Dünya İçin Kritik Eşik: 1.5 Derece Nedir?

Dünya İçin Kritik Eşik: 1.5 Derece Nedir?

Güncelleme Tarihi: 25 Temmuz 2022

İklimimiz hızla değişiyor ve bu doğal bir süreç değil! Son dönemlerde bu ifadeyi çokça duymaya başladık ve görünen o ki yakın zamanda bu durum pek de değişmeyecek. Global ölçekte yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda artık sorunun farkına varma aşamasının bir adım önüne geçmemiz gerektiğinin farkındayız. Geleceğimizi kurtarmak istiyorsak her birimizi ilgilendiren bu evrensel problemle mücadele etmeye başlamalıyız. İşte bu mücadelede bize rehber olacak bir hedef, bir referans noktası var: 1.5 Derece! 

İklim değişikliğinin halihazırda yol açtığı ve çok yakın gelecekte yol açacağı etkilerle ilgileniyorsanız muhtemelen 1.5 derece kavramını çoktan duymuşsunuzdur. Peki, kulağa oldukça küçük bir rakam gibi gelen, “Dünya bu kadarcık ısınsa ne olabilir ki?” düşüncelerini ister istemez ortaya çıkaran bu terim ne anlama geliyor? Sizin için 1.5 derece nedir sorusunu yanıtladık ve gezegenimiz için önem taşıyan bu sınırın neden önemli olduğunu inceledik…

1.5 Derece Nedir?

Dünya İçin Kritik Eşik: 1.5 Derece
1.5 Derece nedir?

1.5 Derece kavramı, 2018 yılında açıklanan IPCC (Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli) ile ortaya çıktı. 2015’te imzalanan Paris İklim Anlaşması’nın akabinde bir BM kuruluşu olan IPCC, her yıl oldukça kapsamlı zirveler düzenleyerek gezegenimizin karşı karşıya kaldığı iklim değişikliğinin ne aşamada olduğunu, bu sorunla mücadele etmek için neler yapmamız gerektiğini araştırıyordu. 2018 yılında yayınlanan rapor ise yaşamımıza “1.5 °C Sınırı” adında yeni bir kavram kattı. 

IPCC raporuna göre gezegenimizin ortalama sıcaklığı, sanayi devrimi öncesine göre halihazırda 1 °C daha yüksek. Üstelik bu ısınma trendi, doğal yollarla değil gezegendeki insan faaliyetleri sonunda gerçekleşti. Bir diğer deyişle teknolojinin ve medeniyetin gelişmesi o kadar hızlı ilerledi ki gezegenimizin doğal sınırlarını aştık ve maalesef aşmaya da devam ediyoruz.

IPCC tarafından 6000’den fazla çalışmanın incelenmesiyle ortaya çıkan 1.5 Derece Raporu, iklim değişikliğinin birkaç farklı senaryoyla birlikte yakın ve orta gelecekteki projeksiyonlarını çıkardı. Tüm tahminler ele alındığında Dünya ve üzerindeki tüm canlılar için en iyi ihtimalin, ısınmayı 1.5 °C ile sınırlı tutmakta yattığı anlaşıldı. Yani 1.5 derece, aslında şu an milyarlarca insanın ortak gündemi ve hedefi olmalı. 

1.5 Derece Neden Önemli?

Dünya İçin Kritik Eşik: 1.5 Derece Nedir?
Neden önemli?

Son yıllarda pek çok iklim kuruluşu ve aktivist tarafından dile getirilen “Hedef 1.5 Derece!” söylemi, aslında IPCC tarafından yayımlanan rapora dayanıyor. Ancak kolektif bir biçimde bu hedefe doğru ilerlemek için öncelikle neden bu hedefin seçildiğini anlamalıyız. 

Her şeyden önce 1.5 derecelik bir ısınmadan bahsettiğimizde gezegenimizdeki her yerin tam olarak 1.5 derece ısınmayla sınırlı kalmayacağını hatırlamamız gerekli. Yani bu seviyedeki bir ısınma, yalnızca şu an bulunduğunuz şehirdeki hava durumunun 1.5 derece daha yüksek olacağı anlamına gelmiyor. 

