Son yıllarda çok daha sık bir şekilde duymaya başladığımız bir cinsel kimlik olan Non Binary kavramı, pek çokları tarafından merak ediliyor. Cinsiyet kimlikleri içerisinde yer alan sınırları kaldıran Non Binary ne demek ve non binary kişilere nasıl davranmak gerekir gibi soruları sizin için yanıtladık.
Non Binary Nedir? Non Binary Olmak Ne Demek?
Fotoğraf: Katie Rainbow
Non Binary ne demek veya nedir sorusu, “kendini herhangi bir cinsiyet kimliğiyle tanımlayan” olarak cevaplandırılabilir. Non Binary kimlik, kimilerine göre kadın ve erkek kimliklerinin ikisini birden kapsarken kimilerine göre de bu iki kimliğin de dışındadır.
Non Binary tanımı ile kadın-erkek veya diğer kategoriler ortadan kalkar. Bu kategorizasyonun ortadan kalkması ile aslında toplum tarafından atfedilen görev tanımları ve sorumluluklar da bir şekilde anlamını yitirmiş olur.
Kadınların yemek yapması, erkeklerin etek giymemesi, makyaj yapma, renk ve oyuncak atamaları, ilgi alanları gibi birçok unsurun ayrışması, Non Binary kimlik ile ortadan kalkmış olur.
Kendini Non Binary olarak tanımlayan bir kişi; istediği gibi giyinme, makyaj yapma, davranma özgürlüğüne sahiptir. Herhangi bir kısıtlamanın olmaması ile Non Binary; Genderqueer, Genderfluid (Akışkan Cinsiyet) veya Agender (Cinsiyetsiz) olarak da anılır.
Non Binary Anlamı Nedir?
Non Binary kelime anlamı olarak “ikili olmayan” anlamına gelir. Bu kavram, “ikili” sözlücüğüyle aslında kadın-erkek cinsiyetlerini kasteder. Yani Non-binary kimliği ile kendini tanımlayan kişiler, toplumsal normlarla doğuştan gelen -diğer bir deyişle atanan- kimlikleri kabul etmezler.
Cinsiyet Kimliği Nedir?
Fotoğraf: Sharon McCutcheon
İlk defa 1964 yılında Robert J. Stoller tarafından kullanılan cinsiyet kimliği terimi, doğuştan gelen kadın-erkek cinsiyetlerinin dışında bireyin hissettiği cinsiyeti temsil eder. Doğuştan veya atanmış cinsiyeti erkek olan biri, yalnızca erkek gibi hissetmek zorunda değildir. Biyolojik cinsiyetin yüklediği toplumsal roller ve sorumluluklar da aslında bireylerin hissettikleri cinsiyet kimliğiyle örtüşmeyebilir ve bu uyumsuzluk kabul edilmediği veya bireyler bu rolleri üstlenmeye zorlandığında kimlik karmaşası yaşanabilir. Daha da kötüsü biyolojik kimliğinin ötesinde bir cinsel kimliğe sahip olan kişiler toplum baskısı nedeniyle derin bir depresyona sürüklenebilir.
Doğuştan gelen cinsiyetine ait hissedenlere cisgender denir. Biyolojik cinsiyetinin tam karşısında yer alan ikili cinsiyete ait olanlar ise transgender olarak tanımlanır.
Non Binary Kişilere Nasıl Hitap Edilir?
Fotoğraf: Katie Rainbow
Tüm dünyada Non Binary kimliği yaygınlaştığı ve bu kişiler cinsiyet kimliklerini kabul etmedikleri için Non Binary kişilere nasıl hitap edilir sorusu fazlasıyla soruluyor. Türkçe, özellikle zamirler açıdan cinsiyetsiz bir dil olması nedeniyle ülkemizde bu konu ile ilgili çatışma çok fazla yaşanmıyor. Fakat evrensel bir dil olan İngilizcede erkek ve kadın zamirleri bulunduğu için Non Binary kişilere hitap konusu oldukça tartışılıyor.
