Kitaplar, çocukları bilişsel, duygusal ve ahlaki açıdan geliştiren; yaratıcılıklarını destekleyen ve dil becerilerini besleyen en önemli araç. Kitap okuyan çocuklar düşünmeyi, etraflarında olan bitenlerin sadece farkına varmakla kalmayıp onları sorgulamayı öğreniyor. Tüm bunlardan dolayı çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmak her anne babanın en önemli görevlerinden biri. Bunun için de okuma alışkanlığını zevkli ve sürekliliği olan bir eyleme dönüştürmenin de birçok yolu var.
Çocuklara Okuma Alışkanlığı Kazandırmak İçin Ne Yapmalı?
Öncelikle şunu bilmelisiniz ki çocuklarda kitap okumanın belli bir yaşı yok. Onun için doğru kitabı bulduğunuz takdirde bebeğinizin bile kitap sayesinde gelişimini destekleyebilir ve aynı zamanda eğlenmesini sağlayabilirsiniz.
Çocuklarınızı Kitaplarla Erken Dönemde Tanıştırın

Bebeğinize kitap okuyarak yalnızca onun bilişsel ve dilsel gelişimini desteklemekle kalmaz; aynı zamanda ilerleyen yaşlarında kazanacağı kalıcı okuma alışkanlığının da temellerini atmış olursunuz. Bu süreçte asıl amacınız, bebeğinize bilgi yüklemek ya da bir şeyler öğretmekten çok, kitaplarla olumlu ve keyifli bir bağ kurmasını sağlamak olmalıdır.
Kitap okumayı, eğlenceli ve merak uyandıran bir deneyime dönüştürmek için renkli, sesler çıkaran, hatta farklı dokular barındıran kitapları tercih edebilirsiniz. Bu tür kitaplar, bebeğinizin görsel, işitsel ve dokunsal duyularına hitap ederek, kitaplarla tanışmasını daha ilgi çekici ve eğlenceli hale getirir. Bu nedenle, erken dönemde bebeğinize uygun kitaplarla tanışması, gelecekteki okuma alışkanlıkları için sağlam bir temel oluşturacaktır.
Karakterine Uygun Kitaplar Seçin
Eğer çocuğunuz bir etkinlikten kısa sürede sıkılıyorsa ona kitap okuma alışkanlığı kazandırmaya çalışırken sayfa sayısı fazla ve uzun hikayeler içeren kitaplar seçmekten kaçınmalısınız. Kalın ve uzun romanlar, onun kitap okuma sürecini keyifli bir aktivite olarak görmek yerine, zorlayıcı ve sıkıcı bir görev gibi algılamasına neden olabilir. Bu durumda, kitap sevgisi geliştirmesini beklerken, tam tersine kitaplardan soğumasına yol açabilirsiniz. Ayrıca, sizin sevdiğiniz kitapları çocuğunuza okutmak için aceleci davranmamak ve bu konuda ısrarcı olmamak da son derece önemlidir.
Çocuğunuzun kendi ilgi alanlarına ve karakterine uygun kitapları keşfetmesine izin vermek, okuma alışkanlığını daha doğal ve zevkli bir şekilde kazanmasını sağlayacaktır. Ona, sevdiği türde ve ilgisini çekecek kitaplar sunarak, okuma sürecini bir keyif haline getirebilir ve böylece uzun vadede kalıcı bir okuma alışkanlığı edinmesine yardımcı olabilirsiniz.
Günlük Rutine Dahil Edin
Çoğu çocuk, günlük planlarının net bir şekilde belirlenmiş olmasından hoşlanır; bu, onlara güvenlik hissi verir ve kendilerini kontrol altında hissetmelerini sağlar. Bu sebeple, çocukların rutinleri sevmesi ve bu rutini benimsemesi oldukça yaygındır. Rutinlerin belirginliği, çocukların zihinsel olarak düzenli ve istikrarlı bir yaşam sürmelerine yardımcı olur. Diş fırçalamak, pijamalarını giymek ve belli bir saatte yatağa girmek gibi rutinler, onların günlük yaşamlarının vazgeçilmez bir parçası haline gelir.
Kitap okumayı da bu rutinlere dahil etmek, okuma alışkanlığını doğal ve sürekli bir hale getirmek açısından oldukça etkilidir. Örneğin, her gece yatmadan önce kitap okuma saati belirleyebilir ve bunu günlük bir ritüel haline getirebilirsiniz. Bu ritüel, çocukların kitaplarla olan bağını güçlendirir ve okuma eylemini keyifli bir alışkanlık haline getirir. Ayrıca, düzenli kitap okuma saatleri, çocuğunuzun yalnızca akademik başarılarını değil, aynı zamanda duygusal gelişimini de destekler. Bu şekilde, kitap okuma hem eğlenceli bir aktiviteye dönüşür hem de çocuğunuzun hayatına değerli bir rutin olarak yerleşir.
Rol Model Olun