Raporda belirtilen rakam, tüm gezegen için verilen ortama ısınma miktarını simgeliyor. Bu seviyedeki bir ısınma gerçekleştiğinde bazı bölgelerde 2-3 °C’ye varan ısınmalar görülebilir. Dünya’nın doğal dengesi için kritik önem taşıyan hava sıcaklığının bu denli değişmesi, halihazırda başlamış olan doğal felaketlerin büyük bir ivmeyle hız kazanmasına neden olabilir.

IPCC Raporu’na göre küresel iklim değişikliğini 2 derecelik bir ısınma yerine 1.5 dereceyle sınırlı tutabilirsek iklim değişikliğinin yaratacağı birçok olumsuz sonucun etkisini sınırlayabilir ve hatta bazılarının önüne geçebiliriz.

Örneğin 2100 yılı itibarıyla 1.5°C’lik bir ısınma oranını koruyabilirsek küresel deniz seviyelerindeki yükselme oranı 2 °C’lik bir artışa göre 10 santim daha düşük olacak. Aynı şekilde 1.5 °C sınırını koruduğumuzda Arktik Okyanusu’nda buzların tamamen ortadan kaybolduğu bir yaz mevsimi yaşanması ihtimali 100 yılda bir olarak görülüyor. Ancak hedeflediğimiz 1.5 °C sınırı aştığımızda ve 2 °C’lik bir ısınmaya maruz kaldığımızda bu ihtimal 10 yılda bir olarak değişiyor. 

Tüm veriler değerlendirildiğinde 1.5 °C’lik ısınma, gezegenimizin dayanabileceği nihai eşik olarak görünüyor. Bu seviyenin üzerindeki en ufak kademeli artışlar dahi olası doğal felaket ihtimallerinin katlanarak artması anlamına geliyor.

1.5 Dereceyi Korumak İçin Neler Yapılmalı?

Dünya İçin Kritik Eşik: 1.5 Derece
1.5 Dereceyi korumak için neler yapılmalı?

IPCC ve WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), her yıl 1.5 derece hedefiyle ilgili çalışmalarına devam ediyor. Ancak ne yazık ki raporun ilk yayınlandığı tarih olan 2018 yılından bugüne eldeki veriler iyiye gitmek yerine daha da karamsar bir hal almaya başladı.

WMO’nun 2021 yılında yaptığı araştırmaya göre gezegenimiz için kritik eşik olan 1.5 derece sınırının önümüzdeki beş yıl içinde aşılması ihtimali, %40 seviyelerine ulaştı. Aynı örgüt ve IPCC tarafından yapılan daha önceki araştırmalar bu ihtimali %20 olarak görüyordu. 

Her ne kadar şu ana kadar yeterli mesafeyi katedememiş olsak da harekete geçmek için halen az da olsa vaktimiz var. Gezegenimizin sınırlarını aşmamak için hem bireysel olarak hem de hükümetler bazında harekete geçmemiz gerekiyor. Bu anlamda en çarpıcı tespitlerden biri ise yine IPCC tarafından yayınlandı. Kuruluşun hazırladığı rapora göre iklim değişikliğiyle mücadele konusunda en önemli mutabakat olan Paris İklim Anlaşması kapsamında verilen taahhütler, 1.5 derece sınırını korumak için yeterli değil. 

Peki, neler yapılmalı?

  • Küresel iklim değişikliğini hızlandıran en önemli etkilerden biri sera gazı salımları. Eğer gezegenimizdeki ısınmayı 1.5 °C ile sınırlı tutmak istiyorsak sera gazı salımlarını hızla azaltmalıyız.
  • IPCC raporuna göre 1.5 °C hedefini yakalayabilmek için 2050 yılına kadar küresel emisyonlar konusunda net sıfıra ulaşmak kritik öneme sahip.
  • Rapor, tüm hükümetlerin karbon taahhütlerini yenilemesi gerekliliğini de ortaya koyuyor. Ayrıca verilen taahhütlerin takibi de kritik eşiğin aşılmasını önlemek için hayati değerde.
  • Enerji kullanımı, küresel karbon salımlarının önemli bir yüzdesini oluşturuyor. Pek çok bilim insanı, 1.5 derece sınırını koruyabilmek için fosil yakıt kullanımlarının acilen durdurulması gerektiğini belirtiyor. Temiz enerjilere geçiş konusunda ne kadar hızlı harekete geçebilirsek 1.5 derece hedefine ulaşma olasılığımız o kadar artacak. 

