Güncelleme Tarihi: 25 Eylül 2021
Pandeminin çevre kirliliğine olan etkisi, ciddi şekilde ele alınması gereken konuların başında geliyor. Daha öncesinde “Pandemide karbon salımı azaldı mı?” başlıklı bir yazı ele almıştık ve bu haberde karbon ayak izi konusundaki araştırmaların, global emisyonların 2019 seviyesine göre %7 azaldığını ortaya koyduğunu belirtmiştik. Söz konusu alanda küçük bir miktar iyileşme görülse de özellikle pandemi kaynaklı giderek artan katı atık sorunu ne yazık ki tehlikeli boyutlarda.
Covid-19 salgını ile mücadele esnasında katı atıkların niteliklerinin farklılaşması, tıbbi atıkların artması, pandemi sebebiyle ortaya çıkan atıkların sadece karada değil, su varlıklarının diplerine kadar inmesi büyük bir sorun. Gıda sektöründeki ambalajlı ürünlere artan talep, ambalajlı atıkların doğada birikmesi ve bu yazının ana konusu olan “tek kullanımlık” malzemelerin oluşturduğu korkunç atık yükü çevresel kirliliği günden güne artırıyor. Ayrıca enfekte atık endişesi, katı atıkların geri dönüşüme kazandırma oranını da düşürüyor.
Durum böyle karamsarken Selpak markasının son dönemlerde dikkat çeken bir reklamı var. Reklamda geçen “Maksimum hijyen için ortak havlu ile vedalaşın. Banyonuzda da tek kullanımlık Selpak kağıt havluya yer açın” ifadeleri gerçekten de çağın ekolojik sorunlarına yabancı kalmış gibi.
Pandeminin getirdiği hijyen anlayışı, maalesef dünyanın daha hızla kirlenmesine yol açıyor. Virüsten korunmak için alınan tedbirler ve tek kullanımlık eşya tercihleri ilk etapta kulağa mantıklı gelse de uzun vadede atık yönetimi açısından bir riziko oluşturuyor.
Artık birçok sektörde ve hayatımızın rutin akışında rastladığımız “tek kullanımlık” eşyalar, materyaller ve maddelerin çoğu geri dönüştürülemiyor. Özellikle çöp olan bu plastik maddeler atık olarak birikiyor. Bu durum ise doğaya büyük zarar veriyor. Özellikle okyanus yaşamı tehlike altında kalıyor. Tek kullanımlık plastikler, su varlıklarının canına okuyor. Bu alanda araştırma yapan bazı STK’lar, her yıl bir milyon deniz kuşu ve 100 bin deniz memelisi ile kaplumbağanın plastik atıklar yüzünden hayatının sona erdiğini belirtiyor.
Hijyeni Sağlayalım Derken Doğayı Kirletiyoruz
Katı atık miktarını yükselten başlıca durumların arasında kafe ve restoran gibi yeme-içme işletmelerinin çoğunun, cam ve porselen bardaklar yerine karton bardaklara geçmesi, sosyal tesisler gibi yoğun müşteri ağırlayan mekanların plastik kaşık, çatal, bıçak kullanması yer alıyor. Kuaförlerin tek kullanımlık havlu, terlik ve manikür kapları ile hizmet vermesi, tek kullanımlık maskeler ve daha birçok konu, dünyadaki atık yükünü ciddi derecede artırıyor. Kısacası kişisel koruma ürünlerine hiç olmadığı kadar ihtiyaç duyuyor olmamızın faturası hiç de iç açıcı değil. Örneğin City to Sea’nin İngiltere’de yaptığı araştırmaya göre İngiliz nüfusunun %36’sı tek kullanımlık plastik tercih ediyor.
Ne yazık ki plastik maddeler, pandemi ile mücadelede etkin bir rol oynuyor. Ocean Conservancy raporuna göre sağlık personellerinin yoğun şekilde kullandığı eldiven, maske ve diğer tıbbı ekipmanlar plastik maddeler ihtiva ediyor. Bu sonuç, elbette plastik sektöründeki bazı üreticileri de memnun ediyor. Sektör zenginleşirken, dünyamız fakirleşmemeli. Uzun mücadeleler sonucu elde edilen olumlu çevreci gelişmeler, plastiğin kullanım oranının artması sonucu geriye gidiyor.
Fotoğraf: Cate Bligh
Peki dünya can çekişirken, iklim ve su krizi kapıdayken, ormanlar yanıyor, doğal kaynaklar hızla tükeniyor, çevre kirliliği ağır ekolojik sorunları beraberinde getiriyorken bizler ne yapmalıyız?
İnsanoğlu gerçekten çok acımasız! Dolayısıyla doğa da bizlere acımasız davranıyor. Ve maalesef çok haklı. Ekolojik dengeyi alt üst etmemizin getirilerinden sadece biri olan Covid-19 salgını, insanlığı bambaşka alışkanlıkların içine itti. Hijyeni öğrendiğimizi düşünüyoruz ancak harcadığımız onca metreküp suya mı üzülelim yoksa tonlarca çıkardığımız çöplere, katı atıklara mı?