Çocukların yaşamlarında ilk rol modelleri genellikle ebeveynleridir, bu nedenle onların davranışlarını yakından izlerler ve taklit ederler. Bu noktada, çocuklarınıza kitap sevgisi aşılamak istiyorsanız, onların önünde kitap okuma alışkanlığı geliştirmelisiniz. Yani, çocuklarınızın sadece söylediklerinize değil, aynı zamanda yaptıklarınıza da dikkat ettiğini unutmamalısınız. Ebeveynlerinin düzenli olarak kitap okuduğunu gören çocuklar, bu davranışı doğal bir alışkanlık olarak kabul ederler ve kitaplara karşı ilgi duymaya başlarlar. Ayrıca, kitap okuma zamanını ailece paylaşılabilecek bir etkinliğe dönüştürmek, çocuklarınızın kitaplara olan ilgisini artırabilir.
Örneğin, herkesin kendi kitabını okuduğu sessiz bir aile saati oluşturabilir ya da birlikte okunan bir kitabı tartışarak, kitapları aile içi iletişimin bir parçası haline getirebilirsiniz. Böylece, sadece kitap okuma alışkanlığını teşvik etmekle kalmaz, aynı zamanda çocuklarınızla aranızda güçlü bir bağ kurabilirsiniz.
Ekran Karşısında Geçirilecek Süreyi İyi Belirleyin
Sanal dünyaya ayrılan vakit ile kitap okuma alışkanlığının kazanılması arasında ters ilişki vardır. Yani çocuğunuz ekran karşısında ne kadar çok vakit geçirirse okuma alışkanlığı kazanma ihtimali o kadar düşer. Tek tuşla erişim sağlanan, rengarenk bir dünyaya sahip televizyon ve internet ortamı çocuğunuzu kitaplardan uzaklaştırır. Bu yüzden çocuklara okuma alışkanlığı kazandırırken ekran karşısında geçirilecek vaktin çok ama çok iyi ayarlanması gerekir.
Cezadan Kaçının
Eğer çocuklarınıza okuma alışkanlığı kazandırmayı amaçlıyorsanız, asla kullanmamanız gereken bazı cümleler vardır. Örneğin, “Cezalısın, bugün evden çıkmayacak, oyun oynamayacak ve oturup kitap okuyacaksın” gibi bir cümle, ciddi anlamda sakınılması gereken bir ifadedir. Böyle bir yaklaşım, çocuğunuzda kitap okuma eylemini bir ceza olarak algılamasına yol açar ve kitap okumanın eğlenceli ve faydalı bir etkinlikten ziyade, bir zorunluluk ya da cezalandırıcı bir eylem olduğu izlenimini yaratır. Bu da, kitaplarla kurması gereken olumlu ilişkiyi olumsuz etkileyerek, okuma alışkanlığını kazanmasını daha da zorlaştırır.
Çocuklar, genellikle kendilerine zorla dayatılan şeylerden uzaklaşma eğilimindedir; bu nedenle kitap okumayı bir ceza aracı olarak kullanmak, onları bu değerli alışkanlıktan tamamen soğutabilir. Unutmayın, kitap okuma, eğlenceli, merak uyandırıcı ve keşfetmeye yönelik bir faaliyet olarak tanıtılmalıdır. Kitapların dünyası, çocuklar için özgürce keşfedilecek bir alan olmalı; zorlayıcı ya da baskıcı yöntemlerle bu alanı sınırlamak yerine, onların bu dünyaya istekli bir şekilde adım atmasını teşvik etmelisiniz. Bu sayede, çocuklar kitap okuma alışkanlığını doğal bir süreç olarak benimser ve kitaplardan keyif almayı öğrenir.
Seçimlerine Saygı Duyun

