Güncelleme Tarihi: 25 Temmuz 2022
İnsan, gezegendeki yaşamına başladığından beri hep aynı hayali kurdu: Tükenmez kaynaklara sahip olmak. Bu amaç doğrultusunda önce yer altındaki, sonra yüzeydeki kaynakların sınırlarını zorladı. Şu an ise -belki de gelecekten heyecan verici bir haber getirebilecek- gökyüzü kaynaklarını inceliyor. Peki gerçekten tükenmez kaynaklara ulaşmak mümkün mü? Döngüsel ekonomi ve sürdürülebilirlik kavramları “tükenmez” güce ulaşmanın neresinde duruyor?
Döngüsel Ekonomi Nedir?
Döngüsel ekonomi, atık kullanımını en aza indirerek kullanılan kaynakların en faydalı şekilde dönüşebilmesini ve dönüştürülen kaynakların aktif olarak kullanılmasını amaçlayan bir çeşit ekonomik sistemdir.
Döngüsel Ekonominin Amacı Nedir?
Döngüsel ekonominin amacı; kendi kendini döndürebilen ve bunu yaparken halihazırda mevcut bulunan kaynakların kalitesini korumaya devam eden bir piyasa ekosistemi oluşturmaktır. Meydana getirilmesi hedeflenen ekosistem, toplumsal gelişimi önemserken bir yandan da gelişmeye olanak sağlayacak çevreyi korumayı amaçlar.
Fotoğraf: Mathieu Stern
Sürdürülebilirlik Döngüsel Ekonominin Neresinde?
Sürdürülebilirlik, aslında döngüsel ekonominin tam da başlangıç noktası. Döngüsel ekonominin temelini açıklarken bahsedilen “kullanılan kaynakların faydalı şekilde dönüşümü” ilkesi, bizlere ilk ipucunu veriyor. Bu ekonomik model, bir ürünün geçirdiği yolculuğun tamamının sürdürülebilir olmasını amaçladığından ürünlerin dizaynı, lojistik süreçleri ve üretim anındaki farkındalık için bütünsel bir çalışma yürütmeyi hedefliyor.
Döngüsel Ekonomi Neden Önemli?
Halihazırda yaygın olarak benimsenen ekonomik modellerin çoğu, ürünü “al-yap-at” mantığına uygun olarak üretiyor. Al-yap-at mantığında, elde edilecek ürünün ham maddesi çıkarılıyor ve bu ham maddeden “tüketimi” tetikleyen, “süslenmiş” ürün göz boyayacak şekilde piyasaya sürülüyor. Belli bir kullanım ömrü belirlenerek üretilen ürün, bir süre sonra ihtiyaçlarımıza cevap veremez oluyor ve yenilenmesi gerekiyor. Yenilenmesi noktasında, ürünün onarılması ya da güncellenmesi çoğunlukla mümkün olmuyor. Bu nedenle, ürün her seferinde yeni bir taneyle değiştiriliyor ve bu durum artık hem çevreye olan zararı hem de uzun vadeli ekonomik sıkıntılar sebebiyle pek de akılcı görünmüyor. İşte bu durumda, artık kullanım ömrü dolan ürünün bir kenara atılması yerine, o ürünün dönüştürülerek enerji kaynaklarından tasarruf sağlanması noktasında döngüsel ekonomi devreye giriyor.
Fotoğraf: Edward Howell
Döngüsel Ekonominin Faydaları Neler?
Kaynak kullanımını azaltmaya çalışan ve elde olanı dönüştürerek kullanmayı kapsayan bir anlayış olan döngüsel ekonominin faydalı yanları beş başlıkta şöyle sıralanıyor:
- Önemli kaynak tasarrufu
- Ekonomik büyüme/istihdam artışı
- Daha az sera gazı tüketimi
- Sürdürülebilir yenilikçi fikirlerin piyasada yer edinebilmesi şansı
- Doğal rezervlerin korunması
Türkiye Döngüsel Ekonominin Neresinde?
Türkiye, döngüsel ekonomi modelinde daha çok “temiz üretim” kısmında çalışıyor. Mevcut çevre koruma kanununa göre hareket edilmeye çalışılarak kurumlar, temiz üretim ve tüketime teşvik ediliyor. Atık yönetimi, su kontrolleri ve sanayi kaynaklı hava kirliliği noktalarında, “yıllık plan yapma” gibi uygulamalar şart koşularak kaynak tüketiminin azaltılması hedefleniyor. Bunun yanında, tekstil sektörünün yıkıcı etkilerinin önüne geçmek için temiz üretim ve dönüştürülebilir kaynak kullanımının desteklenmesinin yanında, eko-etiket sistemine de geçilmiş.
Mevzuatlar ve kanunlar dışında, en yaygın geri dönüşüm projesi “Sıfır Atık” olarak adlandırılıyor. Bu projenin amacı; sıfır atık bilincinin Türkiye’de yaygınlaşması ve tekrar kullanılabilir ambalajlar için depozito uygulamasının uygulamaya konulması. Projenin benimsenmesi için halkın gün içinde çoğunlukla zaman geçirdiği, okul, hastane, havaalanı, iş merkezleri ve alışveriş merkezlerine atık ayrıştırma kutuları yerleştirilmiş ve bununla halkın geri dönüşüme direkt katılması amaçlanıyor.
Bir Döngüsel Ekonomi Uygulaması Örneği: ÇEVKO Vakfı Ambalaj Dönüşümü Projesi
ÇEVKO Vakfı, 2018 yılında, kullanılan ambalajların geri dönüşümle yeniden hayata kazandırılması üzerine bir adım attı ve bu sayede 3,6 milyarlık bir tasarruf sağlandı. Ambalajların geri dönüştürülmesi projesi sayesinde, ortaya çıkan ilginç sonuçlardan bazıları şöyle:
- 1 milyon ailenin bir yıllık elektrik tüketimine denk enerji tasarrufu sağlandı.
- 1140 adet olimpik yüzme havuzu hacmine eşit su depolaması sağlandı.
- 17 bin uçağın, dünyanın etrafında bir kez dönmesi halinde ortaya çıkacak karbon salınımına denk, sera gazı salınımı engellendi.
- 100 hektar orman arazisini yeşillendirecek kadar ağaç, kesilmekten kurtuldu.
- 43 bin ailenin yıllık su tüketimine eş değer olacak şekilde su tasarrufu sağlandı.
- Aynı anda 3 milyon aracın deposunu doldurabilecek kadar petrol tasarrufu sağlandı.
Kaynaklar
ÇEVKO Ambalajların geri dönüştürülmesi projesi
Türkiye Döngüsel Ekonomi Platformu
Kapak Fotoğrafı: Josh Power
