Güncelleme Tarihi: 16 Haziran 2020
Ticari iletişim, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların sorumlulukları, elektronik iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmeler ile elektronik ticarete ilişkin bilgi verme yükümlülükleri ve uygulanacak yaptırımlar 01/05/2015 tarihinde yürürlüğe giren Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve 26/08/2015 tarihinde yayınlanan Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik ile düzenlenmiştir.
Oysaki bu düzenlemeler yürürlüğe girmeden çok önce zaten dilimizden düşmeyen bir alışveriş metodu dünyanın adeta merkezine oturmuştu bile. Elektronik Ticaret!
Bu yazımızda, esasen belki de her gün tarafı olduğumuz elektronik ticaret ilişkisinde dikkat etmemiz gereken konuları incelemeye ne dersiniz? İşte başlıyoruz.
Kanuna göre elektronik ticaret; “Fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyeti” ifade eder.
Bunu bilmeyecek ne var? Paramız dijital bir hal almadan öncesine dek bildiğimiz para – çokomel ilişkisi işte! Al parayı ver çokomeli. Sadece bunda satıcıyla yüz yüze değiliz, o kadar.
Gel gör ki ne zaman alacağımız ürünü elimize almadan ve parasını ödeyeceğimiz kişiyi de karşımıza görmeden alışveriş yapmaya başladık, işte o zaman alışveriş de farklı bir hal aldı. Özellikle güvenli alışveriş, alışverişin beklentileri karşılaması, aldığımız ürün veya hizmetlerin garanti altında olup olmadığı gibi sorular başta olmak üzere pek çok konu hakkında tereddütlerimiz oluştu.
Şimdilik diğer dijital ödeme sistemlerini bir tarafa bırakacak olursak, muhtemelen hemen herkesin bir banka veya kredi kartı, hatta sanal kartı dahi var değil mi? Büyük bir kısmımızın bu ödeme araçlarını internet sitelerinde, çağrı merkezlerinde, sms ve diğer sanal mecralarda alışveriş yapmak için de kullandığına eminim.
Endişelenmeyin, bu elektronik alışverişlerimizde, her ne kadar karşımızda geleneksel alışveriş metodunda olduğu gibi aynı havayı teneffüs ettiğimiz bir satıcı olmasa, hatta zaman zaman muhatabımızın kim olduğunu, aldığımız ürün veya hizmetin beklentilerimizi karşılayıp karşılamayacağını bilmesek de kanunlar bizden yana!
Bilgi Verme Yükümlülüğü
Elektronik iletişim araçları vasıtasıyla bir işlem (ki önceki yazımızda yaşantımızı sürekli bir sözleşme ilişkisi içerisinde sürdürmekte olduğumuzdan bahsetmiştik), diğer bir anlatımla bir sözleşme yapmadan önce, haklarımızın nelerden ibaret olduğunu bilmek en doğal hakkımız olmalı.
Kanunda işte tam bu noktada içimizi rahatlatan düzenlemeleri getirmeye başlıyor.
Bunu Okumadan Alışverişinizi Onaylamayın, Zira Sözleşmenizi Satıcı Tarafından Sunulması Gereken Bu Bilgiler Işığında “İmzalayacaksınız”
Aracı hizmet sağlayıcı ve bununla beraber kendine ait elektronik ortamlarda satış yapan hizmet sağlayıcılar tarafından, elektronik ticaret işlemlerinin gerçekleştirildiği ağ üzerinden (uygulamaysa uygulama, web sitesi ise web sitesi gibi) doğrudan ulaşılabilecek şekilde ana sayfada “işlem rehberi” başlığı altında aşağıda sayacağımız bilgiler güncel olarak bulundurulmak zorundadır.
a) Sözleşmenin kurulabilmesi için mal ve hizmetin seçilmesi, teslimat ve ödeme bilgilerinin girilmesi ile siparişin onaylanması gibi gerekli aşamaları gösterir şekilde teknik adımlar.
b) Elektronik ticarete ilişkin sözleşmenin, elektronik ortamda saklanıp saklanmayacağı ile bu sözleşmeye alıcının daha sonra aynı ortamda erişiminin mümkün olup olmayacağı ve bu erişimin ne kadar süreyle sağlanacağına ilişkin bilgi.
c) Alıcının siparişi vermeden önce veri girişindeki hatalarını açık ve anlaşılır bir şekilde belirleyebilmesi ve düzeltebilmesi amacıyla özet sipariş formu ile geri al ve değiştir gibi teknik araçların sunulacağına ilişkin bilgi.
