Nitelikli çocuk kitapları nasıl olur ki? Kitabın niteliksizi de olabiliyor mu? Sözlük anlamına bakınca “nitelikli” tanımının için de “kaliteli” olduğunu da görürüz; buradan yola çıkarak bile aslında nitelikli çocuk kitapları nasıl olabilir sorusuna cevaben bir nebze fikir sahibi olabiliriz.
Çocuk kitapları çoğunlukla neşeli, renkli, yumuşak ve şefkatli içeriklerle dolu olsalar da zor konuların işlenmesi de elzemdir. Çocukları pamuklara sarıp sarmalamak ve tüm tehlikelerden korumak istesek de bu doğru bir yaklaşım değildir çünkü çocuklar yetişkinliğe doğru ilerlerken toplumsal ve bilişsel düzeyde birçok zorlukla karşılaşacakları için hayata karşı donanımlı ve hazırlık olmaları gerekir.
Toplumsal konulara, hayatın akışında yaşanan çevresel zorlayıcı olaylara, toplumsal krizler ve negatif etkilerle birlikte filizlenen bireysel psikolojik zorluklara dair zor temaları işleyen nitelikli çocuk kitapları çocukları “krizlerden” nasıl koruruz diyenler için harika rehberler!
Peki, travmatik olayların etkisinden, ayrımcılığa, ölüm ve yas konusundan akran zorbalığına kadar birçok farklı toplumsal ve bireysel zor konuyu işleyen nitelikli çocuk kitapları örnekleri neler? Gelin, öneriler listemize birlikte göz atalım! Üstelik bu kitaplar çocuklar kadar içindeki çocukla barışık olmak isteyen yetişkinler için de çok uygunlar…
Nitelikli Çocuk Kitapları Nasıl Olmalı?
Toplumsal konuları işleyen nitelikli çocuk kitapları listemize geçmeden önce “Nitelikli kitap nedir?” sorusunun cevabını biraz detaylandıralım…
Özellikle çocuklar söz konusu olduğunda maalesef sadece ticari kaygıyla satılan ve çocuk gelişimine dair derin araştırma yapılmadan piyasaya sürülen seçenekler var. Oysa ki mesele çocuklar olunca, yetişkinlere yönelik kitaplarda yapılan incelemelere göre çok daha bile özenli olmak gerekir zira çocukluk çağında edinilen bilgiler tüm ömrü şekillendirecek tohumlardır.
Nitelikli çocuk kitapları için en önemli birkaç özellik şöyle sıralanabilir:
- Konuyu işlerken çocuk psikolojisi her detayda gözetilmeli
- Hikaye ile uyumlu, anlamlı çizimler olmalı
- Zengin bir kelime haznesi sunmalı
- Okuyucu kitaptaki karakterler ile bağ kurabilmeli
- Zihinsel ve psikolojik gelişime katkı sunmalı
- Etkileyici bir olay örgüsü olmalı
- Öğreti sunmalı
- Hikaye akışında giriş, gelişme ve sonuç akışına ve bağlamlara dikkat edilmeli
- Mekansal ve atmosfere dair algıyı olumlu tetikleyecek içerikler sunulmalı
- Yetişkinlerin de okurken kendinden bir şey bulup, keyif alabileceği bir sunum olmalı
- Çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmaya katkısı olmalı
Zor Konuları İşleyen Nitelikli Çocuk Kitapları
Zor konular hayatın her döneminde var. Onların içeriğine dair, şefkatli bir dille küçük yaşlarda bilgi sahibi olmuş bir çocuğun, yaşamın acı verebilen dönemlerinde daha çabuk yaralarını saran biri olma olasılığı kesinlikle yüksek. Bunun için de nitelikli çocuk kitapları yumuşacık yardımcılar! İşte, nitelikli çocuk kitapları arasından birkaç harika örnek…
Çok Kötü Bir Şey Oldu | Margaret M. Holmes | 4+
Bazen çok basit bir olay bazen de çok büyük bir toplumsal kriz sebebiyle bir çocuk travmatize olabilir. Çocuğun yaşadığı duygusal zorlanmayı biriyle paylaşabilmesi travma etkisinin daha ileri zamanlara ve yaşlara taşımasının önüne set çeker. İşte, bu kitap çocukların travmatik etkisi olabilecek kötü olaylardan sonra nasıl rahatlayabileceğine dair güzel bir rehber.
Kitabın adın da anlaşılacağı üzere çok kötü bir şey oluyor ve bu kötü şey bir rakunun başına geliyor. Rakun travmatik olaydan sonra sebepsiz fiziksel rahatsızlıklar ve psikolojik zorlanmalar yaşıyor. Nihayetinde durumunu biriyle paylaştıkça rahatlama yolları bulabiliyor.