He/him veya she/her gibi cinsiyet belirten sıfatlar yerine Non Binary kişiler genellikle kendilerine “they/them” denmesini istiyor. Fakat elbette herkes için bu durum geçerli değil. Bazı Non Binary bireyler, kendilerine cinsiyet ifade eden sıfatların kullanılmasını sorun etmiyor. Özellikle sosyal medya hesaplarında görebileceğiniz she/they veya he/they gibi ifadeler bu bireylere iki şekilde de hitap edebileceğinizi gösteriyor.
Eğer yalnızca they/them yazan bir profile denk gelirseniz bu kişilere he veya she şeklinde hitap etmemeniz gerekiyor.
Benzer şekilde cinsiyet belirten Mr. ve Mrs. hitapları yerine de Non Binary kişiler için cinsiyetsiz bir sıfat olan Mx. (Mixter) kullanılıyor. Bu hitaplar ve tanımlar çok değişken olduğu için Non Binary biri ile karşılaştığınızda kendisine nasıl hitap edilmesini istediğini sorarak sonraki zamanlarda hitap şeklinizi cevabına göre belirleyebilirsiniz.
Kimler Kendini Non Binary Olarak Tanımlar?
Fotoğraf: Sharon Mccutcheon
Büyük çoğunlukla atanmış cinsiyet ve toplum tarafından kabul gören yönelimleri kabul etmeyen kişiler kendilerini Non Binary olarak tanımlar. Yani doğuştan gelen cinsiyetin bir önemi yoktur. Asıl önemli olan nasıl hissettiğin ve nasıl davranmak istediğindir.
Cinsiyet alanında gelişmiş toplumsal kalıplar, yönelimler konusunda da mevcuttur. Non Binary kişiler, bu yönelim kalıplarına da karşı çıkar.
Non Binary Cinsiyet Kimlikleri Nelerdir?
Tıpkı hitap şekillerinde olduğu gibi Non-binary cinsiyet kimlikleri de farklılık gösterir. Çatı kimlik olan Non Binary altında yer alan kimlikler şu şekilde sıralanabilir.
- Demigender: Belirli bir cinsiyet kimliğine tam olarak olmasa da kısmi olarak bağ hissedenler. (demiboy, demigirl, demifluid)
- Bigender: İki cinsiyet olarak tanımlanabilen kavramdır, aynı anda ve değişken olarak kendini kadın-erkek cinsiyetine bağlı olarak hisseder.
- Multigender: Bir çatı kavramdır ve farklı cinsiyetlerin hepsini kapsar. Bigender, trigender, polygender, genderfluid gibi tüm kavramları içerisinde bulundurur.
- Gender Neutral: Nötr cinsiyet anlamına gelir. Kadın ve erkek arasında bir cinsiyet olarak tanımlanır.
- Agender: Kelimenin tam anlamıyla cinsiyetsiz demektir. Aynı zamanda agender kişiler kendilerini gender neutral olarak da tanımlayabilir.
- Androgyne: Eşit miktarda olmasa da her iki cinsiyeti de aynı anda yaşayan bireylerdir. Kendilerini Non-binary kimliğinin yanı sıra transgender olarak da tanımlayabilirler.
- Gender Fluid: Geçişken cinsiyet olarak tanımlanabilen kavram, aynı anda veya farklı zamanlarda farklı cinsiyetlere ait hissetmeyi tanımlar.
- Genderqueer: Bir çatı kavramdır ve Non-binary ile benzer bir tanıma sahiptir. Aynı anda birçok cinsiyeti veya cinsiyetsiz hissedenleri ifade eder.
- Pangender: Sınırı olmayan bir cinsiyet kavramıdır. Pangender kişiler bu cinsiyetler arasında geçiş yapabilir.
Kaynak: Gender Wiki
Non Binary Kişiler Kimlerden Hoşlanır? Cinsel Yönelimleri Nelerdir?
