Güncelleme Tarihi: 19 Ağustos 2022
Dünya nüfusu günden güne artıyor. Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan rapora göre 2050 yılına kadar insan nüfusunun 9,5 milyar olacağı öngörülüyor. Ancak doğal kaynaklar insan nüfusuna oranla artmıyor; aksine sanayileşme ve endüstriyel gelişmeler doğal kaynakları hızla tüketiyor. Neyse ki tarım alanında köklü değişimler kapıda. En dikkat çekenlerden biri ise dikey tarım. İşte dikey tarım nedir ve nasıl yapılır gibi soruların cevapları…
Dikey Tarım Nedir?
Fotoğraf: @Vertical Farming
İlk kez Dickson Despommier tarafından 1999 yılında ortaya atılan dikey tarım kavramı, bitkilerin dikey kat veya raf gibi sistemlerle topraksız bir şekilde yetiştirilmesi anlamına geliyor. Sebze ve meyveler, yeni teknolojik uygulamalarla kontrollü olarak üretiliyor.
Dikey tarım uygulamaları içerisinde üreticiler, ürün ekimi için sıklıkla nakliye konteynırlarını, binaların çatı katını, şehre yakın geniş alanları ve tünelleri kullanıyor. Topraksız tarım veya gökdelen çiftliği olarak da nitelendirilen dikey tarım uygulamaları kapsamında üç farklı sistem mevcut.
Dikey Tarım Sistemleri Nelerdir? Dikey Tarım Nasıl Yapılır?
Fotoğraf: @Vertical Farming
Dikey tarım sistemleri, kullanılan tekniklere göre üç ana başlıkta ele alınıyor. Dikey tarım nedir sorusunu yanıtı da bu tarım uygulaması sırasında kullanılan yöntemlere göre şekilleniyor.
Hidroponik sistem
Fotoğraf: Wikimedia Commons
Suda bitki yetiştirmek anlamına gelen bu yöntem, dünyada ve Türkiye’de en yaygın kullanılan topraksız tarım yöntemi. Bu yöntemde dikey olarak konumlandırılan borulara ekinlerin kökleri yerleştirilip bu borulara içerisinde potasyon, kalsiyum, magnezyum gibi mineral ve besinler bulunan su verilir. İhtiyacı olan besinleri direkt olarak sudan alan bitki, aynı toprak içindeymiş gibi yaşamını devam ettirebilir. Bitkilerin köklerini sağlam tutabilmek amacıyla kum ve çakıl taşı kullanımı yaygındır.
Hidroponik tarım sistemi ile ne yetiştirilir?
- Domates
- Tatlı biber
- Salatalık
- Kabak
- Sultani bezelye
- Ispanak
- Marul
- Fesleğen
- Brokoli
Akuaponik sistem
Fotoğraf: Wikimedia Commons
Dikey tarım nedir sorusu sorulduğunda akla gelen bir diğer yöntem de akuaponik tarım. Bu terim, balık havuzları anlamına gelen akuakültür ile hidroponik tarım kelimelerinin birleşmesiyle oluşturulmuş. Bu yöntemde bitkiler, hidroponik sisteme kıyasla daha büyük su tankları içine yerleştirilir. Hidroponik sistemin aksine yararlı besinler ve mineraller dışarıdan insan ilavesiyle değil, tank içinde dolaşan balıkların artıklarıyla sağlanır.
İki bölümden oluşan sistemde balıklar ve bitkilerin bölümü ayrıdır. Alt katmanda balıklar ve yararlı bakteriler bitki için atıklarıyla besin sağlarken üst katmandaki bitkiler ise canlılar için gerekli oksijeni sağlar. Dikey tarım maliyeti açısından ilk iki yönteme göre çok daha uygun olan akuaponik sistem, tam anlamıyla bir döngüsel tarım örneği olarak verilebilir.
Akuaponik tarım sistemi ile ne yetiştirilir?
- Domates
- Biber
- Marul
- Çilek
- Fesleğen
Aeroponik sistem
Fotoğraf: Wikimedia Commons
Aeroponik tarımda adından da anlaşılabileceği üzere ilk iki yöntemin aksine direkt olarak su içine bitki yerleştirme yoktur. Bitkinin ihtiyacı olan besinler, bitki köküne sis veya buhar şeklinde besin çözeltisi olarak verilir. ilk defa NASA tarafından uzayda bitki yetiştirmek amacıyla geliştirilen yöntem, 1990 yılından beri hayatımızda yer alır. Diğerlerinin aksine hiçbir yetiştirme ortamına ihtiyaç duyulmaması sebebiyle aeroponik sistemler yer açısından çok daha avantajlıdır. Ayrıca sis veya buhar şeklinde verilen besinlerin daha fazla mineral ve vitamin aldıkları kanıtlanmıştır.
Aeroponik tarım sistemi ile ne yetiştirilir?
- Tatlı patates
- Böğürtlen
- Karpuz
- Salatalık
- Mısır
- Kabak
- Brokoli
- Havuç
- Marul
- Fesleğen
- Üzüm
Dikey Tarımın Faydaları Nelerdir?
