Kablosuz olarak elektrik gücünü kullanmamızı sağlayan piller, günümüz teknolojisinin en hayat kolaylaştıran üretimlerinden biri. Pil konsepti öylesine basit ki bazı araştırmalara göre Antik Mısır’da dahi pil tasarımları bulunuyordu. Günümüzde ise oyuncak, kumanda ve duvar saati gibi ürünlerde kullanılan modern piller piyasaya hakim durumda. Peki, pillerin ömrü dolduğunda ne oluyor? Atık pilleri nereye atmalıyız? Tüm sorularınızın cevabı yazımızda…
Atık Pil Nedir?
Fiziğin ve kimyanın muhteşem bir buluşması olan piller, temel olarak bir asit tepkimesi içerisinde elektrik enerjisi depolamaya yarar. Üretim aşamasında doldurulan piller, içlerindeki enerji bitene kadar kullanılabilirliğini devam ettirir. Ancak eğer yeniden doldurulabilen bir pil değilse enerjisi bittiği anda tamamen işlevsiz hale gelir.
Atık pil; temelde enerjisi bitmiş, akım ve voltaj değerleri istenen seviyenin altına inmiş pillerdir diyebiliriz. Bu durum; uzun süre kullanım sonrasında artık kimyasal reaksiyonun tamamlanamaması, uzun süre boyunca cihazlara takılı kalma veya üretim aşamasındaki hatalar gibi nedenlerle gerçekleşebilir. Bir pilin ömrü bittiğinde tamamıyla kullanılamaz duruma gelir. İçerisinde çeşitli kimyasallar barındıran atık pilleri dönüştürmek, hem doğal yaşamın korunması hem de ekonomik kalkınma için oldukça önemlidir.
Atık Pillerin Dönüşümü
Son yıllarda gelişen teknoloji sayesinde piller içerisindeki civa, kurşun ve kadmiyum gibi zehirli olabilecek kimyasal maddelerin oranı azalmıştır. Ancak yine de atık pillerin diğer atıklardan ayrı olarak toplanması ve geri dönüştürülmesi gerekir.
Bunun temel sebebi, tahmin edebileceğiniz üzere yanlış dönüşüm yapıldığı takdirde atık pillerin içerisinde yer alan kimyasalların toprağı, suyu veya havayı zehirleme olasılığıdır. Zehirlenen çevre; gıdalar, soluduğumuz hava veya içtiğimiz su ile vücudumuza girerek zarar görmemize neden olabilir.
Öte yandan pillerin içerisinde bulunan çinko, demir, mangan, nikel, lityum ve kobalt gibi elementler, doğru şekilde dönüştürüldüğü takdirde ekonomik gelir elde edilmesini sağlar. 2006 yılında nikel ve kobalt gibi elementlerin yaratabileceği katma değer, Avrupa Birliği tarafından fark edilmiş ve daha sonrasında atık pillerin geri dönüşümü, çıkarılan bir yasa ile zorunlu hale getirilmiştir.
Atık piller, çeşitli geri dönüşüm işlemlerinden geçirildikten sonra, zehirli kimyasalların bertarafı amacıyla kontrollü bir şekilde belirlenen bölgelere gömülürler. Bu noktalarda uzun süre boyunca bekleyen atık piller, yavaş yavaş tehlikeli özelliklerini kaybeder. Atık pillerin dönüşümü, doğanın kirlenmesini engellemek için gerçekleştirilmelidir.
Atık Piller Nereye Atılır?
Günümüzde evsel atıkları ayrıştırmak için birden farklı yöntem bulunmaktadır. Devlet veya kurumlar tarafından sıklıkla sağlanan atık ayrıştırma kutuları, geri dönüşüm işleminin çok daha az enerji ve maliyet ile gerçekleştirilmesini sağlar. Fakat atık piller, olağan geri dönüşüm kutuları kapsamının dışında kalmaktadır.
Atık piller, normal atıklarınızın içine karışmamalıdır. Evinizdeki atık pilleri ayrıştırırken Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği (TAP) gibi kuruluşların destekleriyle hazırlanan özel atık pil kutuları tercih edilmelidir.
Özellikle ev tipi, küçük yapıda olan atık piller, doğru atık ayrıştırma yöntemlerinin izlenmemesi sonrasında çöplüklere karışabilir. Bu durum, çöplük çevresinin zehirlenmesine ve geri dönüşüm işlemlerinin aksamasına sebep olur.
