Üç büyük fay hattı nedeniyle Anadolu, tarih boyunca birçok deprem gördü. Anadolu, Karadeniz, Avrasya, Afrika, Ege ve Arap levhasının etkisinde olan Türkiye, bu plakaların hareketleri nedeniyle sık sık sarsıntılar yaşadı. Fay hatlarında biriken enerjinin boşalması, çoğu zaman küçük, bazen de büyük depremlere neden oldu. Peki, Türkiye’nin en büyük depremleri hangileriydi ve nasıl kayıplara neden oldu? Gelin, tarihimizdeki acı olayları tekrar hatırlayalım ve bizi bekleyen yeni depremler için farkındalığımızı artırmaya çalışalım.
Türkiye’deki En Büyük Depremler Hangileri?
Batı Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinden 7.0 ve üzerinde birçok deprem gerçekleşti. Bu sarsıntılar arasında incelenen ve kayıt altına alınan en büyük depremleri sizin için inceledik.
İşte Türkiye’nin en büyük depremleri…
10 Eylül 1509 – 7.2 | İstanbul
“Büyük İstanbul Depremi” olarak anılan 1509 depremi, 7.2 şiddetinde Marmara Denizi’nde gerçekleşti. Bazı kayıtlarda saat 22.00, bazılarında ise 04.00 sularında gerçekleştiği söylenen deprem, 50 saniye sürmüş. Arşivlere göre 4000 ila 13.000 kişinin hayatını kaybettiği depremde 10 binden fazla kişi yaralanmış. Deprem sonrasında ise Marmara Denizi’nde tsunami gerçekleşmiş ve boyutları 6 metreyi aşan dalgalar meydana gelmiş.
17 Ağustos 1668 – 8.0 | Samsun – Ladik
Kayıtlara 1668 Kuzey Anadolu Depremi olarak geçen ve 8.0 büyüklüğünde olan depremin merkez üssü Samsun’da bulunan Ladik Gölü’nün güney kıyısıydı. 8000 kişinin öldüğü bilinen deprem, fay hattı üzerinde bulunan 600 km’lik bir bölümü etkilemiş.
10 Temmuz 1688 – 7.0 | İzmir
Öğle saatlerinde meydana gelen 7.0 büyüklüğündeki İzmir depreminde 16 binden fazla kişinin yaşamını yitirdiği söyleniyor. Kıyı bölgelerinde toprak kaymasına neden olan deprem, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi’nde yer alan yazıya göre tsunamiye de neden olmuş. Aynı zamanda büyük bir yangının da çıktığı şehirde yer alan Sancak Burnu Hisarı, sarsıntı sonucu yıkıldı.
3 Nisan 1881 – 7.3 | Sakız Adası
Kayıtlar, saat 14.00 sularında gerçekleşen ve 45 saniye süren deprem gerçekleşmeden önceki yıllarda birçok öncü deprem olduğunu gösteriyor. Selahattin Satılmış’ın konuyla ilgili makalesine göre ada zemininde çatlaklar oluşturan deprem, adada yaşayan 5 ila 7 bin kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuş.
10 Temmuz 1894 – 7.0 | İstanbul
Tarihte bu depremle ilgili en kapsamlı bilgiler, Atina Rasathanesi tarafından yapılan incelemeler sonucu elde ediliyor. 12.24’te gerçekleşen ve 18 saniye süren depremde; İstanbul, İzmit ve Yalova’yı bölgeleri etkilenmiş. 1349 kişinin öldüğü felakette, rasathane raporuna göre kayıpların az olmasının nedeni ise İstanbul’un ahşap yapılara sahip olması ve depremde yıkılmaması.
7 Mayıs 1930 – 7.2 | Hakkari
Yüksekova (Hakkari) Bölgesinin Depremselliği ve Sismik Tehlike Analizleri makalesine göre Salmas Ovası ve yakınlarında gerçekleşen depremde 2500 kişi hayatını kaybetti. 7.2 şiddetindeki deprem gerçekleşmeden kısa bir süre önce bölgede 5.2 büyüklüğünde başka bir deprem olması nedeniyle evlerin çoğu boştu. Bu nedenle de ölü sayısı çok artmadı. Bazı kaynaklar Hakkari depremi sonrası 35-50 km uzunluğunda bir yüzey kırığı oluştuğunu belirtiyor.