Tablo böyleyken pandeminin atık ve kirlilik boyutunda yol açtığı çevresel yıkımı bertaraf etmek için neler yapılabilir? Ne önlemler alınabilir, sık tüketilen tek kullanımlık ürünlerin alternatifleri neler olabilir? Biraz kafa yoralım ve önerilerimizi maddeler halinde sıralayalım.
Kişisel Koruma Ürünlerini Tek Kullanımlık Seçmemeye Çalışın
Fotoğraf: Gabriel
Hijyeni sağlamak ve virüsten korunma amacıyla tercih edilen “tek kullanımlık” eldiven, maske ve tıbbi atıkların tüketimini kontrol altında tutmaya özen gösterin. Kullan at maskelerin yerine yıkanabilir kumaş türü maskeler kullanmak daha çevreci bir adım olacaktır. Ayrıca sürdürülebilirliğin önemli bir göstergesi el emeği maskeler de yıkanabilir özellikleriyle ideal bir seçim.
Yaşam Alanlarınızın Temizliğinde Yıkanabilir ve Sürdürülebilir Malzemeler Seçin
Fotoğraf: Anton
Pandemide hepimiz, hiç olmadığı kadar temizlik yapıp, hijyene hiç olmadığı önem verdik. Ortamdaki virüs ve bakterileri etkisiz hale getirmek için kullanılan ev ve çamaşır temizlik ürünlerinin çoğu ağır kimyasallar içeriyor. Bu durum temizlerken kirletmemize neden oluyor. Organik ve doğal bileşenli temizlik ürünleri ile hijyeni sağlamak, pandeminin getirdiği kirliliği azaltmaya yardımcı bir karar.
Ek olarak tek kullanımlık temizlik mendilleri, kağıt havlular ve ıslak mendiller yerine sürdürülebilir temizliği olanaklı kılacak uzun ömürlü yıkanabilir ürünleri seçebiliriz.
Kuaföre Giderken Kişisel Eşyalarınızı Yanınızda Götürün
Fotoğraf: Rodnae
Kuaför ve benzeri salonlarda pandemiyle birlikte havlu, manikür kabı ve terlik gibi eşyalarda tek kullanımlık ürünlere yönelmiş olunması, atıkların kontrolsüz çoğalmasına da neden oluyor. Bu sorunun önüne geçmek için evinizden havlu, manikür kabı, terlik ve bazı kişisel bakım eşyalarınızı yanınızda getirebilirsiniz. Böylece gereksiz israf ve çöp miktarından da geri durulacaktır. Şunu da belirtelim ki kuaförlerde kağıt havlu, ıslak mendil ve pamuk gibi malzemeleri tasarruflu kullanmak da doğa için duyarlı bir adım olur.
Paket Servis Hizmetini Almayı Sınırlayın
Fotoğraf: rawpixel.com
Pandemi kısıtlamalarıyla paket servis hizmeti ve al götür uygulamalarında tek kullanımlık plastik kaplar kullanılması büyük bir handikap oluşturdu. Bu dönemde sokaklarda fazlasıyla motosikletli kuryeler gördük. Çok yoğun bir şekilde hizmet veren kuryeler aynı zamanda karbon ayak izinin artmasına da etki etti. Peki bu durumu nasıl iyileştirebiliriz? Dışarıdan verdiğimiz yeme-içme siparişini azaltabilir, yemeği evde hazırlayabiliriz. Alışverişe çıktığımızda açık ürün reyonlarından satın almayı tercih edebilir, satın aldığımız ürünleri de onların koyduğu plastik kaplar yerine evden getirdiğimiz kaplara koymalarını rica edebiliriz.
Online Alışverişlerinizi Azaltın
Fotoğraf: Snowing
Yaklaşık 2 yıla yakın bir süredir hayatımızı daha çok evlerde geçirmemizle birlikte online alışveriş alışkanlığı giderek artış gösterdi. Eve teslim seçenekli ürünlerin paketlenmesi için kullanılan plastik ve karton gibi malzemeler de çevre kirliliğine ağır bir yük oluşturdu, oluşturmaya da devam ediyor. Artan online alışveriş ile kargo araçları doğaya olan karbondioksit salınımını arttırdı. Online alışverişleri azaltmak, en basit ihtiyaçlarımızda dahi e-alışveriş alışkanlığımızı bırakmak, eksiklerimizin çoğunu market, dükkan ya da mağazalara giderek karşılamak ve bez çanta kullanmak atık yönetimi için doğru bir karar.
Karton Bardakta Servis Edilen Ürünleri Satın Almamaya Çalışın
Fotoğraf: Kirill Slavetski
Milyarlarca karton bardağın tüketildiği ülkemizde pandemiyle birlikte bu oran oldukça arttı. Bu dönemde hijyen için tercih edilen karton bardakların içine kullanılan plastik maddeler maalesef geri dönüştürülemiyor ve atık olarak birikiyor. Dolayısıyla bu ziyana ve tüketime mahal vermemek adına kendi bardağınızı ya da termosunuzu yanınızda taşıyabilir, kahve zincirleri gibi yerlerde içeceğinizi porselen bardakta rica edebilir, karton bardaktan uzak durabilirsiniz. Ayrıca ürün satın alırken yanınızda götürdüğünüz kahve veya çay termosunu kullanabilirsiniz.
Kapak Fotoğrafı: Artem Labunsky
