Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre her yıl üretilen toplam gıdanın üçte birinin çöpe gittiğini biliyor muydunuz? Restoran ve otellerde yenilmeyen tüm öğünler, satın aldığımız ancak tüketmediğimiz meyve ve sebzeler, bir önceki günden kalan akşam yemekleri, tarihi geçen hazır gıdalar… Ürünlerin ulaşılabilirliği, ister istemez bizleri ihtiyaç fazlası tüketime yöneltiyor, tüketemediğimizi ziyan ediyoruz. Artan yemekleri değerlendirme, gıda israfının önüne geçebilmek için çok önemli. Gıda israfı, günümüzün en yaygın problemlerinden bir tanesi, neden olduğu karbon ayak izi de bir o kadar fazla. Onlarca çeşit ürün her sezon ekiliyor, sulanıyor ve kilometrelerce öteden taşınarak marketlere ve pazarlara ulaşıyor. Yani satın alınan her ürün için belirli bir enerji harcandığını göz önünde bulundurursak artan yemeklerin çöp olması, enerji israfını da beraberinde getirmiş oluyor.
Aşağıda gıda israfının önüne geçebilmek adına evde kendi imkanlarımızla uygulayabileceğimiz, kolay ve pratik artan yemekleri değerlendirme yollarını derledik. Artan yemeklerin değerlendirilmesi, mutfak alışverişi yükünü azaltırken, ürettiğimiz çöp miktarını da büyük ölçüde azaltacaktır.
1. Pirinç Topları
Bir önceki günden kalan pilavı yeniden yemek istemiyor olabilirsiniz. Pişirdiğiniz pilavın pirinçleri lapa ya da diri kalmış, yenmeyecek durumda olabilir. Çöpe dökmek yerine, kalan pilavı çorbada veya sütlaçta kullanabilirsiniz.
Bir başka güzel alternatif ise vejeteryan atıştırmalık pirinç topları! İtalyanların arancini olarak adlandırdığı atıştırmalığı kendi damak zevkinize ve evde olan malzemelere göre düzenleyebilirsiniz.
- Kalan pilavınızı büyük bir kasede ince doğranmış soğan, havuç, maydanoz, tatlı biber, ıspanak ya da uygun olacağını düşündüğünüz farklı farklı sebzelerle karıştırın. Bir adet yumurta, tuz, karabiber ve baharat ekleyin. Son olarak üzerine bayat ekmek içi ufalayarak kaşar peyniri rendeleyin. Eklenecek malzemelerin miktarını göz kararı, kalan pilavın miktarına göre ayarlayabilirsiniz.
- Hazırladığınız harcı 10 dakika buzdolabında beklettikten sonra elinizi ıslatarak avuç içinizde top haline getirin.
- Pirinç toplarını önce una sonra yumurtaya bulayarak, sığ bir tencerede bitkisel yağda kızartın. Kızartma gıda tüketmiyorsanız, top yaptığınız harcınızı spatula yardımıyla bastırarak az yağda hafif kızarana kadar tavada da pişirebilirsiniz.
2. Yumurta Kabuklarından Bitki Besini
Evde yetiştirdiğiniz bitkileri haşladığınız yumurtanın suyu ile sulayabilir, kalan yumurta kabuklarını ise gübre olarak saksı toprağına karıştırabilirsiniz.
- Yumurta kabuklarını havanda ezerek kırıntı haline getirin. Havanınız yoksa temiz bir poşetin içine koyarak bardak altıyla da kolayca ezebilirsiniz. Böceklenme riskine karşı bir defa sudan geçirmeniz yeterli olacaktır.
- Haşladığınız yumurtanın suyunu oda sıcaklığına gelecek kadar beklettikten sonra bitkilerinizin dibine dökerek ihtiyaç duydukları kalsiyum ve potasyum desteğini sağlayabilirsiniz.
Benzer şekilde yenilmiş muz kabuklarını pet şişede bir gün bekleterek gün sonunda bitkilerinizin dibine dökebilirsiniz.
Fotoğraf: Anton
3. Nohut Yemeğinden Falafel
Bakliyatlar beslenmemizin önemli bir parçası. Artık nohut yemeğini ikinci gün yeniden yemek istemiyorsanız veya evde nohut yemeği herkes tarafından sevilmiyorsa, kalan yemeği değerlendirmek için falafel hazırlayabilirsiniz.
- Nohut yemeğinin suyunu süzün, kalan soğan ve nohutları blenderdan geçirin. Üzerine maydanoz, tahin, bolca kimyon, pul biber ve 2-3 diş sarımsak ekleyerek yeniden blenderdan çekin.
- Hafif unlanmış tepsiye elinizle yuvarlak şekil vererek dizin. İsteğe göre az yağda kızartabilir veya unlamadan teflonda pişirebilirsiniz.
4. Limon Kabuklarıyla Temizlik
Sıktığınız limonun kabuklarını atmayarak lavabo, çelik çaydanlık, tencere içlerini ve kesme tahtasını temizlemede kullanabilirsiniz.
Fotoğraf: Karolina Grabowska
5. Kereviz Sapları
Pazardan veya marketten kereviz satın alırken genellikle satıcılar saplarını keser veya tezgaha koymadan önce kesmiş olur. Kereviz sapı, güçlü bir antioksidandır ve çiğ tüketildiğinde K ve C vitamini bakımından zengindir.
- Kereviz sapı ile detoks suyu hazırlayabilir veya sebze çorbasında kullanabilirsiniz.
- İnce doğranmış çiğ kereviz saplarını salataya katabilirsiniz.
- İnce yuvarlaklar halinde keserek fırın tepsisine yayın. Zeytinyağı ve tuz gezdirerek 25-30 dakika boyunca fırınlayın. Kabak, turp, brüksel lahanası, pancar ve havuç dilimleriyle de renklendirebilirsiniz. Humus benzeri mezelerin veya dip sosların yanında cips olarak tüketilebilir.
Kalan yemekler nasıl değerlendirilir sorusuna verebileceğimiz diğer alternatif cevaplar ise kompost yöntemi ile yemekleri organik gübreye dönüştürmek veya yenebilecek durumda olanları sokak hayvanlarına dağıtmak olarak sıralanabilir. Ancak gıda israfının önüne geçmenin en etkili yolu, market dolaşırken ihtiyaç dışı ve dürtüsel alışveriş yapmamak olacaktır.