27 Aralık 1939 – 7.8 | Erzincan
Türkiye’nin en büyük depremleri arasında yer alan 1939 Erzincan depremi, Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu kayıtlarına göre 7.8 büyüklüğünde gerçekleşti. 112 bin binanın yıkıldığı depremde 32.968 kişi hayatını kaybetti. Dünyanın mega depremleri arasında gösterilen afette, arama kurtarma çalışmalarının yeterli olmaması ve zorlu kış şartları nedeniyle kayıplar arttı.
20 Aralık 1942 – 7.0 | Tokat – Erbaa
Bir bayram günü saat 17.00’de gerçekleşen deprem, bir ilçeyi neredeyse tamamen yok etti. Dönemin valisi İzzettin Çağpar, Erbaa’dan haber alamayınca kolluk kuvvetlerini bölgeye gönderdi. 3000 kişinin hayatını kaybettiği depremle ilgili olarak Vali, bazı köylerin tamamen yok olduğunu gördüğünü ve Erbaa’da 16 yerde çıkmış yangınlara şahit olduğunu aktardı.
27 Kasım 1943 – 7.2 | Kastamonu – Tosya
Ercan Çelebi’nin makalesinde yer alan bilgilere göre gece 01.20’de gerçekleşen deprem, 45 bin kilometrekarelik bir alanı etkilemiş. 4000 ila 6000 kişinin hayatını kaybettiği söylenen deprem ile ilgili birçok yerde köylerin neredeyse tamamen yok olduğu belirtiliyor.
1 Şubat 1944 – 7.4 | Bolu – Gerede
Birçok kaynakta 7.2 şiddetinde olarak geçmesine rağmen Fatih Özçelik tarafından yayınlanan makalede şiddet bilgisi 7.4 olarak geçen deprem, oldukça fazla ilde hissedildi. Telgraf ve telefon hatlarının zarar görmesinin yanı sıra kış aylarında yolların karla kaplı olması nedeniyle bölge ile ilgili bilgiler ilk etapta sağlıklı bir şekilde alınamadı. Bu sebeple bölgeye giden yardımlar da gecikti. Köylerde gerçekleşen kayıplar ancak günler sonra ortaya çıkabildi.
18 Mart 1953 – 7.2 | Çanakkale – Yenice
Saat 21.05’te gerçekleşen deprem, kayıtlara göre 265 kişinin ölümüne yol açtı. Gönen’de hemen hemen tüm binaların yıkılmasına neden olan depremde toplamda 6750 bina hasar gördü veya yıkıldı. Afetten dört gün sonra bölgeye kar yağması nedeniyle zorlu şartlarla karşılaşan depremzedeler, bölgeyi terk etmek zorunda kaldı.
17 Ağustos 1999 – 7.4 | Kocaeli – Gölcük
Birçoğumuzun hatırladığı Gölcük depremi, Türkiye’de yaşanan en büyük depremler arasında. Uluslararası kaynaklara göre 7.6 şiddeti gerçekleşen, saat 03.02’de meydana gelen ve 45 saniye süren deprem, resmi kayıtlara göre 18.373 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Yaşanan afet sonrası birçok ülkeden kurtarma ekibi bölgeye geldi. Arama kurtarma çalışmaları ve yardımlar sona erdikten sonra ise yıkılan veya hasar gören binaların ne kadar dayanıksız olduğu tartışmaları ortaya çıktı.
Türkiye’nin en büyük depremleri arasında yer alan Gölcük depremi, sonraki yıllarda çıkacak ve yapı standartlarını yükseltecek düzenlemelerin yapılması için de milat olarak kabul ediliyor.
12 Kasım 1999 – 7.2 | Düzce
17 Ağustos depreminden yalnızca birkaç ay sonra meydana gelen Düzce depremi, 30 saniye kadar sürdü. Birçok insanın bölgeyi terk etmesi ve konteyner konutlarda kalması, ölü sayısının artmasını engelledi. 845 kişinin hayatını kaybettiği deprem sonrası Düzce, Bolu’dan ayrılarak il haline getirildi.
23 Ekim 2011 – 7.2 | Van
6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremine kadar Türkiye’de yaşanan en büyük depremler içerisinde son afet olan Van depremi, 604 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Yıldız Teknik Üniversitesi verilerine göre toplam 2307 binanın çöktüğü deprem, bölgenin çetin kış şartları nedeniyle birçok insanın zor durumda kalmasına neden oldu. Bölgede birçok artçı depremin yanı sıra 9 Kasım 2011 tarihinde de 5.6 büyüklüğünde bir deprem daha gerçekleşti.
