Güncelleme Tarihi: 15 Eylül 2022
Aradığımız her şeyin cevabı doğada yatıyor olabilir mi? Evet, belki ‘her şey’ fazlasıyla iyimser bir beklenti oluşturdu fakat medeniyetimizin gelişmesinde ve daha iyiye giden yolda pek çok farklı konuda ilhamı doğadan alabiliriz. Üstelik alıyoruz da… Biyomimikri kavramı tam da bu davranış biçiminden doğmuş ve şu an gündelik hayatımızda kullandığımız sayısız araç veya eşya, biyomimikri yaklaşımıyla tasarlanmış. Yani doğanın taklit edilmesiyle… O halde gelin, hem bugünümüzü hem de geleceğimizi yakından ilgilendiren biyomimikri nedir ve gerçek hayattan biyomimikri örnekleri nelerdir sorularını soralım, yanıtlara birlikte bakalım…
Biyomimikri Nedir?
Biyomimikri Enstitüsü bu kavramı, doğanın zaman içinde test edilmiş ve deneyimlenmiş strateji ve kalıplarını taklit ederek karşı karşıya olduğumuz problemlere çözümler getiren bir inovasyon yaklaşımı olarak tanımlıyor. Her ne kadar bu birazcık karmaşık bir tanım olsa da kısaca biyomimikri, doğadaki işleyişin taklit edildiği tasarım süreci olarak özetlenebilir.
Biyomimikrinin amaçları arasında öne çıkanlar ise tam da gezegenimizin ihtiyacı olan konular. Bu yaklaşım kullanılarak hazırlanan tasarımlar temelde iki şeyi hedefliyor:
- Çözüm Yaratma
- Sürdürülebilirlik
Biyomimikri yaklaşımını geleceğimiz için bu denli önemli hale getirenlerden bir tanesi de bu inovasyon tekniğinin temelinde sürdürülebilirliğin yatıyor olması. Yani biyomimikri, doğadan aldığı ilhamla ürettiği çözümlerde doğanın işleyişini bozmamayı kendisine misyon ediniyor. Referansı zaten doğanın kendisi olan bu yaklaşım için bunu başarmak çok zor olmasa gerek…
Biyomimikri Neden Önemli?
Biyomimikrinin avantajları arasında sayılabilecek pek çok farklı nokta var. Ancak tüm bunların öncesinde bu yaklaşımın yarattığı psikolojik etkiyi de göz önünde bulundurmak gerekiyor.
Günümüz dünyasında iklim değişikliği başta olmak üzere pek çok farklı ekolojik problemle karşı karşıyayız. Bu ekolojik sorunların temel nedenlerinin ise insan yaşamını kolaylaştırmak için geliştirdiğimiz sanayiler, kullandığımız araçlar, tükettiğimiz kaynaklar olduğunu biliyoruz. İşte tam bu noktada aşılması zor gibi görünen bir çıkmaz ile karşı karşıya kalıyoruz: “Gezegenimizdeki yaşamımızı rahatça sürdürebilmek için yaptıklarımız, gezegenimizi öldürüyorsa ne yapmalıyız?”
Yani bir diğer deyişle ekolojik problemlerin temelinde, insanoğlunun gezegeni adeta bir ‘rakip’ gibi görmesi ve dolayısıyla onu yenmeye çalışması yatıyor olabilir. Ancak geçen zaman gösteriyor ki Dünya, yenebileceğimiz ve daha da önemlisi yenmemiz gereken bir rakip değil. O, aslında takım arkadaşımız ve onun milyonlarca yıldır uyguladığı yöntemleri biz de uygulayabiliriz.
Biyomimikri, doğanın deneyimlerini insan çözümlerine entegre ederek adeta gezegenimizin anladığı dilden konuşmamıza imkan tanıyor. Bu sayede ise iklim krizine karşı geliştirdiğimiz “çözüm yok” karamsarlığını geride bırakarak doğayı kurtarmanın yine doğanın destekleriyle mümkün olduğunu anlamamızı sağlıyor.
Gerçek Hayattan Biyomimikri Örnekleri
Biyomimikri tasarımlar, halihazırda günlük yaşamımıza entegre ettiğimiz pek çok araçta veya teknolojide zaten kullanılıyor. Hatta aralarında öyleleri var ki insanoğlunun bu teknolojiyi geliştirmiş olmasını şaşırtıcı buluyorsanız esinlenilen kaynağı gördüğünüzde çok daha şaşıracağınıza emin olabilirsiniz. İşte gerçek hayattan farklı sektörlerde kullanılan biyomimikri örnekleri ve doğadan ilham alan tasarımlar…
Profesyonel Yüzme Mayoları – Köpekbalığı Derisi
Yüzme atletleri başta olmak üzere pek çok sporcunun kullandığı profesyonel mayolar, aslında köpekbalıklarının derileri ilham alınarak üretilmiş ürünler. Okyanusların bu görkemli canlıları sayesinde bugün su altında çok daha hızlı hareket etme şansına sahibiz.
