Dört gözle beklenen zaman geldi ve nihayet çocuklar okula başladı. Okula dönüş birçok çocuk için stresli olabiliyor. Özellikle de otizm teşhisi alan çocuklar ve aileleri için. Birçok çocukta gözlemlediğimiz kaygı, endişe ve stres durumu, otizmli çocuklarda çok daha üst boyutlara ulaşabiliyor.
Çocuğun kaygısını azaltmaya yardımcı olabileceğiniz yollardan bir tanesi, çocuğunuzun vücudunun ve duyu sisteminin fiziksel olarak sakinleşmesine yardımcı olmaktır. Bunu yapmanın en kolay yolu, çocuğunuzu hareket ettirmeye, hoplamaya, zıplamaya, tırmanmaya teşvik etmektir. Bu şekilde çocuğunuzun sinir sistemini aktive ederek rahatlatmış olursunuz. Okula dönüş günlerinde çocuğunuzu ve kendinizi rahatlatacak önerileri üç maddede anlatmaya çalışacağım.
Rutin
Günlük rutinleri bilmek her çocuğun hakkıdır. Çocuğunuza günün akışının ve hatta okulun ilk iki haftasının nasıl geçeceği ile ilgili bilgileri vermeniz gerekir. Bu bilgiler hem sözel hem de yazılı şekilde takvim görünümünde hazırlanmış olmalı. Bunlara resimler de eklemenizi tavsiye ederim. Örneğin, Sabah 08.00’de güne başlıyoruz, (Takvime bununla ilgili bir görsel ekleyebilirsiniz.) 08.30’da arabamıza binip okula gidiyoruz, (Araba ile ilgili bir görsel koyabilirsiniz yanına. Hatta çok daha net olması açısından kendi arabanızın resmini çekip yazının yanına yapıştırabilirsiniz.) ya da cumartesi-pazar günü okul yok ancak cumartesi anne-baba birlikte parka gideceğiz gibi. Böylelikle çocuk ilerleyen günlerde nelerle karşılaşabileceğini bilecektir ve kaygıları azalacaktır.
Fotoğraf: Jerry Wang
Duyguların İfade Edilmesi
İletişim için gerekli olan en önemli faktör, duyguların ifade edilebilmesidir. Çocukların, kendilerini nasıl hissettiklerini anlamalarını ve bunu ifade edebilmelerini teşvik etmek gerekiyor. Bunun için basit bir çizelge oluşturabilirsiniz. Benim en yaygın kullandığım çizelge termometre çizelgesidir. Duygular renklere ayrılmış ve her bir duygunun dereceleri var. Örneğin; mutluluk duygusu için sarı rengi kullanıyorum. Az mutlu ise çok açık sarı renkli oluyor. Çok mutlu ise koyu sarı renge dönüşüyor. Bunu saat şeklinde bir çizelgede bile hazırlayabilirsiniz. Çocuğunuza nasıl hissettiğini sorduğunuzda, çizgiyi duygunun üzerine getirebilir. Bir süre sonra çocuk duygularını, hissettiklerini hem kendi anlamaya başlayacaktır, hem de bunu ifade edebilmeyi öğrenecektir.
Fotoğraf: Simon Rae
Duyusal Alanlar Oluşturmak
“Duyu Bütünleme”yi sıkça duyar olduk. Kısaca tanımlamak gerekirse görme, işitme, dokunma, tat alma ve koku duyularının doğru çalışması gerekiyor. Bu beş duyunun görevi, dışarıdan bilgiyi alıp onları beynimize gönderip işlemesini sağlamaktır. Beş duyudan biri veya birkaçı dışarıdan aldığı bilgiyi beyne doğru şekilde iletemiyorsa duyu bütünleme terapileri devreye giriyor. Otizm tanısı almış birçok çocukta duyusal bozukluk gözleniyor. Dolayısıyla çocuğun evinde bu tarz alanlar yaratmak işe yarıyor. Örneğin; evin bir köşesine çadır kurabilir, içine de yumuşak minderler koyabilirsiniz. Odasında yer varsa duyu salıncaklarından kurabilirsiniz. Ağırlıklı battaniyelerden veya minderlerden alabilirsiniz. Değişik dokularda oyuncak alabilirsiniz. Bu ve buna benzer evde bulunduracağınız oyuncaklarla, çocuğunuzu sakinleştirecektir. Duyu sorunu olsun olmasın, duyuları harekete geçiren oyun ve oyuncakları tüm çocuklu evlere öneriyorum.
Fotoğraf: Paolo Chiabrando
Duyulardan bahsetmişken, yüz maskesi takmanın zorluklarından da bahsetmek istiyorum. Maske yüzeyindeki kumaşın dokusu, maskenin üst kısmının yüze birleştiği yerdeki sıkı temas ve kulakları rahatsız edici lastikler özellikle duyu hassasiyeti olan çocuklarda büyük sıkıntı yaratabilir. Buna ek olarak burundan nefes alıp verme, maske içerisinde nemli bir kokuya neden olur. Bu hoş olmayan duyusal deneyimler çocuğu daha da telaşlandırır. Maalesef maske takmanın bir müddet daha zorunlu olacağını düşünerek birkaç öneride bulunmak istiyorum. Değişik doku ve kumaşlardan yapılmış maskeler alıp çocuğunuza denettirin ve seçim yapmasını isteyin. Yüz maskelerini kısa süreli takma alıştırması yaptırın. Maske içerisindeki nem kokusunu minimuma indirmek için maske takmadan hemen önce çocuğunuza sakız çiğnetebilirsiniz. Eğitimciler şeffaf maske takabilirler. Bu maskeler ağzı görünür hale getireceği için iletişimde olumsuzlukların önüne geçebilirler.
Fotoğraf: Katie Emslie
Sevgili anneler ve babalar; uzun bir aradan sonra, çocuklar okula döndüler ve okula adaptasyonları kolay olmayacak. Bu süreçte çokça bunalabilirsiniz, kendinizi yetersiz de hissedebilirsiniz. Böyle hissettiğiniz zamanlarda çocuğunuzun öğretmeniyle veya terapistiyle muhakkak temasa geçin ve yardım isteyin. Lütfen unutmayın, sizler harika ebeveynlersiniz ve yalnız değilsiniz.
Sağlıklı, mutlu, sevgi ve anlayışın bolca yaşanacağı, kesintisiz bir eğitim-öğretim yılı diliyorum.
Kaynaklar
Harvard Health Publishing
Kapak Fotoğrafı: Note Thanun