Çocukların okuma alışkanlığı kazanması sürecinde, en önemli adımlardan biri onların seçimlerine saygı duymaktır. İster hikaye kitapları, ister çizgi romanlar, isterse de dergiler olsun; ne tür bir materyali tercih ettikleri konusunda özgür olmalarına olanak tanıyın. İster fantastik dünyalara dalmak istesinler, ister biyografi gibi gerçek yaşam öykülerini keşfetmeyi arzulasınlar, bu onların kişisel ilgilerini yansıtır ve okuma alışkanlığını geliştirmeleri için kritik bir rol oynar.
Çocuğunuzun okuma zevki, onun dünyaya bakışını, merak ettiği konuları ve kişisel gelişimini şekillendirir. Bu yüzden, sadece kendi beğenilerinize göre kitaplar seçmeye çalışmak yerine, onun ilgi alanlarını keşfetmesine ve bu doğrultuda seçim yapmasına izin verin. Çocukların okumaktan keyif aldıkları kitapları seçmeleri, onlarda okuma sevgisini artırır ve bu alışkanlığın kalıcı olmasını sağlar. Kendi isteklerini dikkate aldığınızı ve onları dinlediğinizi hissetmeleri, kitaplara olan ilgilerini ve okuma süreçlerine katılımlarını güçlendirecektir. Onların seçimlerine saygı göstermek, okuma alışkanlığını zevkli bir deneyim haline getirmenin en etkili yollarından biridir. Ayrıca, bu sayede çocuklar, kendi ilgi alanlarını ve okuma zevklerini keşfederek daha bağımsız bireyler olma yolunda önemli bir adım atarlar.
Okuduğu Kitabın Filmini İzleyin
Sevdiğimiz bir romanın filmini izlemek hepimiz için heyecan verici bir şeyken çocukları da daha çok okumaya teşvik edebilir. Okurken kafalarında canlandırdıkları karakter ve mekanları görmek onları bazen mutlu edecek, bazen hayal kırıklığına uğratacaktır. Ancak şurası kesindir ki bu deneyim bir sonraki kitap ve ardından gelecek film izleme aktivitesi için çocukları teşvik edecektir.
Kitabevlerini Ziyaret Edin

Çocuk kitabevlerinde bulunan her bir kitap, oyun ve etkinlik çocukların gelişimine destek olacak şekilde seçilmektedir. Ayrıca bu mekanların fiziki koşulları da çocuklara uygun olacak şekilde ayarlanmıştır. Kitabevlerinin ambiyansı, buralardaki sosyalleşme imkanı çocuğunuzun kitaplar ile bağ kurmasına yardımcı olacaktır. Çocuklarda okuma alışkanlığı nasıl kazanılır sorusuna karşılık olarak imza günlerine gitmek ve fuarlara katılmak da muhteşem bir yöntemdir.
Kitap Hediye Edin
Doğum gününde ve yılbaşında çocuğunuza kitap hediye etmeniz, onun kitapların ne kadar değerli şeyler olduğunu fark etmesini sağlayacaktır. Elbette ki burada yine seçimleriniz önemli; çocuğunuza okuma alışkanlığı kazandıracak, ilgisine ve beğenisine hitap edecek kitaplar seçmeye özen gösterin.
Kitap Seçiminde Yaş ve İlgi Alanlarına Dikkat Edin
Her çocuğun kitaplara olan ilgisi ve okuma düzeyi farklıdır. Bu yüzden çocuğunuzun yaşına, okuma seviyesine ve ilgi alanlarına uygun kitaplar seçmek, okuma alışkanlığını kazandırmanın ilk adımıdır. Örneğin, renkli ve interaktif kitaplar küçük yaştaki çocukların ilgisini çekebilirken, daha büyük çocuklar için macera dolu hikayeler ve fantastik romanlar ilgi çekici olabilir. Kitapların çocuğunuzun merak ettiği konularla bağlantılı olmasına dikkat ederek okuma sürecini daha keyifli hale getirebilirsiniz.
Okuma Aktivitelerini Eğlenceli Hale Getirin
Kitap okumayı çocuğunuz için eğlenceli bir aktiviteye dönüştürmek, bu alışkanlığın kalıcı olmasına yardımcı olabilir. Okuma saatlerini bir oyun gibi sunmak, farklı ses tonları ve jestlerle hikayeleri canlandırmak, hatta bazen birlikte okunan kitapların karakterlerini dramatize etmek çocukların ilgisini çekecektir. Ayrıca, okuma sonrasında kitabı tartışmak, hikayenin devamını hayal etmek veya çizim yaparak hikayeyi resmetmek gibi aktivitelerle okuma deneyimini zenginleştirebilirsiniz. Bu tür yaklaşımlar, kitapların sadece bilgi kaynağı olmadığını, aynı zamanda eğlenceli bir dünya sunduğunu gösterecektir.
Zorlamayın!
Çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmak için neler yapılabilir sorusunun belki de en önemli yanıtı; zorlamamak. Siz ne kadar diretirseniz o bu olgudan o kadar uzaklaşacaktır. Kitap okumak istemeyen çocuklarla küçük adımlar atarak ilerlemek en sağlıklısı olacaktır.

Kapak Fotoğrafı: Josh Applegate