Kaynaştırma ve bütünleştirme eğitimi hakkında konuşmadan önce, 2021 yılı dünyada ve ülkemizde otizm verilerine bir göz atalım.
Dünya Sağlık Örgütünün 2021 verilerine göre dünyada her 140 çocuktan birinin otizm spektrum bozukluğu teşhisi aldığı açıklandı. CDD’nin, Hastalık Koruma ve Önleme Merkezi son verilerine göre ise ABD’de her 44 çocuktan biri otizm tanısı aldı.
Bu istatistiklere göre, otizm tanısı alan bireylerin sayısı 1985’ten bu yana %50 artış göstermiş durumda. 2050 yılında her iki çocuktan birinin otizmli olacağı ile ilgili öngörüler var. Türkiye’ye bakacak olursak 2021 verilerine göre otizm spektrum bozukluğu teşhisi alan ve eğitim çağında olan 33.816 birey var. Bunların yaklaşık 1100’ü kaynaştırma/bütünleştirme sınıflarında, yaklaşık 10.000’i de özel eğitim okullarında eğitim alıyor. Üzücü kısım ise bu güncel verilere göre Türkiye’de 0-19 yaş grubundaki otizmli bireylerin yaklaşık yüzde 92’sinin eğitime erişemiyor olması.
Kaynaştırma Nedir?
Özel eğitimde kaynaştırma terimi, gereksinimli çocukların, öğrenme zorluğu çekmeyen öğrenciler ile birlikte aynı sınıfta eğitim alması olarak tanımlanıyor.
Kaynaştırma sınıflarında bir nevi öğrencinin okula uyumu bekleniyor. Son yıllarda ise bunun yanında “bütünleştirme” terimi ortaya çıktı. Bütünleştirme uygulamalarında; okulun özel gereksinimli öğrenciye uyması ilkesi var. Benim fikrime göre de doğrusu bu olmalı.
Kaynaştırma ve bütünleştirme eğitimi ile özel eğitime ihtiyacı olan çocuklara yönelik sınıf içinde eğitim kalitesinin artırılması amaçlanıyor. Bu uygulamalar kısaca; özel eğitime ihtiyacı olan çocukların sınıf içinde diğer çocuklarla karşılıklı etkileşim içinde bulunmalarını sağlamak ve bunu da en üst düzeyde gerçekleştirmek amacıyla destek eğitim hizmetleri sunulması anlamına geliyor.
Aslında “bütünleştirici” terimini yeni yeni duyar olduk. “Kaynaştırma” terimi ile aralarındaki fark ise tek bir cümlede şu şekilde özetlenebilir: Kaynaştırmada öğrencinin okula uyması beklenirken, bütünleştirmede okulun öğrenciye uyması bekleniyor.
Bütünleştirme, özel gereksinimli çocuğun farklılığı ne olursa olsun her türlü eğitimden ve fırsatlardan yararlanmasını sağlayan çok boyutlu bir uygulama. Okul yöneticilerine ve sınıf öğretmenlerine bu konuda birçok iş düşüyor.
Bütünleştirici Eğitim İçin İpuçları
Fotoğraf: National Cancer Institute
- Sınıfınızdaki özel gereksinimli çocukların raporu var ise öncelikle raporlarını dikkatlice okuyun ve anladığınıza emin olun.
- Özel gereksinimli öğrencinin eğitim aldığı başka uzman kişiler (özel eğitim uzmanı, dil terapisti vb.) var ise lütfen onlarla iletişime geçin. Öğrencinize “senin – benim öğrencim” mantığıyla değil “bizim öğrencimiz” mantığıyla yaklaşın.
- Özel gereksinimli birçok çocuğun öğrenmesini olumsuz yönde etkileyen duyusal sorunları bulunabilir. Bunları dikkate alarak sınıf içi rahat bir ortam oluşturmaya çalışın. Örneğin; çocuğun seslere karşı aşırı duyarlılığı var ise kulak tıkaçlarına izin verin. Aşırı parlak ışıklara karşı hassasiyeti var ise sınıf içi floresan lambalarını tekrar gözden geçirin.
- Özel gereksinimli öğrencinizin oturma düzenini oluşturmadan önce kendisiyle ve ebeveyniyle konuşun. Birlikte karar verin. İlerleyen zamanda, oturma düzeni ile ilgili sıkıntı gözlemlerseniz oturma düzenini yeniden gözden geçirin.
- Rutinleri bilmek çok önemlidir. Eğer gün içi akışlarda bir değişiklik olacaksa bunu günün ilk saatlerinde özel gereksinimli öğrencinizle mutlaka paylaşın. Hatta sınıfın bir köşesinde kendisine ait rutin planı oluşturun.
- Söz konusu sosyalleşmek olduğunda özel gereksinimli çocuklar için durum zorlayıcı olabiliyor. Bu yüzden grup çalışması yapılacaksa eşleştirmelerde dikkatlice davranmak gerekiyor. Seçeceğiniz öğrencilerin birlikte dengede olması gerekiyor.
- Özel gereksinimli çocukların daha fazla zorbalığa uğradığını göz önünde bulundurmanızda fayda var. Bu tür bir durum yaşandığında neler yapmanız gerektiği konusunda çok öncesinden hazırlıklı olun.
- Özel gereksinimli çocuklar için en zor zamanlar teneffüs gibi serbest zamanlardır. Çünkü birçok özel gereksinimli çocuk sosyalleşmede zorluk çeker. Sosyalleşmek için can atarlar, ancak bunu nasıl yapacaklarını bilemezler. Sınıf öğretmenlerinin, özellikle serbest zamanlarda çocuğu yakından gözlemlemeleri gerekiyor.
- Sınıfınızda olup ancak teşhis edilmemiş ya da ebeveynleri tarafından bildirilmemiş otizmli öğrencilerinizin olabileceğini unutmayın. Her ebeveyn çocuğunun otizm teşhisi aldığını paylaşmayabilir. Size burada vereceğim tavsiye; şüphelerinizle değil, bulgularınızla hareket edin. Gördüklerinizi not edin. Emin olduğunuzda okul yönetimine ve aileye bilgilendirmede bulunun.
- Son olarak sınıf öğretmenlerine tavsiyem; lütfen esnek olun. Söz konusu özel gereksinimli çocuklar olduğunda sınıf içi kurallarında esnek davranmanız gerektiğini vurgulamak isterim.
Sınıf öğretmenlerine kılavuzluk etmesi ümidiyle, temeli sevgiye ve anlayışa dayalı, keyifli bir eğitim öğretim yılı diliyorum…
Referanslar:
Kapak fotoğrafı: Element5 Digital