Günümüzde PTT şubeleri, okullar, üniversiteler, bazı zincir marketler, organize sanayi bölgeleri, muhtarlıklar, camiler ve diğer kamu kurumları atık pil toplamaktadır.
Atık Pilleri Toplayan Kuruluşlar
Atık pilleri toplayan kuruluşlar, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yetkilendirilen kuruluşlardır. Şu an atık pil toplama konusunda tek yetkili kurum TAP’tır. 2004 yılından beri atık pil toplama konusunda çalışmalarını sürdüren TAP, Türkiye’nin her şehrinde atık toplama noktaları oluşturmuştur.
Atık pilleri toplayan kurumlar genellikle şu şekilde sıralanır:
- PTT şubeleri
- Okullar
- Üniversiteler
- Organize sanayi bölgeleri
- Muhtarlıklar
- Camiler
- Bazı zincir marketler
TAP’ın belirlediği atık pil toplama noktalarına buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Bu noktalarda yalnızca lityum piller değil, yeniden şarj edilebilen Li-on piller de toplanır. Ev tipi dışında kalan, miadını doldurmuş tüm batarya çeşitlerini doğru bir şekilde geri dönüşüme vermek için ALO 181 Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çağrı Merkezi’ni arayabilirsiniz.
Atık Piller ve Çevreye Zararları
Evsel atıklar içerisinde çevreye en zararlı atık türlerinden biri pillerdir. Özellikle yeniden doldurulabilen lityum-iyon piller, içerisinde barındırdıkları kurşun temelli asitler sebebiyle tehlikeli olabilir. Piller, sürekli olarak tükenen ve yeniden üretilen ürünler olması sayesinde her geçen gün gelişen teknoloji kaynaklı olarak daha az zararlı hale gelmektedir. Ancak uzun süre dayanması için tasarlanan, sağlam elektronik eşyalarda kullanılmak üzere yapılan bataryalar günümüz batarya standartlarını karşılamayabilir.
Son yıllarda artış gösteren elektrikli araç sektörünün de etkisiyle birlikte tehlikeli atık kategorisine giren lityum-iyon pillerin çevreye zarar verebileceği düşünülmektedir.
2011 yılında yayınlanan bir makaleye göre Çin ve Hindistan’da bulunan güneş paneli şirketleri, 2.4 milyon ton kurşunu doğaya salmıştır. Kurşun zehirlenmesi, atık pillerin zararları arasında bulunur. Su, gıda veya hava kaynaklı olarak insan vücuduna girdiği takdirde, aylar hatta yıllar boyunca vücuttan atılamayan kurşun; çocuk gelişimi bozulmaları, beyin hasarı, böbrek hasarı ve anemi gibi hastalıklara neden olur.
Kurşun, uzun süreler boyunca toprak içerisinde kalabilir. 20. yüzyılda fazlasıyla yaygın olan içten yanmalı motorlu araçlarda kurşunlu benzin kullanımının etkileri, yasaklanmasının üzerinden onlarca yıl geçmesine rağmen bugün bile topraktaki fazlalık kurşun oranı olarak tespit edilebilir.
Dünyadaki en büyük pil ham maddesi üreticilerinden olan Avustralya, Şili, Arjantin ve Bolivya gibi ülkeler, pillerde kullanılan metallerin çıkarılmasında tonlarca metreküp su harcar. Olağandışı su harcaması sebebiyle madenlerin bulunduğu bölgelerde ormansızlaşma ve kuraklık gibi sorunlar baş gösterir.
Öte yandan yeni yapılan bir çalışma, pil üretiminin yüksek oranlarda karbondioksit emisyonu artışına sebep olduğunu ortaya koymuştur. Araştırmaya göre pil üretiminde kWh başına 150-200 kilogram karbondioksit doğaya salınır. Eğer doğru şartlarda geri dönüştürülmemiş bir bataryaya sahip olan elektrikli Tesla arabasını satın alırsanız, bu satın alım tek başına Türkiye’deki ortalama bir insanın yıllık olarak yaptığı karbondioksit salımının üç katına eşittir.
Sonuç olarak piller ve bataryalar, doğru şekilde geri dönüştürülmediği takdirde doğaya kalıcı zararlar verebilir. Fakat son yıllarda geliştirilen bertaraf yöntemleri, pillerin doğaya verdiği zararı her geçen gün daha da minimal hale getirmektedir.
Kapak Fotoğrafı: Pixabay | Visor69
