Güncelleme Tarihi: 11 Ocak 2023
“Eylül”, Süryanice “Aylul” adından dilimize girmiş. Aylul ise üzüm demek. Üzüm zamanı, bağ bozumu zamanı, pekmez ve şarap zamanı Eylül… Bir de sonbaharın ilk ayı. Eylül, aynen nisan gibi, bir geçiş ayı…
Hazan mevsiminin ilk günlerini yaşıyoruz. Göçen kuşlar, sonbahara hazırlanan ağaçlar ile üzüm ve zeytin ayındayız. Yarısı yaz, yarısı sonbahar… Orman yangınları, sıcak dalgaları ve Kastamonu’ndaki sel nedeniyle zorlu geçen ağustosun ardından, eylül rüzgarlarının ve yağmurlarının hem doğaya hem kalplerimize serinlik getirmesi dileğiyle…
Bağlarda Şenlik Var!
Fotoğraf: Lasseter Winery
Yazın kuraklığıyla beslenen üzümler, eylülde en tatlı, en olgun zamanında. Üzüm pek çok şey olur: sirke, pekmez, şarap, şıra… Bu salkım salkım, taneli meyve, yaz mevsiminin bereketinin son simgelerinden. Anadolu’nun hem batısındaki hem güneydoğusundaki kadim halklar, eylül ayını bağlarda geçirirmiş.
Batıda Grekler, Rumlar ve Ermeniler, güneydoğuda Süryaniler için üzüm demek, bağbozumu şenlikleri demek. Bağlarda yatıp kalkmak, salkım salkım üzümleri kesmek, şaraplıkları, pekmezlikleri, sirkelikleri ayırmak, üzümleri ağız dolusu yemek, bir araya gelmek ve dev kazanlarda pekmez kaynatmak, şarap için ayrılanları ezmek demek…
Dyonisos şenlikleri denen, Yunan kültüründen Anadolu’ya miras kalan bu şenliklerde üzüm meyvesinin gelişi; geceleri ateşler yakılarak, şaraplar içilerek, üzüm yenerek, şarkılar söylenerek ve dans ederek kutlanır. Yakın zamana kadar Bozcada’da da yapılan bağbozumu şenlikleri yasaklandı ancak biliriz ki bağcılar, eylülü bağlarda geçirecek, yeni üzümleri şarap için hazırlama telaşı başlayacak.
Bağcılar der ki üzüm susuz yazları sever, susuz ve kurak yazlarda en güzel tadını bulur. 2021 yaz mevsimi, hem doğa hem insan adına zorlu bir ay oldu. Ancak 2021’in şaraplarını 2022’de içtiğimizde damaklarımızda pek güzel bir lezzet bırakacak.
21 Eylül: Sonbahar Ekinoksu
Kuzey Yarım Küre’ye kış geliyor. 21 Eylül’de gündüz ve gece süreleri eşitlenecek, günler kısalmaya, geceler uzamaya başlayacak. Dünyanın kuzeyi güneşe sırtını döndükçe serin havaları hissetmeye başlayacağız. Ancak 2021 yılı, daha şimdiden tarihte ölçülen en sıcak yıl olmaya aday. Grönland’a ilk kez bu yıl düşen yağmurlar ve son 350 yıl gerçekleşen hızlı erime, artık gezegenin ikliminin dengelerinin altüst olduğunun habercisi.
Mevsimler güzel, mevsim geçişleri rengarenk, mevsimler doğanın sağlıklı döngüleri… Ancak yakın gelecekte 21 Eylül gibi ekinokslar artık anlamını yitirebilir. Bunun olmaması için iklim krizi ile mücadeleye öncelik ve hız verilmesi gerekiyor.
Eylül Ayında Doğada Neler Oluyor?
Fotoğraf: Yassine Khalf
- Bağlarda üzüm telaşı var. Üzümler kesiliyor, pekmeze, şaraba, sirkeye dönüşmek üzere hazırlanıyor. Bağcılar bağbozumunda. Ziyaret etmek isteyenler Tekirdağ ve Bozcada’daki bağları ziyaret edebilirler.
- Eylül zeytinin de zamanı! Zeytin hasadına başlanıyor. Eylül rüzgarları zeytinleri savurup ağaçtan yere dökmeye başladı mı, zeytinler toplanmaya da başlar. Kurak geçen yaz mevsimi, üzümü olduğu gibi zeytini de tatlandırır. 2021 zeytinleri pek yağlı ve pek lezzetli olacak.
- Leylekler göçe başladı, kışı geçirecekleri Afrika’daki yuvalarına doğru uçuştalar. Yavruları orada büyüyecek ve seneye yine Anadolu’ya dönecekler. Leylekleri göç ederken İstanbul’da görmek mümkün, gözleriniz gökyüzünde olsun.
- Ceviz zamanı! Eylül ortalarına doğru cevizler olgunlaşmış olacak; “ceviz çırpma” zamanı gelecek! Ceviz, en sevdiğim yemiştir, yaş cevizlere siz de doyamayın e mi!
- Ağaçların kışa hazırlanma zamanı da yakın! Eylül ortalarından itibaren yaprakları sarıya dönmeye başlayacak.
- Turnaları unutmamak gerek. Eylül sonundan itibaren Turnalar kuzeydeki yuvalarından kalkıp, soğuğu kanatlarına takıp Anadolu’ya gelecekler. Hesiodos’un İşler ve Günler’de söylediğine göre tohum ekmek için eylülün ilk yağmurlarını beklemek gerekir ama daha da önemlisi, önce bulutların önünden gelen turnaların sesini beklemek gerekir. Turnalar geliyorsa, soğuklar yakındır ve toprak tohuma hazırdır.