Fotoğraf: Pxhere Commons
Topraklı tarıma kıyasla birçok yönden çok daha verimli, kontrol edilebilir ve düzenli olan dikey tarımın birçok faydası bulunuyor. Dikey tarım faydaları içerisinde en dikkat çekenlerden biri alan verimliliği
Dikey tarım nedir deyince aklımıza ilk gelenlerden biri verimli alan kullanımı olmalı. Dünyada en çok yetiştirilen bitki olan şeker kamışının ortalama kök uzunluğu 283 metre. Bu sebeple bitkiler birbirine çok yakın şekilde ekilemediği gibi köklerinin yakın olması sebebiyle besin alışı azalabiliyor. Dikey tarımda ise alan kullanımı çok daha kontrollü ve adından da anlaşılacağı üzere dikey eksenlerde gerçekleşiyor.
Dikey tarım, toksin üretimi ve atık kontrolü açısından da çok faydalı. Çünkü dikey tarımda bitkilerin ihtiyacı olan besinlerin ve ilaçların verilmesi sırasında kirlenecek bir toprak yok. Bitkinin yetiştiği ortam, her zaman yeni nesillere hazır bir şekilde sıfırdan temizlenebiliyor. Topraklı tarımda ise ilaçlama için kimyasal kullanımı, yıllarca toprakta kimyasal birikmesine neden olabiliyor.
Dikey Tarım Avantajları
- Az alanda çok ürün alınır.
- İşçilik maliyetinden tasarruf edilir.
- Güvenilir ve kontrol edilebilir ürün elde edilir.
- Topraksız olması sebebiyle kent merkezinde dahi üretim imkanı vardır.
- Ultraviyole ışıklar ve kontrollü sera ortamları sayesinde yıl boyu üretim imkanı vardır.
- Sera ısıtma harcamaları topraklı seralara göre çok daha düşüktür.
- Kolay sulama yapılır.
- Üründe kanserojen nitrat birikmez.
- Yabancı ot sorunu yoktur.
- Toprağın üretime uygun olmadığı yerlerde dahi bitki üretimi yapılabilir.
- Dikey tarım maliyeti açısından çok daha ucuzdur.
Dünyadan Dikey Tarım Uygulamaları
Fotoğraf: Wikimedia Commons
Amerika
Dünyada en geniş dikey tarım alanına sahip ülkelerin başında Amerika yer alıyor. En bilinen dikey tarım firmaları ise Aero Farms, Plenty Unlimited ve Bowery Farming. Genelde tüm firmalar; kara lahana, marul, roka, kıvırcık üretiyor ve her renk LED ışığını kullanıyor. 2026’ya kadar Amerika’da dikey tarıma ait pazar değerinin 1,4 milyar dolar olacağı öngörülüyor.
Almanya
Avrupa’nın en büyük dikey tarım uygulamaları şirketi InFarm, Almanya’ya ait. Pandemi döneminde kazancını ikiye katlayan şirketin başlıca yetiştirdiği ürünler arasında dijon hardalı, salatalık, fesleğen ve marul gibi yeşillikler yer alıyor. Farmers Cut ve ECF Farm Berlin de dikey tarım yapan diğer Alman firmalar.
Fransa
Fransa, şimdilik Paris’te birkaç firmanın kurduğu küçük konteynırlarda dikey tarımı deniyor diyebiliriz. InFarm’ın bir şubesi Fransa’da bulunuyor ve firma aynı teknolojiyi burada da kullanıyor.
Japonya
Japonya’da hükümet, dikey tarım şirketlerini destekliyor ve her yıl yeni bir alan, şehir çiftçilerine katılıyor. Ülkede şimdilik 200 dikey tarım arazisi bulunuyor ve çoğu sebze üretiyor. Ülkenin en büyük firması Spread, 2007 faaliyete başladı ve günde binlerce marul üretimine devam ediyor.
Çin
Sananbio ve Noonty firmaları Çin’in artan nüfusuna karşın her gün tonlarca sebze ve meyve üretiyor.
Tayvan
YesHealth iFarm isimli dünyanın en eski dikey tarım şirketi, Tayvan’da bulunuyor. Taoyuan’da bulunan firma, Asya’nın en büyük topraksız tarım arazisine sahip ve yakın gelecekte günlük üretimini ikiye katlamayı planlıyor.
Singapur
Singapur merkezli Sky Greens, Asya ülkelerinin geleneksel ürünlerini yetiştiriyor ve günde 900 kilograma yakın sebze üretiyor.
Tayland
Tayland’ı dikey tarıma yeni alışan ülkeler arasında gösterebiliriz. Nobitter ve Wangree Fresh firmaları, şimdilik sadece lahana ve bazı yeşillikleri üretebiliyor.
Türkiye’de Dikey Tarım
Türkiye’de ise dikey tarım uygulamalarında 2014 yılından beri faaliyet gösteren Plant Factory firmasını örnek gösterebiliriz. Sürdürülebilirlik konusunda oldukça hassas davranan, karbon emisyonundan su kullanımına kadar titizlikle hareket eden şehrin dört çiftçisi; yetiştirdikleri ürünleri ekiminden hasadına kadar takip ederek kentin içine dikey tarlalar kurmaya başladı bile. Merkezi İstanbul’da bulunan şirket, ayrıca dikey tarım üreticisi olmak isteyenlere eğitim de veriyor.
Kapak Fotoğrafı: Jatuphon Buraphon
