Hemen hemen her ülke, cömert bir biçimde dünyanın ekolojik sorunlarına hassasiyet göstereceklerine dair sözler veriyor. Fakat kimisi bu sözleri hiç yerine getirmezken, kimisi ise belki de daha masumane olduğunu düşündüğü için yalnızca havayı ya da denizleri kirletmekle yetiniyor. Ancak tamamı ya da bir parçası; dünyayı en çok kirleten ülkeler, gezegenimize yönelik sergiledikleri duyarsız tavırlarla bugün için yarını yakıp kül ediyorlar. İşte yapılan araştırmalara göre dünyayı en fazla kirleten ülkeler…
2022 İtibarıyla En Çok Karbon Salımı Yapan Ülkeler
Dünyanın ekolojik dengesine en sistematik ve etkili bir biçimde zarar veren modern zamanların belası, karbon salımı… Çevreyi en çok kirleten ülkeler genellikle karbon salımı sıralaması açısından da tepeye oynayan ülkeler oluyor. Bunun nedeni, karbon salımı sorununun oldukça köklü temellere sahip olmasıyla bağlantılı. Ülkelerin endüstriyel ve ekonomik düzenlerini sürdürülebilirlik ölçütleri çerçevesinde yeniden şekillendirmesi, belli bir kaynak ve zaman talep ediyor. Fakat bunun için yine aynı ülkelerin dünyamıza yönelik belirgin bir hassasiyet geliştirmeleri de gerekiyor… Karbon salımı hassasiyeti açısından sınıfta kalan ülkeler listesinin ilk sıralarında ise ekonomik anlamda dünya devleri var.
Çin
Fotoğraf: Li Yang
Karbon Salımı Miktarı: 9.9 milyar metrik ton
Şaşırtıcı olmayan bir biçimde dünyayı kirleten ülkeler listesinin karbon salımı ayağında zirvede Çin var. Üstelik bu yalnızca 2019 verisi çünkü Çin, karbon salımı verilerini şeffaf bir biçimde de paylaşmıyor. Çin’in böyle devasa miktarlarda karbon salımı yapmasının en büyük nedeni ise ülkenin enerji kaynaklarının %58’inin kömürden elde edilmesi. Buna ek olarak ülke, dünyanın en büyük petrol ihracatçılarından da biri. Bundan dolayı petrol tüketimiyle de 9.9 milyar metrik tonun altını doldurmayı “başarıyor”.
Amerika Birleşik Devletleri
Fotoğraf: Nout Gons
Karbon Salımı Miktarı: 4.7 milyar metrik ton
Çin’i 4.7 milyar metrik ton karbon salımı ile dünyanın en büyük ekonomilerinden bir diğeri, Amerika takip ediyor. Ülkenin böylesine büyük seviyelerde karbon salımı yapmasının nedenlerini ise ulaşım, endüstriyel konum ve enerji gereksinimi şeklinde özetleyebiliriz. Çin’e oranla gezegene yönelik olumsuz etkilerini daha açık ve çözüm odaklı bir şekilde üstlenen ABD, Biden hükümetiyle birlikte karbon salımını önemli ölçüde azaltacağının sözünü verdi. Bağlantılı olarak ülke, geçtiğimiz yıl bütçesinden 1.2 trilyon doları karbon salımını önlemek için ayırdı.
Hindistan
Fotoğraf: Jeswin Thomas
Karbon Salımı Miktarı: 2.3 milyar metrik ton
Hindistan’ın ülke genelinde toplam karbon salımı miktarı ise 2.3 milyar metrik ton. Bu sayı, diğer ülkelere kıyasla bir anda büyük bir sıçrama gösterdi çünkü Hindistan, ancak yeni yeni endüstriyelleşme adımlarını tamamlamaya yaklaşıyor. Tıpkı Çin gibi ülke, enerji kaynağı olarak %75 oranında kömür kullanıyor. Üstelik ülke genelinde kırsal yaşam hala önemli bir rol oynuyor ve gelecekte bu insanların kente göçmesi bekleniyor. Hal böyleyken de maalesef ki Hindistan’ın en çok karbon salımı yapan ülkeler listesinde daha üst sıralara yükselme ihtimali bir hayli yüksek…
Rusya
Fotoğraf: Дмитрий Трепольский
Karbon Salımı Miktarı: 1.6 milyar metrik ton
Rusya da 1.6 milyar metrik ton karbon salımı ile bu pek de aydınlık olmayan listede yerini almayı başarıyor. Ülke, enerji gereksinimi kömürdense doğalgaz ile karşıladığından ötürü Çin veya Hindistan ile aşık atamasa da Rusya’nın sürdürülebilir kaynaklara yönelmediği aşikar. Tıpkı Çin gibi bu ülke de karbon salımı verilerini tüm şeffaflığıyla paylaşmıyor.