Akkuzu Karakuzu | Stefano Bordiglioni | 4+
Ak koyunlar arasında doğan kara bir kuzu ve kara koyunların olduğu sürüde doğan ak bir kuzu! Bu iki minik kuzunun da derdi aynı: dışlanmak. Kendi benzerlerini bulmak için yola çıkan iki kuzunun hikayesinde rengarenk bir koyun sürüsü de var!
En büyük toplumsal krizlerin kutuplaşmadan çıktığı ülkemizde farklılıklarla bir arada yaşamak ve renkli bir toplumun nasıl mümkün olabileceğine dair koyunlarla kurulan bu hikaye çocuklardan çok yetişkinlikler için daha çok destekleyici olabilir belki, ne dersiniz?
Pezzetino | Leo Lionni | 5+
Pezzetino İtalyanca zerrecik demek; kitap küçük, turuncu bir zerreciğin hikayesine odaklanıyor. Fantastik, renkli bir dünyada her varlık muhteşem işler başarırken bu küçük turuncu zerrecik kendini çok işe yaramaz ve önemsiz hissetse de zamanla potansiyelini keşfediyor. Özgüvenli çocuklar yetiştirmek için yardımcı olabilecek bir eser. Çocukla yapılacak etkinlikler arasında bu kitabı okumak gerçekten herkes için çok besleyici olabilir.
Boşluk | Anna Llenas | 6+
İnsanın duygusal dünyası çok yoğundur… Bazen kriz dönemlerinde yoğun duygularla birlikte bir duygusuzluk dönemi olabilir. Bu dönem kimi zaman her şey yolundayken de olabilir çünkü bilinçaltında birikim olmuştur ve bir durgunluğa geçiş ihtiyacı doğabilir.
Sebep her ne olursa olsun insanın içine oturan kocaman bir boşluk hissi varsa; bununla nasıl başa çıkabileceğini “Boşluk” kitabı şefkatli bir dille anlatıyor. Kitapta bir kız çocuğunun fantastik bir şekilde bedeninde açılan boşluğu kapamaya çalışması hikayesi üzerinden psikolojik boşluk hissine göndermeyle güçlü bir bağlamda anlatı sunuluyor.
Elveda Bay Muffin | Ulf Nilsson | 6+
Çocuk kitaplarında işlenmesi en zor olan konulardan biri ölümdür. Bu kitap; 7 yaşındaki Muffin isimli farenin ölmeden önceki son günlerini ve ona bakan kız çocuğuyla olan iletişimini anlatıyor. Muffin ve minik kızın hikayesi kayıp, yas dönemi ve vedalaşmanın ağır yükünü hafifletmeye dair bir yol sunuyor.
Mantova’nın Cüceleri | Gianni Rodari | +7
Mantova’nın Cüceleri bir sarayda soytarılık yapan cücelerin başkaldırısını anlatıyor. Cüceler sarayda gördükleri kötü muamelen sıkılıp cüce evlerinden çıkıp gönüllerince yaşamaya başlıyorlar ve toplumsal rol etiketlerinden kurtulunca aslında esas, öz güçlerini ve özelliklerini keşfediyorlar…
Jakob’un Deniz Kabuğu | Jens Spahrschuh | +8
Çocuklarla ilgili anlaması, anlaşılması ve nasıl davranılması gerektiğine dair duruşun belirlenmesi adına zor konulardan biri de akran zorbalığı. Evet çocuklar çok tatlılar evet onlarda çok masumane duygular var ama bir yandan da çocuk kendini ve sınırlarını denemelerle de tanımaya çalışan bir varlık ve bu bağlamda bazen tiynete göre zorba davranması da olası. Jakob’un Deniz Kabuğu kitabı akran zorbalığı konusunu bir “kötülük” olarak yargılamak yerine zorbalıktan dostluğa dönüşen bir hikayeyle yıkıcı değil yapıcı bir yerden konuyu ele alıyor.
Küçük Prens | Antoine de Saint-Exupéry | +8
Yetişkinlikle birlikte maalesef azalan çocuksu masum ve güzel duygulara dair bir temel anlatının arka fonunda yalnızlık, dostluk, sadakat, sevgi ve kayıp temalarının mükemmel bir şekilde işlendiği bir dünya klasiği Küçük Prens. Kitabın özeti şöyle; Tek bir gül ile bir gezegende yaşayan küçük bir çocuk başka dünyaları keşfe çıkar ve yetişkinlerin acımasız dünyasıyla tanışır, minik gözden gözlemle büyük öğretiler edebi cümlelerle okuyucuyu sarar…