Köpekbalıklarının derilerinde bir çeşit diş yapısı bulunur. Bu yapı, köpekbalığı su altında hareket ederken bir düşük basınç bölgesi oluşturur ve suda girdaplar meydana getirir. Oluşan girdaplar sayesinde köpekbalığı güçlü bir şekilde ileriye itilir ve suda hız kazanır. Profesyonel yüzme mayolarında da uygulanan bu yöntem, yüzücülerin çok daha az kas kuvveti kullanarak daha hızlı bir şekilde hareket etmesini sağlar.
Cırt Cırt Bantlar – Dulavrat Otu
Cırt cırt bantları ya da orijinal adıyla Velcro teknolojisini hepimiz biliyoruz. Bugün; kıyafetlerimizde, çantalarımızda, paketleme eşyalarında veya pek çok yerde kullanmaya alışkın olduğumuz cırt cırt bantlar, aslında doğadaki bir bitkiden ilham alınarak oluşturuldu.
Biyomimikri örnekleri arasında en çarpıcı inovasyonlardan biri olan Velcro, George de Mastral isimli İsviçreli bir elektrik mühendisi tarafından geliştirildi. Mastral, 1941 yılında köpeğinin tüylerine yapışan dulavrat otu dikenlerini fark etti ve bu dikenlerin tüylü yüzeylere kolayca yapışabildiğini anladı. Dikenlerin yapısını mikroskobik ortamda inceleyen Mastral, günümüzde neredeyse her alanda kullanılan cırt cırt bantlarını bu şekilde icat etti.
Hızlı Tren – Yalıçapkını Kuşu
Hızlı trenler, günümüzün en efektif ulaşım araçları arasında. Ancak bu teknoloji ilk geliştirildiğinde hızlı trenler, sonik patlama ya da tünel patlaması adı verilen bir ses sorunu yaratıyordu. Trenlerin tünel giriş ve çıkışlarında yarattıkları basınç farklılığı nedeniyle ortaya çıkan bu rahatsız edici gürültü, hızlı trenlerin şehir içlerinde kullanılmasının önüne geçiyordu.
1994 yılına geldiğimizde ise Er. Eiji Nakatsu bu soruna bir çözüm bulmayı başardı. Yalıçapkını kuşlarının gagalarını suya soktuklarını gözlemleyen Nakatsu, kuşların gagalarını sudan çıkarırken neredeyse hiç su sıçratmadıklarını fark etti. Hızlı trenlerin baş bölgeleri, yalıçapkını kuşlarının gagasından ilham alan bir şekilde tasarlandığında ise yalnızca sonik patlama sorunu ortadan kalkmadı, aynı zamanda trenler %15 daha hızlı bir şekilde hareket etmeye başladı.
Kir Tutmayan Boya – Lotus Çiçeği
Lotus çiçeği, pek çok özelliğinin yanında temizliğiyle bilinir. Çünkü bu bitki, sahip olduğu yetenek sayesinde yağmur suyunu kullanarak üzerinde biriken tüm kiri kolayca dışarı atar ve her daim temiz kalmayı başarır.
Lotus çiçeğinin bu olağanüstü yeteneğinden ilham alan bir Alman firması, aynı teknolojiyi boya ürünlerinde uygulamaya karar verdi. Birkaç yıl süren ar-ge çalışmalarının ardından artık evlerin dış cephelerinde kullanılabilecek olan kir tutmayan boya ürünleri hazırdı.
Kamuflaj – Ahtapot
Çok uzun yıllardan beri savunma sektöründe kullanılan kamuflaj teknolojisi de aslında biyomimikri örnekleri arasında yer alıyor. Ahtapotların su altında tehlike sezdiklerinde bulundukları ortama hızlıca uyum sağlayarak adeta görünmez olmaları, kamuflaj teknolojisinin ortaya çıkmasını sağlamış.
İklimlendirme – Termit Yuvaları
Büyük binaların iklimlendirilmesi ve bu binalardaki hava sirkülasyonunun sağlanması her zaman çokça emek ve fazlaca kaynak gerektiren bir iş olmuştur. Ancak doğanın bu konuda bulduğu çözüm biyomimikri tasarımıyla birlikte uygulanmaya başlandığından beri, her şey çok daha kolay bir hal aldı!
Termit höyükleri, küçük delikler içermesi sayesinde hava sirkülasyonunu kolayca sağlar ve termitler için adeta doğal klima görevi görür. Büyük binalarda da genellikle bu özellikten ilham alınarak termal kütlesi yüksek tuğlalar aralıklı şekilde kullanılır. Tuğlalar arasındaki boşluklardan geceleri içeriye giren soğuk hava depolanır ve gündüz saatlerinde bu hava kullanılarak iklimlendirme sağlanır.
Rüzgar Türbinleri – Kambur Balina
Gerçek hayattan biyomimikri örnekleri arasında fazlasıyla öne çıkanlardan bir diğerini ise modern rüzgar türbinleri oluşturuyor. Kambur balinaların beş metreye kadar ulaşabilen yüzgeçlerinden ilham alan rüzgar türbini tasarımları, tıpkı bu canlıların sahip olduğu gibi pektoral adı verilen çeşitli tümseklere ve düzensizliklere sahip. Bu sayede türbinlerin hem verimliliği artıyor hem de türbinlerin dönmesiyle ortaya çıkan gürültü büyük ölçüde azaltılmış oluyor.