Japonya
Fotoğraf: Ben Cheung
Karbon Salımı Miktarı: 1.1 milyar metrik ton
Karbon salımı açısından dünyayı en çok kirleten ülkeler listesinin sonundaki ülke ise bir başka endüstri devi olan Japonya. 1.1 milyar metrik ton ile dünyanın kirlenmesine hatırı sayılır bir katkıda bulunan ülke, 2011’deki Fukushima felaketiyle birlikte enerji üretiminde iyiden iyiye kömür ve doğal gaza bağlı bir hale geldi. Ülkenin karbon salımını azaltmak için planı ise, bu nükleer santralleri tekrar devreye sokmak.
2022 İtibarıyla Akarsu, Deniz ve Okyanusları En Çok Kirleten Ülkeler
Fotoğraf: Ourworldindata.org
2021’nin son çeyreğinde Lourens Meijer ve arkadaşlarının yayınladığı araştırma, su kirliliğine yönelik literatürü büyük çapta etkiledi. Normalde bu tür araştırmalar, okyanus ve denizleri direkt olarak onlara atılan atıklar üzerinden inceliyordu. Fakat Meijer’e göre su kirliliği, daha çok karalarda bulunan ufak çaplı akarsu ve derelerden kaynaklanıyor. Bu akarsular, üzerlerinde taşıdıkları kirliliği bağlandıkları daha büyük kaynaklara aktarıyorlar. Üstelik herhangi bir kaynağa bağlanmayıp karada sonlansalar bile taşıdıkları kirlilik, genel su kirliliği kriterine etkide bulunuyor.
Hal böyleyken de dünyanın su kaynaklarını en fazla kirletenler sıralamasının tepelerinde, ülke sınırlarının içinde bu dere ve nehirlerden bolca bulunduranlar yer alıyor. Hele ki bu ülkeler bu koşula ek olarak çevre bilinci açısından ekonomik ve sosyal olarak sınıfta da kalıyorlarsa…
İşte dünyanın su kaynaklarını en fazla kirleten ülkeler listesi:
- Filipinler
- Hindistan
- Malezya
- Panama
- Kamerun
Not: Lourens Meijer ve arkadaşları bu sıralamayı oluştururken kişi başına düşen milli gelir ve su kirliliğine katkı üzerinden bir oran kullanmış.
Listeyi incelediğimiz ve yukarıdaki grafiğe göz attığımızda, Hindistan’ı dışarıda tutarak görece büyük ekonomilerin su kirliliğine katkısının bir hayli düşük olduğunu görebiliriz. Mesela kıta olarak Avrupa ve Avustralya’nın toplam kirliliğe katkısı %1 bile değilken Filipinler, etki bazında Kuzey Amerika’nın sekiz katı daha fazla kirliliğe neden oluyor. Bu verilerde plastik tüketimine yönelik bilinç ve kıta sınırlarında akan küçük çaplı akarsuların kısıtlılığı, önemli bir rol oynuyor.
Kıtadan geçen akarsuların sayısını azaltmak mümkün değil, fakat dünya, listede tepeye oynayan ülkelerin ekonomik ve sosyal durumlarıyla ilgili etkili çözümler üretecek güce sahip. Bu noktada da sürdürülebilir kalkınma amaçlarında neden ekonomik ve sosyal adımların hatırı sayılır bir yer kapladığı da daha anlaşılır bir hale geliyor.
Kyoto Protokolü ve Paris Anlaşması
Fotoğraf: Marcus Spiske
1998’de Birleşmiş Milletler’in öncülüğünde Kyoto Protokolü imzaya açılmış ve imzalayan ülkeler çevre kirliliğini azaltma politikaları izleyeceklerini taahhüt etmişti. Fakat maalesef bu anlaşmanın çok fazla açığı vardı. Mesela birçok ülkeyi daha dikkatli adımlar atma mecburiyeti altında bırakmıyordu. Bağlantılı olarak imzaladığı halde sözleşmeye uymama hakkı bulunan birçok ülke vardı. Bu açıdan Kyoto Protokolü, amacına ulaşamadı diyebiliriz.
Kyoto’dan tam 18 yıl sonra, 2016’da imzalanan Paris Anlaşması ise Kyoto Protokolünde yer alan genel geçer yargılar yerine her ülkenin iklim değişikliğine karşı kendi payına düşen planlamayı yapmasını teşvik ediyor. Elbette bu anlaşmayı da imzaladığı halde henüz onaylayıp uygulamaya koymayan bazı ülkeler var. Mesela İran, Libya ve Yemen…
Görüldüğü üzere dünyayı en çok kirleten ülkeler söz konusu olduğunda ‘gelişmişlik’ pek de ayırt edici bir kriter değil. Konu daha çok dikkatli devlet politikalarıyla alakalı. İnsanların iklim değişikliği için bireysel adımlar attığı bu dönemde, hükümetlerin kendi sorumluluklarını ne kadar yerine getirdiğini daha fazla sorgulamakta fayda var. Bir kısım insan deodorant kullanmaktan bile imtina ederken devletlerin filtresiz bacalara bile müsamaha göstermesi kabul edilemez. Bu konuda bireyler olarak almamız gereken aksiyonların başında hükümetleri sorgulamak geliyor. Zira çevreye verilen zararı azaltmanın yolu, büyük hacimli zararları engellemekten geçiyor.
Kapak fotoğraf: Vitlaly Vlaslov
