Yüzlerce yıldır farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan İstanbul, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dünyanın sayılı şehirlerinden birisi. Ancak zaman içinde bu önemli değerler gölgelenmiş ve hatta yok olma tehlikesine girmiş. Neyse ki son yıllarda yapılan önemli çalışmalar sayesinde İstanbul’a ait pek çok değer yeniden gün yüzüne çıkarıldı ve şehrimize yeniden armağan edildi. Bu kapsamlı restorasyon ve koruma çalışmaları, sadece fiziksel anlamda değil, aynı zamanda tarihi kimliğimizi yeniden canlandırarak gelecek nesillerin mirasımıza sahip çıkmasına yardımcı oluyor.
Eski ve yeni arasındaki muhteşem bir köprü olan bu değerler, şehrin kalbinde atan kültürel bir hazine ve gurur duyacağımız güzelliklerin geleceğe taşınmasını sağlıyor. Bu yazıda, İstanbul’a kazandırılan önemli kültürel değerleri inceleyerek şehrimizin kültürel açıdan nasıl bir zenginlik kaynağı olduğunu keşfedeceğiz.
Anadolu Hisarı
Anadolu Hisarı, İstanbul Boğazı’nın yaklaşık 780 metre genişliğindeki en dar noktasında bulunuyor. Bu güzel yapının hikâyesi ise 632 yıl önceye uzanıyor.
Hisar, 1390-1395 yılları arasında I. Bayezid (Yıldırım) tarafından yaptırılmış. Anadolu Hisarı’nın yapılmasındaki amaç ise Karadeniz’den gelecek herhangi bir tehdidi kontrol altına alabilmek ve Göksu Vadisi’ne girişi önleyebilmekmiş. Bu harika tarihi eser, İBB tarafından tarihi dokusu korunarak kültür alanına dönüştürüldü.
2021 yılında başlayan kapsamlı restorasyon çalışmaları 2023 yılına kadar sürdü. Bu çalışmalar sonucunda yıllara meydan okuyan surlar güçlendirildi. Ayrıca projeye başlarken Hisar’ın yoğun hasar içeren baş kulesinin güçlendirme ve konservasyonu yapılarak geleceğe aktarılması amaçlandı. 90’lı yıllardan bu yana atıl bırakılan Anadolu Hisarı, şimdi yenilenerek tarihi dokuyu hissedebileceğimiz bir alan haline geldi. Hisar; artık müze, sergi ve kültür alanlarıyla sosyalleşebilecek bir mekan…
Müze Gazhane
Tarihte Hasanpaşa Gazhanesi olarak geçen yapı, 1891 yılında Anadolu Yakası’nın havagazı ihtiyacını karşılamak amacıyla açılmış. 1993 yılında İstanbul’da doğalgazın kullanılmaya başlamasıyla kapanan Gazhane için restorasyon çalışmaları 2015 yılında başladı ve 2021 yılında bu harika yapı İstanbullularla buluştu.
Toplam 31 bin 500 metrekarelik bir alanı kapsayan 130 yıllık endüstri mirasında; iklim ve karikatür müzesi, bilim merkezi, sergi alanları, tiyatrolar, kütüphaneler, yeme-içme mekanları, oyun ve etkinlik alanları yer alıyor.
Tarihi Moda İskelesi
Kadıköy’ün simgelerinden olan Moda İskelesi, tarihin en eski iskelelerinden olma özelliği taşıyor. Bu yapı 1916-1917 yıllarında Mimar Vedat Tek tarafından tasarlanmış. İlk olarak iskele olarak kullanılmış ve sonrasında İngiliz Yat Kulübü olmuş. Zaman içinde tekrar iskele olarak kullanılmaya devam edilmiş. Yapı tek olarak tasarlanmış, Cumhuriyet öncesi dönemden itibaren pek çok olaya tanıklık etmiş.
Zaman içinde atıl kalan ve geçmişin bizlere miras bıraktığı bu tarihi yer İBB Kültür Varlıkları Dairesi ve NOVOS Mimarlık işbirliğinde gerçekleştirilen restorasyon çalışması ile yeniden hayata kazandırıldı. Çalışmaların tamamlanmasının ardından görenleri kendisine hayran bırakan bu güzel eser, 2022 yılında Maison Française’in restorasyon-iç mimari dalında en iyi proje ödülüne layık görüldü. Tarihi Moda İskelesi, günümüzde kütüphanesi ile harika bir çalışma alanı ve içerisinde yer alan kafesiyle tatlı bir buluşma noktası…
Casa Botter Apartmanı
Casa Botter apartmanı; saray mimarı İtalyan Raimondo D’Aronco’nun eseri ve Osmanlı’nın Art Nouveau üslubundaki ilk örneği olma özelliğini taşıyor. Yapı, II. Abdülhamid’in isteği üzerine sarayın terzisi Jean Botter için inşa edilmiş. Avrupa modasının esintilerini Pera’ya taşıyan ve şehrin ilk modaevi olan Botter Modaevi de burada açılmış. Uzun ve yamuk bir dikdörtgen olarak tasarlanan ve inşa edilen bina, bitişik nizama sahip. Casa Botter Apartmanı’nın inşasından sonra Pera’nın en popüler yapılarından biri haline geldiği biliniyor.
