Son zamanlarda adını sıkça duymaya başladığımız coğrafi işaretli ürünler, her geçen gün daha da artıyor. Bu ürünler, Türkiye’nin kültürel mirasını koruma yolunda önemli bir örnek teşkil ediyor. Peki coğrafi işaretli ürünler ne anlama geliyor?
Coğrafi İşaret Ne Anlama Geliyor?
Coğrafi işaret, tüketici için ürünün kaynağını ve karakteristik özelliklerini belirten bir kalite damgası gibidir. Belli bir yöre ile eşleşmiş olan bazı ürünler, gerekli kriterleri sağladığı takdirde coğrafi işaret alabilir. Anadolu’nun kadim kültürünü devam ettirmek amacıyla yola çıkan Türk Patent ve Marka Kurumu, Türkiye’nin her ilinde çalışmalar yaparak yöreye has ürünleri belirledi.
Coğrafi işaretler, izlenebilirlik ve kalite kontrol açısından çok önemlidir. Tüketici, istediği takdirde aldığı ürünün üretim aşamalarına dair tüm detayları Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan sorgulayabilir. Bu yönüyle üretici, istikrarlı bir kalite sunar.
Coğrafi işaretlerin, üreticiden tüketiciye kadar her kesime pek çok faydası bulunmaktadır:
- Ayırt edicilik sağlanır.
- Üretim metodu ve kalite kontrol altına alınır.
- Biyo-çeşitlilik korunur.
- Sürdürülebilir ve izlenebilir ürün kalitesi sağlanır.
- Ürün taklitçiliği engellenir.
- Ülkenin tarihi ve kültürel değerleri korunur.
- Kırsal kalkınmaya destek verilir.
- Tüketici korunur.
Coğrafi işaretler, yalnızca Türkiye’de değil, proje ortağı Avrupa Birliğinde de geçerliliğini korumaktadır. Bu yanıyla uluslararası bir marka değeri taşırlar. Şu ana kadar Avrupa Birliği tarafından da tanınmış olan yedi adet ürünümüz bulunuyor. Bunlar; Antep Baklavası, Aydın İnciri, Aydın Kestanesi, Bayramiç Beyazı, Malatya Kayısısı, Milas Zeytinyağı ve Taşköprü Sarımsağı şeklinde sıralanıyor.
Türk Patent ve Marka Kurumunun belirlediğine göre ülkemizde 3 farklı coğrafi işaret tipi mevcut:
Menşe Adı: Özelliklerini üretildiği yöreye borçlu olan ve tüm üretim süreçleri özdeşleştiği yörede gerçekleşen coğrafi işaretleri gösterir.
Mahreç İşareti: Belirgin bir özelliği veya ünü, özdeşleştiği yöreden kaynaklanan ürünleri gösterir.
Geleneksel Ürün Adı: Menşe adı veya mahreç işareti kapsamına girmeyen ve ilgili piyasada bir ürünü tarif etmek için en az otuz yıl süreyle kullanılan adlardır.
İllere Göre Coğrafi İşaretli Ürünler
Gaziantep
Görsel: Alexas_Fotos
Yöresel ürünler deyince aklımıza ilk gelen illerden biri şüphesiz ki Gaziantep. Coğrafi işaretli ürün sayısında lider konumda olan ilin, toplamda tam tamına 67 adet bölgeye has ürünü bulunuyor. Bunların içlerinde en bilinenleri tabii ki Antep Fıstığı, Antep Baklavası ve Antep Sumağı.
Şanlıurfa
Görsel: Wikimedia Commons
Yöresellik söz konusu olduğunda Şanlıurfa ve Gaziantep arasındaki rekabet hep akıllara gelir. Bu iki şehrin kendi arasındaki çekişmesi, bizler için inanılmaz tatlar ortaya çıkarır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin incisi konumundaki Şanlıurfa, coğrafi yapısı sayesinde Arap, Türk, Kürt ve Zaza kültürünün harikulade şekilde birleştiği ürünlere sahip. 37 adet coğrafi işaretli ürüne sahip olan Şanlıurfa’da lahmacun, Urfa ciğer kebabı ve içli köfte ön plana çıkıyor.
Kastamonu
Görsel: kamelia
Karadeniz’in en önemli şehirlerinden olan Kastamonu, yöresel ürünler konusunda da epey zengin. Özellikle zanaat ve el işçiliği ürünleri ile ön plana çıkan kentin 24 adet coğrafi işaretli ürünü bulunuyor. İşçiliği ile dikkat çeken Azdavay Yöresel Kıyafetleri, kalitesiyle ünlenen Evrenye Bıçağı ve tabii ki ünlü Siyez Bulguru, Kastamonu’nun eşsiz güzelliklerinden sadece birkaçı.
