Güncelleme Tarihi: 23 Ekim 2021
2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü olarak kabul ediliyor ve tüm dünyada Nisan ayı boyunca otizm farkındalığını arttırmak için dünya çapında etkinlikler gerçekleşiyor.
Okul öncesi örgün eğitim ve özel eğitim alanlarında çift dalda yüksek lisansını tamamladıktan sonra, New York’ta 5 yıl boyunca okul öncesi ve özel eğitim görevlisi olarak çalışan Eylem Çankır Şener, otizme dair doğru bilinen yanlışları yazdı.
Yaygın Gelişimsel Bozukluk
Karantinaya girmeden bir hafta önce, otizm hakkında bir kadınla armada geçen kısa bir diyaloğu paylaşmak istiyorum.
Karşımdaki Kişi: ‘’Otizm, tabi biliyorum. Hatta çizgi filmini bile yapmışlar.’’
Ben: ‘’Yanılıyorsunuz, otizm ile ilgili bir çizgi film yok. İzlediğiniz çizgi film Down sendromlu çocuklarla ilgilidir. Otizm tamamen farklı.’’
Down sendromlu çocukların tipik görünüşleri vardır. Gözler birbirinden ayrık ve çekiktir. Baş ufaktır, ense kısa ve geniştir. Bu bahsettiğim özelliklerden dolayı hemen ayırt edilebilirler..
Otizm ise, fiziki özelliklerle hemen hemen hiç ayırt edilemez. Dolayısıyla, insanların çoğu otizmi Down sendromu ile otizmli çocuklarla Down sendromlu çocukları ayıramazlar, otizmi ve Down sendromunu aynı şey zannederler.
Otizm icin ‘Yaygın Gelişimsel Bozukluk’ denmesinin nedenlerinden biri de her bireyin birbirinden farklı belirtiler göstermesidir. Örneğin, otizmli bir çocuk hiç konuşmazken, başka bir otizmli çocuk gayet güzel konuşabilir.
Otizm Nedir?
Otizm, sosyal etkilşim ve iletişimde zorluk ceken, tekrarlayan düşünce ve davranış kalıpları olan, yaygın gelişimsel bir bozukluktur. Otizmli insanların öğrenme, düşünme ve problem çözme yolları farklılık gösterir. Otizmli bazı insanlar günlük yaşantılarında oldukça fazla desteğe ihtiyaç duyarken, diğerleri daha az desteğe ihtiyaç duyabilir ve bazı durumlarda tamamen bağımsız olarak da yaşayabilir.
En çok merak edilen konu ise otizme neden olan faktörlerdir. Otizme neden olan faktörlerin başında genetik faktörler gelir. %40 genetik olduğu bilinmekte. Ancak, geri kalan %60’ı hakkında henüz kimse net birşey bilmiyor.
Olasılıkların başında çevresel faktörler yer alıyor. Yani, hava kirliliğinden tutun da yediğimiz içtiğimiz herşey neden olabiliyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2019 verilerine göre, 160 çocuktan birinin otizmli olduğu tahmin edilmektedir. Hava kirliliği ve endüstriyel beslenme bu hızda devam ederse, 2050 yılında her iki çocuktan birinin otizmli olma ihtimalleri gündemde.
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/autism-spectrum-disorders
Otizmeden Ne Zaman Şüphe Etmeliyim?
Otizm tanısı en erken 18 aylıkken teşhis edilebiliyor. Araştırmalar, erken teşhisin ve ardından özel eğitimin çocuğun gelişiminde olumlu etkileri olduğunu göstermektedir.
Aşağıda bahsettiğim özellikler çocuğunuzun risk altında olduğunu gösterebilir. Çocuğunuzda aşağıda sıraladığım belirtilerden herhangi birini görürüseniz, çocuk doktorunuza veya aile hekimine başvurmanızı tavsiye derim.
6. ayda; çocuğunuz gülümsemiyorsa veya göz teması kurmuyorsa,
9. ayda; az ya da hiç ses çıkartmıyorsa, az ya da hiç gülümseme ve yüz ifadeleri, mimikler yok ise,
12.ayda; nesneleri parmağıyla göstermiyor, el sallamıyorsa, ismini söylediğinizde buna tepki vermiyorsa,
16. ayda; hemen hemen hiç kelimesi yok ise,
24. ayda; cok az ve anlamsız kelimeler kullanıyorsa.
Şunun altını özellikle çizmek istiyorum, otizm tanısı, çocuğunuzun dünyasını anlamak için çıkacağınız uzun bir yolculuğun önemli bir dönüm noktasıdır. Otizm spektrumundaki tüm çocuklar, doğru yönlendirme ve destek ile öğrenebilir ve gelişebilirler.
Kısacası erken teşhis sihirli bir anahtar görevi görmektedir. Lütfen bu anahtarı kullanmayı ihmal etmeyin.
Eylem Çankır Şener