123 yıllık bir geçmişe sahip olan Botter Apartmanı, 2021 yılında başlayan İBB Miras’ın özenli restorasyonu ile 2023 yılında İstanbullularla buluştu. Casa Botter; Sergi Salonu, Gösteri Merkezi, İstanbul Documenter Film Arşivi, Bilgi Belge Merkezi, Konferans Salonu, Tasarım Atölyesi, Tasarım Ofisi Açık Alan, Sanatçı Tasarım Hub Açık Alan, Sanatçı Hub gibi farklı etkinlik alanlarına ev sahipliği yapıyor.
Metro Han
İBB haber arşivinde yer alan Metro Han’ın çok güzel bir oluşum hikayesi var…
“Eugene Henri Gavand isimli bir Fransız, 1860’ların başında turist olarak geldiği İstanbul’da, her gün yüzlerce insanın Beyoğlu ile Karaköy arasında gidip gelmek için dik ve yorucu bir yokuşu göze almak zorunda kaldıklarını fark etti. Bunun üzerine bu eğimli yolun iki ucunu yer altından birbirine bağlamak için çalışmalara başladı. Hayalindeki şey, raylar üzerinde hareket eden iki istasyonlu bir yer altı demiryolu projesiydi… Tünel’in proje ve yapım mühendisi olan Henri Gavand, hayalini devrin padişahı Abdülaziz’e sundu ve Tünel Metrosu kısa bir süre sonra, 1875 yılında İstanbullulara hizmet vermeye başladı.”
Metro Han bugün, İBB Miras’ın çalışmaları ile birlikte üst katında İstanbul’u seyredebildiğimiz, ara katlarında yerel ve uluslararası çağdaş sanatçıların eserlerini görebileceğimiz bir kültür merkezi oldu.
Cendere Sanat Müzesi
Cendere Hamidiye Pompa İstasyonu, İstanbul’un tarihi sanayi yapılarından birisi. Burası, II. Abdülhamit döneminde inşa edilmiş. İstanbul’da özgün halini büyük oranda koruyan çok az sayıda eser var. İşte Cendere onlardan biri…
Yapım süreci ve özellikleri ayrıntılı olarak bilinen Cendere Hamidiye Pompa İstasyonu’nun günümüze ulaşan ana binasında; iki kanatlı demir kapıdan girilen büyük bir salon ile bir yanda kazan dairesi ve kömür deposu; diğer yanda da müdür, amele odaları ve tamirhane bulunuyor.
İBB Miras, uzun yıllardır atıl kalan bu endüstri mirasını; 2023 yılında kentin kullanımına kazandırdı. 120 yıllık endüstriyel miras, Cendere Sanat’a dönüştü. Alan içinde; ana sergi salonu, kütüphane, Beltur Kafesi ve bahçe bulunuyor.
Yedikule Gazhanesi
Yedikule Gazhanesi, 1880 yılında kurulmuş. Yapı, sosyal hizmet için İstanbul’da kurulan ilk havagazı fabrikası olma özelliğine sahip. Uzun yıllar boyunca bölgenin aydınlatma ihtiyacını karşılayan Gazhane, 1993 yılında, şehirdeki diğer gazhane yapılarıyla beraber, hizmet dışı bırakılmış.
Burası, 78.475 metrekarelik bir alana inşa edilen kömür-havagazı üretim yapıları, katran ayırıcılar, vinç, imbik kazanları, yıkama tesisi, ambar, kantar binası, idari binalar, gaz depoları gibi birimleri bünyesinde barındıran bir tesis. Sonraki yıllarda farklı amaçlarla kullanılan Yedikule Gazhanesi yapılarından bazıları, zaman içinde tüm işlev ve donanımlarını yitirirken bazıları da günümüze ulaşmayı başarmış.
İBB Miras’ın restorasyon çalışmalarının sonucunda tam 30 yıl sonra tekrar hayat bulan Yedikule Gazhanesi, şimdilerde konser ve sergilere ev sahipliği yapıyor.
Artİstanbul Feshane
Artistanbul Feshane, eski adıyla Feshâne-i Âmire, Osmanlı padişahı II. Mahmud tarafından 1833 yılında, Osmanlı Ordusu’na üniforma üretilmesi amacıyla kurulmuş. 1839 yılında ise günümüzdeki yerine taşınmış. 1894’de Sanayi Sıbyan Mektebi olarak öğrencilere teorik-uygulamalı dokuma dersleri verilmiş.
2018 yılında başlatılan restorasyon çalışmaları ile birlikte 22 Haziran 2023 tarihinde kültür sanat merkezi olarak Artistanbul Feshane adıyla yeniden açıldı.
Artİstanbul Feshane, 8000 metrekarelik bir alana sahip. Burada; bienal alanı, geçici sergi alanları, mağaza konferans salonu, kütüphane ve kafe mevcut. Çok yeni açılan Feshane’de şu an 300 sanatçının eserlerinin yer aldığı “Ortadan Başlamak” adlı sergi yer alıyor. Ayrıca atölyeler, konserler ve daha birçok etkinlikte sanatseverler ile buluşuyor.
