Güncelleme Tarihi: 18 Ocak 2023
Geride bıraktığımız son 20 yılda gıda israfı hakkında rakamlar korkutucu seviyeye ulaşmış durumda. Dünya genelinde bir yılda üretilen tüm gıdanın üçte biri çöpe gidiyor! Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı’nın yayınladığı gıda israfı raporu, her yıl 1.3 milyar tonluk gıdanın israf edildiğini gösteriyor. İsraf edilen gıdaların toplam maliyeti ise 1 trilyon dolar civarında…
Gıda İsrafı ve Dünyadaki Açlık Problemi
Fotoğraf: Billycm
Bu istatistikler arasında aslında en acı verenlerden biri herkese yetecek kadar yiyecek üretiyor olmamıza rağmen hala dünyada 800 milyon insanın açlık sınırında olması. Gıda israfı hakkında rakamlar bize gösterdi ki her sene 10 milyar insanı besleyecek kadar yiyecek üretiyoruz. Bu kadar fazla yiyecek sıkıntısı çeken insan olmasının en önemli sebeplerinden biri gıda israfı.
Dünyada en çok gıda israfının yaşandığı ülkelerden biri olan Amerika’da ortalama bir tüketici satın aldığı gıdaların %30 ile %40’ını israf ediyor. Bu oran, açlık sorunu çeken Afrika ülkelerinde %20’nin altında. Büyük ülkelerin sadece çöpe attıklarıyla dünyanın açlık sorununu bitirmek mümkün.
Gıda israfı, ülkelerin tüketim alışkanlıklarına göre değişmekle birlikte ekonomik refah açısından daha iyi durumda olan ülkelerin yüksek gıda israfı yaptığı da bir gerçek. Örneğin yalnızca Avrupa Birliği’nde çöpe atılan gıdalarla 200 milyon insanın beslenebileceği düşünülüyor.
Gıda İsrafı Sorununda Tedarik Zinciri ve Restoranların Rolü
Fotoğraf: Jon Tyson
Gıda ve Tarım Örgütü; tüketilmeyen gıdaları, gıda kaybı ve gıda israfı olarak iki başlık altında topluyor. Gıda kaybı, satıcılara ve oradan da tüketiciye ulaşmadan üretim zincirinde yaşanan aksaklıklar nedeni ile kaybedilen gıdaları gösteriyor. Gıda israfı ise tüketiciler veya mağazalar tarafından çeşitli nedenlerle tüketilmeden çöpe atılan ürünlerden oluşuyor.
Bireysel Gıda İsrafı
Bireyler tarafından yapılan gıda israfı pastanın büyük dilimini kapsıyor. Fakat USDA tarafından hazırlanan gıda israfı raporu, tedarik zincirinin de gıda israfında büyük rol oynadığını bize gösterdi. Gıda israfı hakkında veriler sonucunda hazırlanan raporlara göre çöpe atılan yiyeceklerin %40’ının tedarik zinciri sırasında meydana gelen bozulmalar sebebiyle oluştuğu öğrenildi. Toplam orana bakıldığı zaman tüketiciler tarafından yapılan israfın oranı ise %30 dolaylarında.
Tedarik Zincirinde Gıda İsrafı
Tedarik zincirindeki aksamalar ve firmaların kar marjlarını yükseltmek amacıyla uyguladığı politikalar gıdaların tarladan kullanıcıya ulaşana kadar bozulmasına sebep oluyor. Hem bireyler hem de lojistik firmalarının istatistikleri hesaplandığında gıda israfında ilk sırayı sebze ve meyveler çekiyor. Sebze ve meyvelerin %45’i tüketilmeden bozularak çöpe atılıyor.
Restoranlarda Gıda İsrafı
Gıda israfı verileri göz önüne alındığında en yüksek orana sahip işletmeler ise restoranlar. Ortalama bir Amerikan restoranında servis edilen yemeklerin ve yemek malzemelerinin %85’inin çöpe gittiği düşünülüyor. Bu kötü durumun en bariz sebepleri arasında porsiyonların büyük olması, tüketicilerin bilinçli şekilde yemek tercihi yapmaması gibi sebepler yer alıyor. Ayrıca restoranların müşterilerine en iyi deneyimi sunmak amacıyla özellikle sebze ve meyvelerin değerli gördükleri yerlerini kullanarak kalan bölümlerini çöpe atması da kayda değer bir israfa neden oluyor.
Türkiye’de Gıda İsrafı Rakamları
Fotoğraf: Nic McPhee
2021 Yılında BM Gıda İsrafı Endeksi Raporu’na göre Türkiye, her yıl kişi başına 93 kilogram yiyeceği çöpe atıyor. Ülkemizde her yıl 26 milyon ton gıdanın çürüme, tüketilmeme veya bozulma sebebiyle çöpe gittiği düşünüyor. Gıda israfında büyük dilim ise yenmeden çöpe atılan ekmeklere ait.
- Türkiye, dünyada en çok gıda israfı yapan ülkeler arasında.
- Ülkemizde üretilen her üç ekmekten biri çöpe gidiyor.
- Bir ailenin yıllık ekmek israfı, bir aylık eğitim masrafına denk.
- Türkiye İsrafı Önleme Vakfı’nın 2020 yılında hazırladığı rapora göre yılda 4 milyar euro gıda israfı sebebiyle çöpe gidiyor.
- Yine aynı rapora göre israf edilen gıdalar için harcanan su miktarı 2 milyon 500 bin metreküpten fazla.
Pandemide Gıda İsrafı
Geride bıraktığımız pandemi süreci, her alanda olduğu gibi gıda tüketimini de etkiledi. Pandemi süresince evlerde kapalı kalmak zorunda kalan insanlar, fast food ve eve servis gibi seçenekleri daha fazla tercih etmeye başladı. Bu sebeple restoranlardan kaynaklı gıda israfında artış gözlemlendi. Yine de gıda israfı 2022 raporlarına göre pandemi süresinde dünyanın ortalama yiyecek israfında azalış meydana geldi. Belirsizlik sebebiyle daha yüksek ömürlü gıdaları stoklayan ve daha az alışveriş yapan insanlar, gıda israfı konusunda bilinçli olarak olmasa da doğru adımlar attı. İtalya’da yapılan araştırma, pandemide insanların %16 oranında daha az yiyeceği çöpe attığını gösterdi.
Gıda İsrafı Hakkında Bilgiler
Fotoğraf: Filmbetrachter
- Dünyanın toplam karbon emisyonunun %10’u yenmeyen gıdaların üretilmesi sırasında açığa çıkıyor.
- Eğer gıda israfı bir ülke olsaydı, Amerika ve Çin’den sonra dünyanın en yüksek sera gazı salımında üçüncü sıradaki ülke olurdu.
- Yiyeceklerin çürümesi sırasında ortaya çıkan metan gazı, sera gazı etkisi açısından karbondioksitten 28 kat daha güçlü.
- Dünyadaki tüm gıda israfı sıfıra indirilseydi karbon emisyonları açısından her dört araçtan birini trafikten kaldırmaya eşit olurdu.
- Her yıl 3.7 trilyon elma çöpe atılıyor.
- Bir hamburgeri çöpe atmak, 90 dakikalık bir duşta harcadığınız suya eşdeğer bir israfa sebep oluyor.
Kapak Fotoğrafı: Elevate
