüt iplerin veya diğer görece doğa dostu ambalajların da doğaya bir maliyeti var. E o zaman ne yapacağız? Hediyelerimizi öylece mi vereceğiz?
Elbette hayır… Amacımız, hediyelerimizi heyecanlı ve keyifli biçimde sevdiklerimizle paylaşırken geri dönüşüm çöpümüzü doldurmamak. Bez çantalar, evde zaten var olan çeşitli kumaş keseler, eski eşarplar (Furoshiki metodu) ve diğer renkli kumaşlar… Özenle ve çevre duyarlılığıyla seçtiğiniz hediyeleri aynı özen ve duyarlılıkla sevdiklerinize ulaştırmak ve ulaştırırken de kendi zevkinizi ve hassasiyetinizi yansıtmak size de iyi gelmiyor mu?
Yılbaşı Ağacı ve Süslemeler: Bir Ağacın Dibinde Yeni Seneyi Karşılamak
Yılbaşı ağacının hikayesi çok uzun bir geçmişe dayanıyor ve farklı zamanlarda farklı coğrafyalarda bu geleneğe rastlanıyor. Yılbaşı ağacı deyince akla ladin geliyor. Ladin, doğumu ve yeniden başlamayı temsil ediyor. Böyle hoş bir temsili iyilikle korumak gerek diye düşünmeden edemiyor insan. Bu nedenle ülkemizde iyi ki gerçek yılbaşı ağacı pek tercih edilmiyor.
Plastik ve diğer materyallerden yapılan yılbaşı ağaçları da maalesef yeni yıl umudunu pek temsil etmiyor. Öncelikle herhangi bir şekilde bu ağaçların geri dönüşmesi mümkün değil! Buna ek olarak Asya’daki ucuz ham madde ve emek piyasalarından bize ulaştırılıyor. Bu nedenle bu ağaçların pek de temiz bir umudu taşıdıkları söylenemez.
Öyleyse ne yapalım?
- Evimizdeki büyük bir yeşil bitkiyi yılbaşı ağacı olarak belirleyebiliriz.
- Yılbaşı ağacımızı kullanılmış paletlerden yapabiliriz.
- Yılbaşı ağacımızı evimizin çevresinde ve parklarda yaptığınız bir yürüyüş sonrası topladığınız ağaç dallarından yapabiliriz.
- Kumaş bir ağaç tasarlayıp evinize asabilirsiniz.
Yılbaşı ağacımızı ve evimizi süslerken kullandığımız materyallere de dikkat etmek gerekir. Elbette en kıymetli süsler evde yapılanlar… Tüm ailenin bir araya gelip ürettiği ve türettiği saatlerden kalan güzel objeler. Kumaşlar, kozalaklar, karanfil, kuru meyveler, vb. yaratıcılıkla buluşmayı bekliyor. Rengarenk kumaş toplar, boyanmış kozalaklar, ipe takılmış kurabiyeler, balmumu objeler… Hatta bir adım ileriye gidip kil hamurundan üzeri delikli toplar yapabilirsiniz. Bu topların içine lavanta, karanfil, ada çayı gibi evinizi tüm ay boyunca mis gibi kokutacak baharatlar veya otlar koyabilirsiniz. Biraz doğanın içinden düşününce insanın aklına bir sürü fikir geliyor.
Yılbaşı Sofrası: Seneyi Bir Ziyafetle Bitirmek
Yılbaşı kutlaması deyince yılbaşı yemeğinin yeri önemli. Hem sofra düzeninin ve süslemelerinin hem de yemeklerimizin bu güzel kutlamaya uygun olmasını istiyoruz. Bu demek değildir ki sürdürülebilir olandan vazgeçeceğiz veya soframızda israfa izin vereceğiz.
Güzel bir masa, öncelikle özenli bir masadır. Bu özeni tabak ve bardaklarımızla, kumaş peçetelerimizle yansıtabiliriz. Sorumlu süslemelerle masamıza küçük detaylar katabiliriz. Burada kastettiğimiz yeni takımlar, peçeteler, süsler almak değil. Tam aksine evimizde olanları samimiyetle ve özenle sevdiklerimizle paylaşmak. Bu nedenle bu güzel sofrayı hazırlarken yılbaşı keyfimizi kaçıracak tek kullanımlık tabaklardan, bardaklardan, peçetelerden ve çatal kaşıklardan kurtulmamız önem taşıyor. Ev yapımı yemeklerle donatılmış bir sofra zaten ziyafetin ta kendisi!
Basit ama lezzetli tarifler deneyebilir, unutulmuş lezzetleri yeniden masalarımıza taşıyabiliriz. Ziyafetimizi ekolojik talana dönüştürmemek için sıfır atık mutfak ilkelerinden uzaklaşmadan temel olarak topraktan gelenlerle (hayvansal tüketimi azaltmak) lezzetli bir sofra kurabiliriz.
Bitirirken…
Aslında yukarıda sözünü ettiğimiz noktaların hepsinin ortak bir yönü var. Bu ortak yön, yaptıklarımızın farkına ve keyfine varmak!
Yılbaşını sürdürülebilir, özenli ve kişiye özel hale getirmek, evet eski alışkanlıklarımızı sorgulatıyor. Yıllardan beri süregelen tebrik ve kutlama biçimlerini dönüştürmeyi amaçlıyor. Bu dönüşüm süreci ilk başta bir kısıtlama gibi görünse de aslında bize geniş bir özgürlük alanı sunuyor. Alışkanlıklarımızı gözden geçirme, yeni fikirleri hayatımıza adapte etme ve yeni deneyimler paylaşma vakti. Üstelik önce ekolojik çerçevede sonra da değerlerin korunması anlamında… Bir de bu yönden bakın yılbaşı heyecanına ve umuduna…