ç) Elektronik ticaret işlemleri nedeniyle elde ettiği kişisel verilere ilişkin gizlilik kuralları.
d) Alıcıyla arasında uyuşmazlık çıkması halinde varsa alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmaları.
Unutmamamız gerekir ki, alışverişe aracılık eden “hizmet sağlayıcıların”, hizmet sunduğu elektronik ortamı kullanan satıcılar tarafından sağlanan içeriği kontrol etmek, bu içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı bir faaliyetin ya da durumun söz konusu olup olmadığını araştırmak zorunluluğu bulunmamaktadır. Dolayısıyla bir dijital platform üzerinden almış olduğunuz ürün ile ilgili olarak, doğrudan o dijital platformun muhatabınız olacağını düşünmeyin, ürünü satan kişinin kim olduğunu mutlaka inceleyin.
Az Kaldı, Gönül Rahatlığıyla Siparişimizi Vermek Üzereyiz!
Dijital mecralar üzerinden satış yapan herkes, mutlaka ama mutlaka öncelikle siparişin onaylanması aşamasında ve ödeme bilgilerinin girilmesinden önce, vergi ve teslimat masrafları da dâhil olmak üzere alıcının ödeyeceği toplam bedelin ne olacağını ve sözleşmenin diğer şartlarının alıcı tarafından açıkça görülmesini ve alım – satım sözleşmesi maddelerinin tarafınızca yeniden görülebilmesi ve saklanabilmesi amacıyla söz konusu hususların alıcıya fiziki veya elektronik ortamda gönderilmesini de sağlamak zorundadır.
Eğer bu bilgilendirmelerin bir kısmını dahi göremiyorsanız, o alışverişteki güvenliğinizi yitirmiş olabilirsiniz!
Hep karşımıza çıkmaz mı bir “Ön Bilgilendirme Metni.” Nedir bu gerçekten, zaten sözleşme yapmıyor muyuz? Tabi ki Sözleşme yapıyoruz fakat başında da belirttiğimiz gibi, karşımızda “Bu en son kaça olur?” diyeceğimiz birini göremediğimiz ve bildiğim kadarıyla, henüz bir pazarlık yapay zekâsı geliştirilmediğimizden (kesin bu yazılımı biz geliştiririz), az sonra “imzalayacağınız” sözleşmenin kabaca şartları üzerinde mutabakat sağlıyorsunuz.
Satıcı veyahut bir hizmet alacaksanız bu hizmeti sunacak olan sağlayıcı;
a) Sözleşme konusu mal veya hizmetin temel nitelikleri,
b) Adı veya unvanı ve vergi numarası ile benzeri vergi bilgilerini,
c) Açık adresi, telefon numarası ve benzeri iletişim bilgileri,
ç) Mal veya hizmetin tüm vergiler dahil toplam fiyatı ve “buraya çok dikkat edin!” nakliye, teslim ve benzeri ek masraflar ile bunların önceden hesaplanamaması halinde ek masrafların sizin tarafınızdan ödenebileceği bilgisi ve alım – satım sözleşmenin kurulması aşamasında uzaktan iletişim aracının kullanım bedelinden ötürü varsa tüketicilere yüklenen ilave maliyet,
d) Ödeme, nakliye, teslim, varsa ödemeniz gereken teminatlar, depozitolar, teslim zamanı gibi bilgiler ve şikayetlerinize ilişkin çözüm yöntemleri,
e) Cayma hakkının olduğu durumlarda, bu hakkın kullanılma şartları,
(Unutmamamız gereken, her ürüne dair yaptığımız sözleşmeden cayma hakkımızın bulunmadığıdır. Örneğin; tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler ve elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler (örneğin bir yazılım satın alınması, vb…) veya tüketiciye anında teslim edilen gayri maddi mallara ilişkin sözleşmelerde cayma hakkımız bulunmamaktadır).
f) Varsa dijital içeriklerin işlevselliğini etkileyebilecek teknik koruma önlemleri,
g) Satıcı veya sağlayıcının bilmesinin beklendiği, dijital içeriğin hangi donanım ya da yazılımla birlikte çalışabileceğine ilişkin bilgi (“Bu programı bilgisayarımda kullanabilir miyim?” sorusunun cevabını önceden almamız lazım),
h) Tüketicilerin uyuşmazlık konusundaki başvurularını Tüketici Mahkemesine veya Tüketici Hakem Heyetine yapabileceklerine dair bilgi gibi konularda sizi aydınlatmalı ve bilgilendirmelidir.