Fotoğraf: Anna Elizabeth
Non Binary nedir sorusundan sonra en çok merak edilen konu, bu kimlikteki kişilerin kuracağı romantik ilişkilerin nasıl olacağına dairdir. Cinsel yönelimler, genellikle cinsiyetler ve onların birlikte olmayı seçtiği kişilerin cinsiyetleri ile tanımlanır. Karşı cinsi sevme, kendi cinsine ilgili duyma veya her iki cinsle de beraber olma gibi yönelimler farklı isimlerle anılır.
Non Binary kimliği için ise durum tamamen farklıdır. Cinsiyetlerde gerçekleşen kalıplarla ve kategorilerle sınırlamama durumu aynı şekilde cinsel yönelimler için de geçerlidir.
Yani kısacası Non Binary kimliğine sahip bir birey herkesi özgürce sevebilir. Fakat burada bir noktayı açıklamakta fayda var. “Herkesi sevmek” kavramı, tüm kimlikleri aynı anda sevmeyi ifade edebileceği gibi farklı kimliklerden yalnızca birini sevmek anlamına da gelebilir. Non Binary kişilerin yönelimleri için herhangi bir sınırlandırma veya kalıp bulunmaması nedeniyle buradaki yönelimler kişiden kişiye farklılık gösterir.
Bir diğer deyişle Non Binary kişiler kimlerden hoşlanır sorusu, “İstedikleri herkesten!” olarak yanıtlanabilir.
Non Binary Nasıl Ortaya Çıktı?
Non Binary terimi oldukça yeni olmasına karşın aslında bu cinsel kimliğin çok eskilere dayandığı biliniyor. Tam olarak bir tanımlama içinde olmasa da Non Binary tarihçesi açısından bakıldığından binlerce yıldır kendilerini herhangi bir cinsiyete bağlı olmaksızın tanımlayan bireylerin bulunduğu görülüyor.
Non Binary Kişilere Nasıl Destekleyici Yaklaşılır?
Henüz çok yeni ve çok geniş bir kavram olduğu için çoğu kişi Non Binary kişilere nasıl davranmalıyım sorusunu kendisine soruyor. Hem bireysel hem de toplumsal olarak Non Binary kişileri anlamak ve desteklemek için yapılması gerekenleri National Center of Transgender Equality sitesi 5 maddede toplamış.
- Onlarla konuşun. Non Binary olmanın birçok yolu olduğu için çevrenizde Non Binary kimliğine sahip kişiler varsa yargılamadan onlara rahatlıkla sorular sorabilirsiniz.
- Anlamasanız da saygı duyun. Non Binary kimlikleri size oldukça karmaşık gelebilir. Tam olarak anlamasanız da karşınızdaki kişinin kendini tanımlama şekline saygı duyun ve onları olduğu gibi kabul ettiğinizi gösterin.
- Non Binary kişiler kendilerine nasıl hitap edilmesini istiyorsa o şekilde hitap edin. Bazı isimler cinsiyetlerle özdeşleşmiş olabilir ve Non Binary bireyler bu nedenle adlarını değiştirmek isteyebilir. Eski isimlerini sorgulamadan kendilerine nasıl hitap edilmesini istiyorlarsa o şekilde hitap edin.
- Cinsiyetleri ile ilgili tahminde bulunmaya çalışmayın. Non Binary tam olarak toplumun kabul ettiği kadın-erkek cinsiyetlerini benimsemez. Bu nedenle Non Binary bir kişinin cinsiyeti ile ilgili yorum yapmaktan kaçının.
- Toplumsal alanlarda Non Binary kişiler tuvalet kullanımı konusunda kendilerini rahat hissetmeyebilir. Erkekler tuvaletinde rahatsız edici bakışlar veya sözlerle karşılaşabilir. Bu nedenle hangi tuvaleti kullanacaklarına kendilerinin karar vermesine izin verin ve bu karara saygı duyun.
Non Binary Bayrağı Nedir?