1.5 Derece Sınırı Aşılırsa Ne Olur?

Dünya İçin Kritik Eşik: 1.5 Derece
Sınır aşılırsa ne olur?

Küresel iklim değişikliğiyle mücadele konusunda hedef olarak belirlenen 1.5 derece sınırının neden bu kadar önemli olduğunu daha iyi anlamak için aslında kötümser senaryoların sonuçlarına odaklanmak gerekiyor. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki 1.5 derecelik sınırı geçersek gezegenimiz, son derece vahim durumlarla karşı karşıya kalabilir.

Hazırlanan projeksiyonlara göre Dünya 1.5 dereceden fazla ısındığında ortaya çıkabilecek olumsuzluklar şu şekilde:

  • 1.5 °C sınırı aşıldığında gezegenin pek çok noktasındaki ısınma miktarı katlanarak artacak. Bazı coğrafi bölgelerde 2.5 °C’ye varan ısınmalar bekleniyor.
  • 2 °C’lik bir ısınma, hava sıcaklığına bağlı ölümlerde %15-20 artış anlamına geliyor.
  • Ülkemizi de fazlasıyla ilgilendiren bir bölge olan Akdeniz’de 2°C’lik bir ısınma gerçekleşirse tatlı su kaybı oranları %17’ye varacak. Eğer iklim değişikliğini 1,5 °C ile sınırlayabilirsek tatlı su kaybını da %9 civarında tutabiliriz.
  • 1.5 °C’lik bir sıcaklık artışının dahi orman yangınları, kuraklık, sel felaketleri ya da iklim nedeniyle göçe zorlanma gibi pek çok olumsuz duruma neden olacağı tahmin ediliyor. Ancak bu sınır aşıldığında bu ‘doğal’ felaketlerin görülme olasılığı katlanarak artış gösterecek. 
  • Tarımsal verimlilik pek çok coğrafi bölgede büyük oranda azalacak. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde bu durumun sonuçları çok daha vahim bir hal alacak.
  • Kutup bölgelerinde ve Okyanusya’da buzulların erimesinin hız kazanmasıyla birlikte su baskınları ve erozyon görülme sıklığı artacak.
  • Avrupa bölgelerinde yağışların hızla azalması bekleniyor. Yağışların azalması da doğal olarak ormansızlaşmayı artıracak tarımsal verimliliğe büyük oranda zarar verecek.
  • ABD şehirlerinin bazıları, rekor hava sıcaklıklarıyla karşı karşıya kalabilir. Doğal olmayan bu iklim değişiklikleri, sel felaketlerinin, orman yangınlarının ve kasırgaların artışına yol açabilir.

Hedef 1 Buçuk Derece!

Dünya İçin Kritik Eşik: 1.5 Derece
Hedef 1.5 Derece!

Küresel iklim değişikliğinin en önemli nedenleri arasında sanayi ve teknolojinin son yüzyıllarda hızla gelişmesi olduğu aşikar. Ancak yine de bu gelişmeyi iklim kriziyle mücadele konusunda efektif bir şekilde kullanabilme imkanına sahibiz. Teknoloji, bir yandan gezegenimizin ısınmasına neden olurken bir yandan da bununla nasıl baş edebileceğimizi anlayabilmemizi sağlıyor. İklim değişikliğiyle ilgili muhtemel senaryoları bildiğimize göre elimizdeki gücü, bu kez gezegenimizin yararına kullanabiliriz. 

Binlerce yıllık medeniyetimizin bu noktasında artık hedefimizi açık ve net olarak biliyoruz. Dünya’nın ısınma oranını 1.5 derecede tutmak zorundayız ve kolektif bir çabayla pek çok şeyi başardığımız gibi bunu da başarabiliriz.