Siparişimizi verdik, peki şimdi ne olacak?
“Ön Bilgilendirme Metni”ni onayladık ve bu metinde yer alan maddelerle hemen hemen paralel düzenlemeler içeren ve ürüne özel bazı maddeler de ihtiva eden sözleşmemizi de onaylayarak siparişimizi verdik. Siparişimizi verdiğimiz esnada satıcı tarafından mutlaka işlemin yapıldığı ağ (internet, uygulama, vs…) üzerinden ve ayrıca elektronik posta, kısa mesaj gibi araçlardan en az biriyle tarafımıza bilgi verilmesi de gerekmekte. Eğer böyle bir bilgilendirme yapılmadıysa, siparişimiz alınmamış olması ihtimali çok yüksek.
Yasal Haklarımız Neler?
Öncelikle bahsetmiş olduğumuz hususların kural olarak gerçek kişileri kapsamakta olduğunu, diğer bir ifadeyle şirketler tarafından yapılan mal ve hizmet alımlarının belli sayıdaki çok az istisnai durum haricinde bu düzenlemelere tabi olmadığını söylemekte fayda var.
Peki gerçek bir kişi tüketici olarak belli başlı haklarımız neler?
Tabi ki öncelikle “Cayma Hakkı!”
Tüketici Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliğine göre –zira farklı kanunlarda düzenlenen farklı sözleşme tiplerine göre değişiklik göstermekle beraber (örneğin; Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre tüketici, taksitle satış sözleşmesinden yedi gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin cayma hakkına sahiptir) – kural olarakon dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin cayma hakkına sahiptir. Tabi cayma hakkı yukarıda da belirttiğimiz gibi her üründe bulunmuyor. Yeniden ifade etmek gerekirse, özellikle çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin ürünler, iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların ürünler ve benzeri ürünlerde cayma hakkınız bulunmamaktadır.
Cayma hakkı, hizmet ifasına ilişkin sözleşmelerde sözleşmenin kurulduğu gün; mal teslimine ilişkin sözleşmelerde ise tüketicinin veya temsilcisinin (aynı konutta oturan kişiler veya temsilcileriniz tarafından) malı teslim aldığı gün başlar. Ne var ki ürün elinize ulaşmadan da bu hakkı kullanmanız mümkün. Tabi bazı şartlarla. Örneğin cayma hakkınızı kullanıldığınıza dair bildiriminizi, cayma hakkı süresi dolmadan, kural olarak yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile satıcı veya sağlayıcıya bildirmeniz gerekmekte.
Ayıplı Mallarda Haklarımız Neler?
Ürün veya hizmet alımlarımızda tabi ki sadece cayma hakkımız bulunmuyor, bu konuda tüketiciye daha farklı haklar sağlayan bazı düzenlemeler ise Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da yer almakta.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 11’inci maddesine göre, malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;
a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
b) Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme gibi haklardan birini kullanabilir.
Önemli olan, zaman zaman bazı satıcılar aksi hususta davransa da tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlü olduklarıdır. Daha açık belirtmek gerekirse, satıcı sizin tercihinizle yasal olarak bağlıdır ve bunu yerine getirmekten imtina edemez.
Ayrıca önemle belirtmek gerekir ki kimi ürünlerin satıcısı farklı ve üreticisi farklı olabilmektedir. Belli şartlar dâhilinde, aldığınız üründe ayıp olması durumunda bu kişilerden sadece biri sorumlu olmamakta, satıcı, üretici ve ithalatçı talebinize yerine getirmekte birlikte sorumlu olmaktadır. Kanuna göre, istisnalar bir tarafa bırakılacak olursa, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir.
Umarız bu yazımız, mesafenin maalesef önem arz ettiği bu günlerde, yapacağımız dijital alışverişlere ilişkin olarak aklınızdaki bazı soru işaretlerini gidermeye yardımcı olmuştur.
Sevgiyle kalın.