Görsel: Wikimedia Commons
Non Binary bayrağı LGBTi+’ların kabul ettiği gökkuşağı bayrağına benzemesine rağmen aslında renkleri ve renk adedi ile ayrışıyor. 2014 yılında 17 yaşındaki Kye Rowan tarafından tasarlanan bayrak, yatay şekilde sıralanmış sarı, beyaz, mor ve siyah renklerden oluşuyor.
Sarı renk; kendini ikili cinsiyetin dışında gören ve kendini tanımlarken bu cinsiyetleri kullanmayanları temsil ederken, beyaz renk birden fazla cinsiyeti benimseyenler için kullanılıyor. Mor renk Non-binary kimliğinin benzersizliğini gösterirken siyah renk ise kendini cinsiyetsiz olarak tanımlayanları temsil ediyor.
Non Binary Ünlüler
Fotoğraf: Wikimedia Commons
Dünya çapında tanınmış birçok ünlü, kendini Non Binary olarak tanımlıyor. Bunlardan en bilineni ise ünlü şarkıcı Miley Cyrus. Kendini Gender Fluid olarak tanımlayan Cyrus, “Bunun nasıl göründüğüm veya nasıl giyindiğimle ilgisi yok. Bu nasıl hissettiğimle ilgili.” diyor.
Amerika’da katıldığı şarkı yarışması ve I’m not the Only One şarkısıyla adını duyuran Sam Smith de Non Binary ünlüler arasında. Smith, 2019 yılında verdiği bir röportajda “Nasıl bir başlık koymam gerektiğini bilmiyorum ama kendimi erkek olduğum kadar kadın da hissediyorum.” demiş.
Bu isimlerin dışında kimliğini ilan eden Non Binary ünlüler ise şöyle:
- Demi Lovato
- Elliot Page
- Ezra Miller
- Cara Delevingne
- Mae Martin
- Emma Corrin
- Sara Ramirez
- Ellar Coltrane
- Lio Tipton
- Brigette Lundy-Paine
- Amandla Stenberg
- Asia Kate Dillon
- Dua Saleh
- Indya Moore
- Hikaru Utada
- Lachlan Watson
- Ruby Rose
Non Binary Kimliği Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Non Binary nedir?
Non Binary hiçbir cinsiyeti kabul etmeyen, kadın-erkek cinsiyetlerini kapsayan veya onların dışında üçüncü bir cinsiyet ya da cinsiyetsizlik anlamına gelir.
Non Binary kişiler kimlerden hoşlanır?
Non Binary kişiler herhangi bir kısıtlama olmadan istedikleri kişiyle birlikte olabilir. Yalnızca tek bir cinsiyetle birlikte olabilecekleri gibi tüm cinsiyetlere aynı anda ilgi duyabilirler.
Translar Non Binary midir?
Trans bireyler kendilerini bu şekilde tanımlamadıkça Non Binary sayılmazlar.
Non Binary kişilere nasıl hitap edilir?
Cinsiyet kavramının sözcüklerle belirlendiği dillerde -mesela İngilizcede- bu kavramlar Non Binary kişiler için kullanılmaz. Mr. ve Mrs. yerine cinsiyetsiz olan Mx., he/him-she/her yerine ise they/them kavramları veya kişinin tercih ettiği kavramlar kullanılır.
Non Binary Günü ne zaman?
2012 yılında beri tüm dünyada 14 Temmuz Non-binary Görünürlük Günü olarak kutlanır.
Interseks ve Non Binary aynı şeyler mi?
Interseks hem kadın hem de erkek özelliklerini bir arada bulundurmayı ifade eder. Non Binary ise bu cinsiyet ikililiğini kabul etmez. Bu nedenle Interseks ve Non Binary aynı şeyler değildir.
Non Binary diğer adı nedir?
Non Binary kimliği için Genderqueer, Genderfluid veya Agender kavramları da kullanılır.
Kapak Fotoğraf: Sharon McCutcheon
